‘Kindergeld als instrument: als gelijkheid ‘nivellering naar onder’ betekent, creëer je achteruitgang’

‘Is elk kind gelijk in die mate dat de kinderbijslag die gelijkheid moet weerspiegelen? Niet zonder meer’, vindt Louis Ide (N-VA). Hij stelt voor om het kindergeld te koppelen aan betrokkenheid in de samenleving, bijvoorbeeld aan de werking van Kind & Gezin.

Elk kind is gelijk. Dat klinkt goed. Maar nog niet zo lang geleden was het kind van een zelfstandige niet gelijk aan een kind van een arbeider. Ondertussen bestaat die arbeider niet meer: iedereen gelijk. En ook in het onderwijs willen sommigen een brede eerste graad om iedereen kansen te bieden, want iedereen is gelijk. Sommigen zullen nu roepen dat net het wegwerken van deze ongelijkheid sociale vooruitgang betekent, maar is dat wel zo?

Eerst en vooral, als gelijkheid betekent ‘nivellering naar onder’, zoals sommigen in het onderwijs doen, dan creëer je achteruitgang. In Frankrijk experimenteerde men in het onderwijs in die zin, met desastreuze gevolgen. We zijn niet gelijk en elk kind moet kunnen excelleren. Het is net deze ongelijkheid die er voor zorgt dat talenten zich kunnen ontplooien. De prima loodgieter zal evengoed zijn brood verdienen vandaag als de huisarts.

Is elk kind dan gelijk in die mate dat de kinderbijslag die gelijkheid moet weerspiegelen? Niet zonder meer. Het debat rond kinderbijslag wordt vandaag toegespitst op de asielcrisis, maar het is veel ruimer dan dat, hoewel het er wel een onderdeel van is. Er zijn twee essentiële zaken: demografie en betrokkenheid. Kindergeld is namelijk ook een instrument dat het individuele kind overstijgt.

Het gaat dus ook over demografie, de bevolkingsexplosie, de stromen van mensen in de wereld. Filosoof Etienne Vermeersch pleit er al lang voor om bevolkingsgroei tegen te gaan, om zo het welvaartsniveau van de wereldbevolking te kunnen verbeteren. Nu weet ik ook dat Vlaanderen maar een klein aandeel in de wereldbevolking heeft. Maar Vlaanderen heeft altijd al de capaciteit gehad om nieuwe ideeën te verspreiden. Als wij al een eerste stap nemen in een nieuwe visie op bevolkingsgroei, kunnen anderen volgen. Wie deze stelling bekritiseert moet immers ook het belang van het aandeel CO2 dat Vlaanderen produceert in de wereld relativeren, en dat doen we niet.

Het lijkt mij dus logisch om binnen dit kader ook eens na te denken over demografie. En dus is het ook gelegitimeerd om de impact van migratie hierin mee te nemen. In Frankrijk wordt kinderbijslag al lang gelinkt aan een demografische politiek. De militaire nederlagen tijdens de wereldoorlogen deden de Fransen nadenken over hun trage bevolkingstoename. Duitsland kon volgens hen Frankrijk domineren, omdat het meer inwoners had en dus meer arbeiders en soldaten kon aanleveren. Frankrijk moest terug de grootste bevolking van Europa hebben. Er werd een genereus subsidiesysteem voor gezinnen met kinderen opgezet, gekoppeld aan een flexibele migratiepolitiek.

Dit ging veel verder dan enkel kinderbijslag. Wie volop wilde genieten van de Franse welvaartsstaat, moest kinderen hebben. Het beoogde doel werd bereikt. De naoorlogse babyboom was veel groter in Frankrijk dan in de meeste landen. En nog steeds krijgen Fransen meer kinderen. Men verwacht dat Frankrijk in 2050 Duitsland zal voorbijsteken op vlak van bevolking. De Britten, die op weg zijn de grootste Europese bevolkingsgroep te worden, proberen nu het tij te doen keren via een twee-kind-politiek. Met andere woorden: er zijn argumenten om kindergeld als instrument te gaan gebruiken voor demografische doelen zowel nationaal als internationaal.

Onmisbaar in dit systeem zijn, ten tweede, vertrouwen en betrokkenheid. Kinderbijslag betrekt mensen bij de samenleving. Zowel de betalers als de ontvangers. Er is een gevoel van wederkerigheid. Rechten en plichten. Men draagt bij aan het systeem met het besef dat, indien nodig, men er ook zal door gesteund worden. Het is een collectief engagement van de samenleving om iedereen die mee bijdraagt aan het systeem de nodige steun te verzekeren op het moment dat hij of zij die nodig heeft. Het systeem mag ook iets terugvragen in naam van de gemeenschap en in het belang van de gemeenschap. Als het van mij afhangt wordt kinderbijslag gekoppeld aan de werking van Kind & Gezin.

Op die manier probeer je ouders nog meer te overhalen om gebruik te maken van de kosteloze diensten (zoals vaccinatie) van Kind & Gezin in het belang van het kind en de hele gemeenschap. Ook schoolgeld kan op die manier als instrument worden gebruikt om ouders aan te zetten tot het respecteren van de leerplicht. Ook hiermee bewijzen we de kinderen een dienst. Met andere woorden: we moeten een gezinsbeleid voeren met ons ‘kindergeld’. Het kindergeld als instrument.

In dit kader zorgt de kinderbijslag voor mensen die niet betrokken zijn bij die gemeenschap (doordat ze totaal nieuw zijn of het grondgebied hebben verlaten) wel degelijk voor een probleem. De generositeit van het sociale zekerheidsmodel is bepalend in de migratiestroom. Via sociale media en informatie die voorzien worden door mensensmokkelaars, zijn de migranten op de hoogte van de verschillen in de sociale zekerheid.

Juist daarom zijn Zweden, Duitsland, Nederland en België uitverkoren bestemmingen van de mensenstroom. Het probleem is dat ze deze mensen ruime uitkeringen kunnen ontvangen zonder dat ze er zelf hebben aan bijgedragen. Dit ondergraaft het vertrouwen in het systeem van mensen die er wel aan bijgedragen hebben. En dat draagvlak is noodzakelijk om het systeem overeind te houden. Bovendien is er nog geen sprake van die noodzakelijke betrokkenheid. Nieuwkomers zijn nog niet ingewerkt in de maatschappij. Ze zijn nog niet ingekapseld in ons sociaal weefsel. Kinderbijslag wordt dan al snel beschouwd als een cadeau dat uit de lucht komt gevallen. Als een extraatje boven op een loon of uitkering.

Vandaar de noodzaak om dit te koppelen aan de mate van integratie in de maatschappij. In het voorstel van Sarah Smeyers is dit de duur van verblijf in ons land (voor elke Belg trouwens), als eerste vereiste voor integratie. Omwille van hun deelname aan onze samenleving kunnen migranten op termijn mee genieten van onze sociale voorzieningen, niet omdat ze hier toekomen, maar omdat ze participeren en integreren. Ze worden dan medeburger van onze gemeenschap. Met andere woorden kindergeld is ook een instrument dat het individuele kind overstijgt.