Vlinks

‘Laat niet alleen nieuwkomers een engagementsverklaring ondertekenen, maar àlle burgers’

Vlinks Vlinks streeft naar een sociaal, rechtvaardig en inclusief Vlaanderen met maximale autonomie.

‘We hebben een gedeelde waardensokkel nodig voor alle burgers’, schrijft Gert Verwilt van Vlinks naar aanleiding van de opvangcrisis in ons land. ‘Vanuit die gedeelde waarden kan dan een echt burgerschap ontstaan.’

‘De mengelmoes in de asielcentra veroorzaakt grote problemen en we zouden asielzoekers moeten opsplitsen naar nationaliteit en samenstelling van het gezin.’ Tot die conclusie was Wouter Beke, partijvoorzitter van de Vlaamse christendemocraten, gekomen na het hoofddoek-incident in het Rode Kruis-opvangcentrum in Leopoldsburg, de gemeente waarvan hij ook burgemeester is.

Het voorstel genoot weinig bijval. Maar goed ook. Kiezen voor segregatie is geen vruchtbaar spoor in een alsmaar meer diverse samenleving. Net dan is de noodzaak tot verbinding, tot daadwerkelijk samenleven het hoogst.

‘Laat niet alleen nieuwkomers een engagementsverklaring ondertekenen, maar àlle burgers’

Van een monoculturele gemeenschap transformeerde Vlaanderen gaandeweg tot een multiculturele, volgens sommigen zelfs ‘superdiverse’ samenleving. Parallel met die evolutie werd duidelijk dat mensen geen eendimensionale identiteit hebben, maar de manier waarop ze zichzelf beleven gelaagd is. Individuen voelen zich wereldburger, Europeaan, Belg, (al dan niet nieuwe) Vlaming, … Gender, leeftijd en andere factoren vormen de andere laagjes binnen de ‘identiteitslasagna’.

Al te vaak zien we dat die identiteit ook een rol speelt in de positie die mensen bekleden in de maatschappij. Voor nieuwkomers, zelfs voor allochtonen van de zoveelste generatie, is het daardoor niet altijd gemakkelijk om het leven uit te bouwen dat ze voor ogen hebben.

Taboes in de weg van open dialoog

Waar centrumrechtse partijen willen inzetten op het aanbieden van kansen; die dan te nemen of te laten zijn, leggen linkse partijen meer de focus op de ongelijke vertrekpositie. Te weinig zien we die twee invalshoeken samenvloeien in één visie. Het debat zit muurvast. Taboes staan een open dialoog in de weg. Zo zijn meer rechtse partijen vanuit een zekere ideologische starheid nog niet gewonnen voor een meer dwingende aanpak van discriminatie en racisme.

Maar een werkgever die aan een interimkantoor voorstelt enkel ‘autochtone’ profielen door te sturen, verhuurders die mensen uitsluiten als huurder omwille van huidskleur, een dancinguitbater die kleurlingen weert (ik heb het ooit zelf in Antwerpen meegemaakt toen een Nederlandse vriend van Antilliaanse origine de toegang tot een dancing geweigerd zag door een zwarte portier), het is anno 2016 nog bittere realiteit. De overheid heeft hier een rol in te spelen. Praktijktests dringen zich op.

‘Een gedeelde taal -in Vlaanderen is dat uiteraard het Nederlands- verbindt mensen.’

Als we samenleven belangrijk vinden dienen we ook in te zetten op communicatie in een gedeelde taal. Want een gedeelde taal -in Vlaanderen is dat uiteraard het Nederlands- verbindt mensen. De overheid kan bijvoorbeeld alle taaltrajecten Nederlands gratis maken, daar waar ze dat nu nog niet altijd zijn. Een duidelijke visie vraagt immers duidelijke keuzes.

Het is fijn om in de sportclub een Pool en een Afghaan met elkaar te zien converseren in de taal die ze hier hebben geleerd. Maar een gedeelde taal schept ook kansen, want het is de hefboom voor werk en integratie. Als men aan de hand van de cijfers van de VDAB een analyse maakt van de arbeidsmarkt in de Vlaamse Rand rond Brussel, dan stelt men vast dat de werkloosheid zich voornamelijk situeert bij degenen die het Nederlands onvoldoende beheersen. Maar ook in de rest van Vlaanderen is dit fenomeen waarneembaar. Het zou dus alleen al vanuit sociaal oogpunt wenselijk zijn in te zetten op taalverwerving.

Functionele benadering van taal

Goede wil komt van twee kanten, niet alleen van degene die een taal leert. Een taal leren is een lang proces. Ik trap een open deur in als ik zeg dat de grammatica van tweedetaalverwervers minder stabiel is dan van moedertaalsprekers en het vocabularium minder uitgebreid. Mensen die een administratieve job beogen worden om deze redenen in de praktijk vaak afgeremd door personeelsdepartementen. Ze leggen bij het aanwervingsproces een onredelijke focus op grammaticale vormcorrectheid, vanuit de premisse dat externe contacten geen taalfouten zouden dulden.

Indien dit al zo zou zijn, is het misschien tijd voor een meer functionele, taakgerichte benadering van taal, waarbij de inhoud (de boodschap) op de vorm primeert. Het is de visie op taal zoals die ontwikkeld is door het Centrum voor Taal en Onderwijs, dat verbonden is aan de KU Leuven. En als we dan toch verwachten van nieuwkomers dat ze onze taal leren, laat ons die dan zelf spreken in contact met anderstaligen.

‘Politieke correctheid is een heelmeester die stinkende wonden achterlaat.’

Strijd tegen discriminatie, inzetten op een gedeelde taal, het zijn maar enkele instrumenten om beter samen te leven in een meer rechtvaardige maatschappij. Natuurlijk is het ook aan mensen uit ‘andere’ culturen om zich open te stellen en zich niet op te sluiten in de eigen cultuur (Luc Huyse, emeritus hoogleraar sociologie aan de KU Leuven noemde dit fenomeen ‘diasporisatie’).

Uiteraard mogen we ook niet blind zijn voor de uitwassen van een diverse maatschappij. Politieke correctheid is een heelmeester die stinkende wonden achterlaat.

Een gedeelde waardensokkel voor alle burgers is daarom van fundamenteel belang. Vanuit die gedeelde waarden ontstaat pas echt burgerschap. Want dat zijn we met z’n allen, burgers die op hetzelfde lapje grond het beste van ons leven willen maken.

Verklaring van burgerschap

De Vlaamse regering heeft een eerste versie klaar van een ‘engagementsverklaring’ voor asielzoekers. De bedoeling is dat ze de basisprincipes van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens onderschrijven, naast een aantal basiswaarden, zoals de gelijkheid tussen man en vrouw, de vrijheid van meningsuiting, de scheiding van kerk en staat, het respect voor ieders geaardheid, de vrijheid van religie of levensovertuiging en de democratische rechtsstaat. Ik pleit ervoor om deze verklaring open te trekken naar alle burgers vanaf de leeftijd van 18 jaar. Zo wordt het een echte burgerschapsverklaring, een uiting van burgerschap die gedeeld wordt door alle inwoners.

Diversiteit is een werkwoord

Het zou mooi zijn als de reële diversiteit zich zou weerspiegelen in alle geledingen van de samenleving. Van fuiven, tot quizzen, activiteiten allerhande, er mag wat mij betreft meer mix en kleur in komen. Niet voor niets stelde directeur Alex Peeters van het Borgerhoutse Xaveriuscollege met een boutade dat diversiteit een werkwoord is, een voortdurend en onaf proces. Er is inderdaad werk aan de winkel.

Nemen we de Vlaamse openbare omroep als voorbeeld. De VRT heeft een mooi ogend charter opgesteld over diversiteit maar in de praktijk zien we daar niet veel van in huis komen. Ook de andere Vlaamse zenders blijven in gebreke. Zo slaagden de makers van het programma De Mol (Vier) er in om geen enkele ‘nieuwe Vlaming’ -in de ruime zin van het woord- als kandidaat te weerhouden. Of had geen enkele nieuwe Vlaming zich kandidaat gesteld? De kip of het ei? Hoe dan ook, onze keuze is voor ‘wij’.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content