Gewezen PS-kopstuk Philippe Moureaux wil met zijn nieuwe denktank Germinal nadenken over een nieuwe, radicale koers voor de linkerzijde.

‘Het mag paradoxaal klinken, maar hoe ouder ik word, hoe strijdlustiger ook’, zegt Philippe Moureaux (74) aan de telefoon. De oud-burgemeester van Molenbeek en jarenlang de sterke man van de Brusselse PS, werd in zijn partij ook weleens de laatste marxist genoemd. De analyses en het wereldbeeld van Karl Marx vormen ook het vertrekpunt van de linkse denktank die Moureaux deze week boven de doopvont houdt. Germinal heet de denktank, naar het bekende boek van Emile Zola over de beroerde levensomstandigheden van mijnwerkers in de 19e eeuw. Volgens Moureaux hebben Marx en Zola qua actualiteitswaarde nauwelijks ingeboet, aangezien er op dit moment ‘een Germinal op wereldschaal’ aan de gang is. Met een ouderwets uitgebuit lompenproletariaat in groeilanden als China en India, en een nieuwbakken proletariaat in Europa, dat hoofdzakelijk bestaat uit berooide migranten en de lage middenklasse, de zogenaamde working poor, die met hun loon niet of nauwelijks rondkomen.

Sinds hij burgemeester af is, heeft Philippe Moureaux opnieuw tijd om te lezen en na te denken. ‘Wat ik vandaag zie gebeuren, maakt me woest’, zegt hij. ‘De linkerzijde moet zich dringend over haar toekomst bezinnen. De marxistische bewijslast is overweldigend. Je moet het denken van Marx natuurlijk naar deze tijd transponeren, maar de basismechanismen – de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal, de klassenstrijd tussen de haves en de havenots – zijn nog altijd aan het werk. De geschiedenis is helemaal niet ten einde. Het internationale kapitalisme en de financiële markten zijn voor onze ogen in elkaar gestort, maar op het vlak van de politieke actie weigert de linkerzijde daaruit de gevolgen te trekken. Men ontkent de realiteit.’

‘Dat van die marxistische bewijslast heb ik van Alain Badiou, een van de belangrijkste Franse filosofen van dit moment en een voornaam criticus van de kapitalistische samenleving’, vervolgt Moureaux. Met Badiou vindt hij dat links zich veel te bedeesd opstelt in het licht van deze mondiale crisis van het kapitalisme. ‘Op zijn slechtst rennen linkse partijen rechts achterna. Op zijn best ondernemen ze heel middelmatige pogingen om de meest brutale uitwassen van het kapitalisme te verzachten.’

Geen alternatief

Links biedt geen alternatief meer, vindt de oude vos, die wel zijn haren, maar zeker niet zijn streken heeft verloren. ‘Met name in Vlaanderen is het neoliberale denken dominant. De PS is weliswaar in hetzelfde bedje ziek, maar is toch een van de socialistische partijen in Europa die het best de neoliberale druk heeft weten te weerstaan.’ Dat neemt niet weg dat zijn partij in de huidige federale regering heeft ingestemd met volgens Moureaux onaanvaardbare maatregelen, zoals het degressief maken van de werkloosheidsuitkeringen.

Moureaux zou willen dat links weer moed aan de dag legt en opnieuw een grote protestbeweging wordt, met maatschappelijke gelijkheid als voornaamste doel. ‘Of we gaan opnieuw naar een klimaat zoals in de jaren 1930, waarin het fascisme kan gedijen.’ Een moderne linkse partij is volgens Moureaux ‘precies het tegenovergestelde’ van wat vaak wordt gezegd. ‘We moeten het kapitalisme juist verwerpen, in plaats van het kritiekloos te omarmen.’ Zeker nu de kapitalisten steeds hartvochtiger worden en de rijken steeds arroganter, aldus Moureaux, moet links opnieuw tegengas durven te geven.

Donderdagavond wordt Germinal voorgesteld inhet prachtige café Greenwich in de Brusselse Dan-saertwijk. Moureaux brengt een aantal gelijkgestemden mee, en hoopt vervolgens een groep van ongeveer vijftien mensen te kunnen samenstellen. ‘Ik hoop dat er veel jonge mensen bij zullen zijn’, zegt hij, ‘en mensen die bereid zijn zich langdurig te engageren. De bedoeling is immers niet om de volgende verkiezingen voor te bereiden.’

DOOR HAN RENARD

Volgens Moureaux hebben Marx en Zola qua actualiteitswaarde nauwelijks ingeboet.