Salduzzen of niet?

Salduzzen is nu al een werkwoord onder advocaten.

Er heerste vorige week grote opwinding op het mediatoneel. Per 1 januari was de zogenaamde Salduz-wet van kracht. Om de invoering van de nieuwe wet te begeleiden stuurde het Brusselse parket een circulaire naar de verschillende politiezones van het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde, met daarin een opsomming van de misdrijven waarvoor de dader niet meteen hoeft te worden ondervraagd.

Zodra het nieuws van de rondzendbrief bekend was, stonden politiemensen, academici, advocaten, politici en opiniemakers als na een klaroenstoot in de rij om de toenemende straffeloosheid – als het al geen wetteloosheid was – in de zo al onveilige straten van de hoofdstad aan te klagen. Waarna de mediastorm even snel ging liggen als hij opgestoken was.

Dat soort mediawervelingen wordt een veel voorkomend fenomeen. Of het nu gaat om de vermeende loonsverhoging voor ministers, het al dan niet terugschroeven van de koninklijke dotatie, de bonussen voor de Belgische kaderleden van de Dexia Holding of de bedenkingen van Europa bij de Belgische begroting voor 2012, het eindigt telkens met ministers die voor camera’s en microfoons komen stamelen dat het hier gaat om een misverstand, een verkeerde lezing van de tekst of een beginnersfout. Dat verhoogt ongetwijfeld de amusementswaarde van de zondagse praatprogramma’s, maar voegt zelden wat toe aan de kern van de discussie.


De Salduz-wet, waarvan de invoering vorige week ophef veroorzaakte, werd in juni vorig jaar, in volle formatiekoorts, door de Kamer van Volksvertegenwoordigers goedgekeurd. Behalve onder juristen ging die ingrijpende hervorming vrijwel onbesproken voorbij.

De wet ontleent haar naam aan een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat in 2008 gelijk gaf aan de Turkse PKK-activist Yusuf Salduz, nadat die in 2001 door het Turkse gerecht was veroordeeld tot 2,5 jaar cel wegens een politiek misdrijf. Salduz had als minderjarige deelgenomen aan een PKK-betoging in Izmir, en was opgepakt op basis van de Turkse antiterrorismewet. De veroordeling was het gevolg van bekentenissen waarbij Salduz’ advocaat niet aanwezig was. Daarom oordeelde het Europees Hof dat hier van een eerlijk proces geen sprake was.


De Salduz-wet, zoals ze door de Kamer werd goedgekeurd, geeft de verdachte het recht al van bij het eerste verhoor door een advocaat te worden bijgestaan. In de gerechtshoven is in ruimtes voorzien waar de opgevorderde advocaat zijn verdachte cliënt kan bijstaan wanneer die wordt ondervraagd. Volgens insiders is ‘salduzzen’ nu al een werkwoord onder advocaten.

Door die onmiddellijke bijstand voor de verdachte, zo oordelen sommige juristen, wordt het evenwicht tussen verdediging en aanklager verbroken, omdat de beklaagde van bij de aanvang van het onderzoek de bijstand van een advocaat heeft.

Maar ook Marc Bossuyt, voorzitter van het Constitutioneel Hof, toonde zich recent in een gesprek met Le Vif-L’Express geen enthousiaste verdediger van de invoering van de Salduz-wet, omdat die verregaande en dure gevolgen heeft voor de werking van de Belgische justitie. In Knack heeft Frank Schuermans, advocaat-generaal bij het hof van beroep in Gent, soortgelijke bedenkingen.

Ook SP.A-Kamerlid Renaat Landuyt was geen voorstander van de Salduz-wet zoals ze vandaag voorligt. Hij vond dat de Salduz-wet alleen moest gelden voor de verhoren door een onderzoeksrechter. In andere gevallen kunnen video-opnames van de ondervragingen, zoals die in andere landen al in zwang zijn, volstaan.

Ook advocaten als Fernand Keuleneer laten niets dan afkeuring blijken voor de jongste stap van de Orde van Vlaamse Balies, die naar het Grondwettelijk Hof stapte omdat de Salduz-wet niet ruim genoeg wordt toegepast.

Vraag is of de Belgische staat het Salduz-arrest zo nodig in een wettekst moest gieten. Het zijn uiteindelijk de nationale parlementen die in hun land, onder het gezag van hun respectievelijke Grondwettelijk Hof, de gang van de rechtspleging bepalen. België had ook het Salduz-arrest kunnen aangrijpen om een wetgevend initiatief te nemen waarbij de impact van de arresten van het Europees Hof op interne beleidsdomeinen wordt beperkt.

De strikte uitwerking van de Salduz-wet, zoals gevraagd door de Orde van Vlaamse Balies, vergt enorme middelen. Nu al voorzag de vorige minister van Justitie, Stefaan De Clerck, in een budget van 44 miljoen euro. In geval van strikte uitvoering moet worden gerekend met het drie- en zelfs het viervoud van dat bedrag. Zonder de minste garantie dat de rechten van de verdediging erdoor worden bevorderd. In een opgemerkt opiniestuk betoogde Fernand Keuleneer dat de advocatenordes bezig lijken een Salduz-industrie te creëren. En dat kan nooit de bedoeling van de wetgever zijn geweest.

Rik Van Cauwelaert