De joodse muziek kan bogen op een rijke traditie. In het spoor van de diaspora heeft ze zowat overal ter wereld haar vertakkingen. De klezmermuziek, de aloude joodse feestmuziek, is het voorbeeld bij uitstek. In de Jiddisch-sprekende gemeenschappen in Midden- en Oost-Europa was klezmer ( klej-zemer: instrument van het lied) een eeuwenoud beroep, van generatie op generatie overgeleverd. In de 19de en 20ste eeuw ontwikkelden klezmorim (muzikanten) een uitgebreid en gevarieerd repertoire. Leden van de diverse klezmerfamilies huwden met elkaar, zodat er dynastieën ontstonden met een specifieke subcultuur. Men kende zelfs een eigen jargon, te vergelijken met de hip-talk van jazzmuzikanten nu.
Zowel de religieuze als de wereldlijke kant van het joodse leven zijn in dit repertoire weerspiegeld. Zo hoor je thorarecitaties en sabbatmelodieën doorklinken, maar ook extatische en mystieke gebeden van de chassidim. Terzelfder tijd is klezmer echter heel werelds. De invloeden komen zowel uit de eigen cultuur (heel wat dansen) als uit de muzikale omgeving: volksmuziek uit Polen, Roemenië, Bulgarije, Oekraïne, Rusland.
Na de eerste bloeiperiode in Midden- en Oost-Europa vorige eeuw, maakte de joodse feestmuziek met de migranten de oversteek naar de Nieuwe Wereld. Ook hier werden allerlei lokale muziekvormen opgenomen. In Amerika waren dat vooral de jazz, de vaudeville en de charleston, in Latijns-Amerika de tango en de circusmuziek.
Op het vierde Internationaal Joods Muziekfestival in Antwerpen komt het allemaal aan bod. Bij de vrouwelijke klezmorim van het joods-Amerikaanse ensemble Mikveh bijvoorbeeld, waar plots Bulgaarse folk opduikt. Of bij de Klezmatics (VS) die nog een stapje verdergaan. Zij voegden aan het oorspronkelijke repertoire minstens een halve eeuw muziekgeschiedenis toe: van joodse socialistische arbeidersliederen over jazz en rock tot avant-garde. Maar er valt op dit festival nog veel meer te ontdekken: jazz met freilach-inslag ( The Jerusalem Jazz Band), sefardische liederen uit de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires ( Jacinta & Les Yeux Noirs) en zelfs Israëlisch figurentheater ( Teatron Theater).
Vierde Internationaal Joods Muziekfestival van 24 tot en met 29/11 in het Zuiderpershuis, Waalse Kaai 14 in Antwerpen. Tel. 03/248.01.00.
Zopas verscheen een nieuwe dubbel-cd: The Soul of Klezmer (Network – 30.853).
Johan Van Acker
