De (s)preekstoel van Knack.be

‘Is het rustig en diepzinnig debat onmogelijk geworden?’

De (s)preekstoel van Knack.be Knack.be maakt ruimte voor religie en levensbeschouwing

‘De maatschappij is ongelooflijk complex geworden en in het puubliek debat ontbreekt steeds vaker de ruimte voor nuance’, vindt Mario Van Essche van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV).

De publieke opinie is in a state of war. Facebook en Twitter exploderen over Donald Trump (toegegeven: het is een gek), maar hetzelfde gebeurt hier te lande. De Franstalige gemeenschap maakt – oordeelkundig of niet – gebruik van haar recht om een verdrag niet goed te keuren en de sociale media ontploffen. Etienne Vermeersch schrijft een boek en er ontstaan twee kampen (en het is duidelijk dat weinigen dat boek ook gelezen hebben, alvorens een mening te vormen). De minste uitspraak wordt afgestraft en sarcasme of ironie worden niet meer gepercipieerd.

Opiniemakers van kranten doen mee aan dat hyperactieve spel. Het valt daarbij op dat de opiniestukken van de eigen redacteurs van kranten vaak gratis verkrijgbaar zijn op de krantensites, terwijl andere artikelen dat niet zijn.

‘Is het rustig en diepzinnig debat onmogelijk geworden?’

Polemieken worden in boutades en gemeenplaatsen uitgevochten en iedereen die het waagt een gedurfd standpunt in te nemen, wordt per direct en massaal afgestraft.

Stemwijzers reduceren politieke en ideologische overtuigingen tot een optelsom van gedeelde meningen en schrappen de ideologische analyse als relevant element om tot een stem te komen.

De maatschappij is ongelooflijk complex geworden en in het debat ontbreekt de ruimte voor nuance. Een boerkinidebat absurd vinden, zonder de boerkini an sich te verdedigen, leek in de zomer een onbegonnen zaak. Het is het hele pakket of niets. Zelfs de komkommertijd was in overdrive.

Is het diepzinnige en rustige debat nu echt onmogelijk geworden?

Daarbij valt het op dat het oordeel zich vaak ook uitstrekt tot de persoon met wie men discussieert. Niet alleen de mening wordt afgestraft, maar diegene die ze uit wordt mee in het debat getrokken en het etiket goed of slecht opgespeld.

Het lijkt er wel op dat het uiteindelijke doel is dat iedereen over alles hetzelfde moet denken. En zelfs zij die pleiten voor een nadrukkelijke diversiteit in de samenleving (overigens ook mijn standpunt), dulden andere zienswijzen niet. Andere meningen moeten niet alleen weerlegd worden, maar ook uitgesloten.

Gemeenschappelijke agenda vinden

Dat is niet alleen een probleem van rechts, maar ook van links. Het lijkt alsof sommige zelfverklaarde progressieven niet dulden dat iemand progressief is als men bv. niet volledig akkoord gaat met Dyab Abou Jahjah, niet alles afwijst van Etienne Vermeersch of toch enige bedenkingen heeft bij het feit dat een hoofddoek een voorschrift is dat alleen voor vrouwen geldt en er mogelijk toch wel enige druk gemoeid is met de vrijwillige keuze ervoor. Nog liever decimeert men zijn politieke impact, dan een gemeenschappelijke agenda te vinden waarmee men wel een en ander binnen een democratisch proces in beweging kan zetten.

Versufte publieke opinie

Het gevolg hiervan is dat de publieke opinie versuft en de democratie van binnenuit uitgehold wordt. In een systeem waar meerderheden compromissen moeten sluiten zal er immers nooit ruimte zijn voor volledige gedachteconcordantie en met de wijdverbreide toegang tot informatie -een goede zaak- zal het heel moeilijk zijn om in de complexe maatschappij nog mensen te vinden die voor de volle 100% hetzelfde denken.

Hebben we niet wat meer nood aan redelijkheid, zelfrelativering, respect? Is het gevarieerde en inhoudelijke debat dat grondig gevoerd wordt op basis van argumenten niet veel beter, dan het trachten uit te sluiten met de perfecte oneliner of boutade vooraleer het begonnen is?

In zijn Traité sur la tolérance stelde Voltaire: “Ik ben het niet eens met wat je zegt, maar ik zal het recht om het te zeggen tot de dood toe verdedigen”. Ik ben geen onverdeelde fan van Voltaire, maar wel van het genuanceerde debat en hij verwoordt dat treffend in het bovenstaande citaat.

Het voorbije weekend ging ik in debat met imamBrahim Laytouss en theoloog Jurgen Mettepenningen op uitnodiging van de Open VLD ter gelegenheid van hun Onderwijsdag. Het was een debat onder vrienden, niet onder gelijkgezinden. Natuurlijk willen we ons standpunt bij zo een gelegenheid goed uiteenzetten, maar het was bovendien bijzonder interessant om de mening van collega’s te kennen. Dan win je aan diepgang en wij hebben vorige zaterdag aangetoond dat zoiets mogelijk is. Want zelfs al gaat de publieke opinie zodanig in overdrive dat het debat onmogelijk wordt, de meningen zullen er altijd zijn en blijven.

Vrijzinnig humanisten hebben een lied dat ze heel erg koesteren : De Gedachten zijn vrij:

De gedachten zijn vrij, wie kan ze beletten?

Ze ijlen voorbij naar eigene wetten.

Geen mens kan ze raden,

of grijpen of schaden.

Hoe sterk hij ook zij,

de gedachten zijn vrij!



Ik denk wat ik wil,

wie zal `t mij verbieden.

Mijn denken gaat stil,

waarheen het wil vlieden.

Mijn wens en verlangen neemt niemand gevangen.

Hoe sterk hij ook zij,

de gedachten zijn vrij!



En als men mij sluit in donkere kerker,

dan lach ik ze uit,

mijn geest is toch sterker.

Hij breekt onverdroten,

de grendels en sloten

en werpt ze terzij,

de gedachten zijn vrij!

Omdat we ook humanisten zijn, hebben we alleen graag dat het debat met respect wordt gevoerd. Als we nu uitgaan van dat beetje respect, ook als we worden tegengesproken, zou het samenleven dan niet veel gemakkelijker zijn?

Mario Van Essche is voorzitter van de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV, www.h-vv.be)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content