Proost! 10 tips van Knack voor een beter cultuurjaar

Nu de glühweinstalletjes dicht zijn en de cultuurhuizen weer open, klinken wij op 2022. Knack selecteert voor u het beste van het resterende cultuurseizoen.

24/02 – 06/07 Into the Open – Voetvolk

Knaldrang! Dat wonderlijke woord vat samen waarom choreografe en danseres Lisbeth Gruwez en muzikant Maarten Van Cauwenberghe zeven performers de concertzaal van de Ancienne Belgique injagen. Het duo wil er een dansvoorstelling brengen met de vibes van een stomend concert. Dat lukt hen ongetwijfeld. Nadat Gruwez als kind in de balletles had geëxcelleerd, dompelde ze zichzelf onder in de wervelende danstaal van Wim Vandekeybus – die zijn dansers graag als paarden over de scène laat galopperen – en in de sensuele, met uitputting en uitdaging flirtende taal van Jan Fabre. Door die ervaring, en de samenwerking met Van Cauwenberghe, ontwikkelde Gruwez een intuïtieve, verrassende dansstijl. De gracieuze, ontwapenende manier waarop ze in 2015 Lisbeth Gruwez Dances Bob Dylan bracht, maakte Dylans muziek alleen maar intenser. En haar The Sea Within, waarin ze negen vrouwen het kolkende vrouwengemoed liet vertolken, was overweldigend en ontroerend tegelijk. In 2023 plant ze met Hunters & Collectors een voorstelling waarin ze de vrijheid wil vieren. Tot dan wil ze haar dansers verantwoord laten knallen in de concertzaal. Verwondering en danskriebels verzekerd.

04/03 – 18/06 Welcome to the Rebellion! – Michael Van Peel

2022 wordt een grand-crujaar voor de comedy. Niet alleen cabaretier Wim Helsen maar ook Michael Van Peel klautert eindelijk weer op een podium. Van Peel leverde van 2008 tot 2019 een jaarlijkse eindejaarconference. In 2019 gooide hij de handdoek in de ring, nam vakantie en reed vervolgens Europa rond met zijn Vespa. Over die roadtrip schreef hij het boek Nordkapp Stories. Intussen volgde hij de actualiteit met de aandacht van een monnik en brouwde er grappen van die samen, zo blijkt nu, een oproep tot rebellie vormen. Van Peel stond jarenlang garant voor gevatte observaties van gekonkelfoes, gepruts en klungelende land- en wereldleiders. Hij liet zijn publiek alle frustratie weglachen, zodat iedereen vol goede moed en met een opgefriste blik het nieuwe jaar tegemoet kon treden. Dat zal nu nauwelijks anders zijn. Dit keer laat hij ons een andere kant van de mensheid zien – een mensheid die haar natuurlijke omgeving niet verbrodt maar juist beschermt en versterkt.

10/03 – 11/06 Zwijg! – Tom Van Dyck en Bruno Vanden Broecke

Hoeven we u deze speelvogels nog voor te stellen? Tom Van Dyck kent u onder meer van zijn onvergetelijke rol in de serie Het eiland. Als Alain Vandam produceerde hij er een aanstekelijke lach die niemand onberoerd liet. In Over water zette hij op meesterlijke wijze de grimmige Carl Dockx neer. Of u zag hem vorig seizoen excelleren als de weifelende Estragon in een bloedmooie versie van Wachten op Godot bij Toneelhuis. Bruno Vanden Broecke verblufte in Missie van KVS, waarin hij weergaloos een missionaris in Congo speelde. U zag hem mogelijk aan het werk als het titelpersonage uit de solo Socrates of als de hilarische Dirk Porrez in de tv-serie Safety First. De twee kanjers laadden hun ervaring in een kruiwagen, kieperden die uit in een repetitieruimte, verzonnen twee broers die met een ei zitten en trakteren vanaf dit voorjaar op heerlijk tragikomisch toneel dat met de vaart van een formule 1-bolide langs grappen, grollen, grimmige scènes en pakkende tirades scheert. Zwijg! wordt toneel waar het hart van gaat gloeien en de ogen van gaan stralen.

11/05 – 13/05 Molly Bloom – Needcompany

Viviane De Muynck is met haar 75 lentes een van onze oudste grandes dames. Zo vaak als ze kan, bestijgt ze de bühne met veel gratie en goesting. Televisiefans kennen haar als de souffleuse Germaine uit de serie Oud België. Theaterliefhebbers zagen haar de afgelopen jaren onder meer schitteren in de toneelversie van Stefan Hertmans’ Oorlog en terpentijn en in de monoloog GAZ. Pleidooi van een gedoemde moeder, die Tom Lanoye speciaal voor haar schreef. Al die tijd rijpte haar acteertalent als goede wijn. Regisseur Jan Lauwers is daar getuige van. De Muynck werkt al jaren met zijn collectief Needcompany. De twee bewerken nu Penelope het slotdeel van James Joyce’ doorwrochte literaire meesterwerk Ulysses – tot een solo. Samen vertimmeren ze Penelope tot een monoloog waarin elke zin glashelder en snijdend is. Ze speelt het titelpersonage, een vrouw die onbeschroomd over seks, vrouw-zijn, mannen en menstrueren spreekt. Joyce schreef Penelope in 1922. Honderd jaar later blijkt de tekst relevanter én opruiender dan ooit. Molly Bloom heeft alles om scherp, ontroerend, geestig én aan de nieuwe preutsheid morrelend theater te worden.

Vanaf 04/11 Finding Willard Tom Struyf & co

Tom Struyf is theatermaker en tuinontwerper. Die twee passies beïnvloeden elkaar. In zijn tuinen verwerkt hij de levensverhalen van zijn opdrachtgevers. Zijn theaterwerk groeit uit de reizen die hij maakt. In 2010 verraste hij met TheTatiana Aarons Experience. Daarin vertelde hij over de ontmoeting met een vrouw tijdens een trip naar Lissabon. De vrouw bleek bevallig, verslaafd én misdadig. Het voorval inspireerde hem tot een multimediale voorstelling met detectiveallures, waarin hij iets ontdekt over bedrog én zelfbedrog. Het idee voor Finding Willard ontstond uit een toevallige trip naar het gelijknamige Amerikaanse dorpje. Daar was ooit een grote psychiatrische kliniek, geïnspireerd door het psychiatrisch ziekenhuis in Geel. Struyf maakt met Fien Leysen, Geert De Vleesschauwer en Willem De Maeseneer een filmisch stuk over de inwoners van Willard en de taboesfeer waarin geestelijke gezondheidszorg nog te vaak zit. Op findingwillard.com ziet u prachtige natuurgezichten en intieme interviews met inwoners. Dat is Struyfs taal in een notendop: prachtig om te zien en horen, en heilzaam voor je respect voor medemens en natuur.

20/02 en 11-13/03 Robin Verheyen – The Bach Riddles

‘Verwacht vooral géén jazzy afkooksel’, vertelde Robin Verheyen (38) ons toen in oktober zijn recentste album, The Bach Riddles, werd gelanceerd. De voorbije jaren stampte de Belgische saxofonist, die al jaren in de VS woont, twee internationale bands van wereldklasse uit de grond: Verheyen/Copland/Gress/Hart en MiXMONK met Bram De Looze en Joey Baron. Je zou bijna uit het oog verliezen dat hij ook de klassieke muziek in het hart draagt. Eerder stortte hij zich op het werk van Olivier Messiaen (1908-1992), en op de middeleeuwse finesse van Guillaume de Machaut (1305-1377) en Vlaams polyfonist Guillaume Dufay (1397-1474). In 2017 kreeg Verheyen een compositieopdracht van het Brugse Concertgebouw: doe eens ‘iets met Bach’. Het resultaat daarvan werd The Bach Riddles, een veellagig antwoord op het Musikalisches Opfer van Johann Sebastian Bach uit 1747, dat nu naar de Vlaamse zalen komt. Te zien in Sint Niklaas (Passages Festival 20/02), Gent (Handelsbeurs 11/03) en Hasselt (CC 13/03).

‘Waarom staat dit concert dan niet in de rubriek Klassiek?’ vraagt u? Omdat we dan de kans zouden missen om Verheyens tournee met MiXMONK te vermelden. Samen met pianist De Looze en drummer Joey Baron stelt hij tussen 2 en 11 februari een nieuw album voor, van De Singel in Antwerpen tot Kaap in Oostende. En tussen Bach en Monk speelt Verheyen ook nog even een tournee met TaxiWars. Straffe gast.

13-20/03 Leuven Jazz 30 CC Leuven

Na de geannuleerde editie 2020 en de onlineversie in 2021 hoopt Leuven Jazz groots terug te keren. Met de artist in residence zit het alvast goed: pianist Fred Hersch (foto) pakt uit met twee projecten. Hersch, de meest lyrische pianist van zijn generatie, noemt zichzelf bij voorkeur een ‘ tune writer‘. Zijn schriftuur is helder en sierlijk, wat van hem volgens collega Jason Moran ‘de LeBron James van de jazz’ maakt: een speler buiten categorie. Op 12 maart presenteert Hersch met zijn trio (Drew Gress, bas; Jochen Rueckert, drums) zijn nieuwe album Breath by Breath, aangevuld met de strijkers van het Desguin Kwartet. De 13e belooft een opmerkelijke combinatie. Hersch treedt er niet alleen aan met zijn vertrouwde associé Enrico Rava op trompet, maar speelt ook een duoset met pianist Bram De Looze.

Verder te zien in Leuven: de saxofonisten Lakecia Benjamin en Immanuel Wilkins, tromboniste Nabou Claerhout en een eerbetoon voor 100 jaar Toots.

24-25-26/03 Branford Marsalis Bozar Brussel

‘Luister goed, en vergeet het niet.’ Branford Marsalis ging tijdens een van onze ontmoetingen op het puntje van zijn stoel zitten. Hier kwam Iets Gewichtigs aan. ‘Niemand kan zo hard in je ballen schoppen als je eigen vrouw. En daar moet je haar dankbaar voor zijn.’ Zie je wel? Mevrouw Marsalis had het gehad met het machismo in de New Yorkse jazzscene, vol harde jazz, harde taal en pseudo-harde mannetjesputters. Meneer Marsalis kwam tot inzicht, gooide zijn band om, koos voor melodie en sloot de klassieke muziek in de armen. Bozar brengt zijn verschillende persoonlijkheden samen. Op 24/03 speelt de saxofonist solo in de Sint-Michiel- en Sint-Goedelekathedraal – een reprise van het materiaal dat hij in 2014 in Grace Cathedral in New York opnam: klassiek, standards en improvisatie. Een dag later ziet u hem in Bozar met het Nationaal Orkest van België, voor de wereldpremière van Cassandra, een jazzstandard van Marsalis die op verzoek van Bozar werd gearrangeerd door Vince Mendoza, en verder twintigste-eeuws Amerikaans symfonisch repertoire. De 26e sluit hij zijn residentie af met zijn jazzkwartet, met Joey Calderazzo (piano), Eric Revis (bas) en Justin Faulkner (drums).

26/03 Fire in the Pet Store De Roma Borgerhout

De Roma biedt ook in 2022 een breed spectrum aan jazz aan, van Belgen (De Beren Gieren 05/02; Julien Tassin 09/02) via sterkhouders van de Europese jazz (Gianluca Petrella 16/03; Stefano Bollani 16/04) en grote Amerikaanse namen (Robert Glasper 28/03; Thundercat 09/04; Pat Metheny 29/05). Wij kijken nog het meest uit naar enkele ongewone samenwerkingen. Accordeonist Gwen Cresens, wat ons betreft een nationaal monument, in duo met pianist-organist Alano Gruarin (24/02), bijvoorbeeld. En bovenal Fire in the Pet Store, de combine van bassist Kristof Roseeuw, accordeonist Philippe Thuriot, pianist Bram De Looze en de Amerikaanse violist Mark Feldman (foto). Roseeuw en Thuriot spelen al 25 jaar samen. De twee zijn de spil van het kamerjazzpunkkwartet radioKUKAorkest, en toen het Festival van Vlaanderen hen voorstelde om Dave Douglas’ klassieke album Charms of the Night Sky (1998) te bewerken, haalden ze er de oorspronkelijke violist Feldman bij – u kent hem uit de stal van John Zorn. De trompet – tijdens de tournee van 2018 bespeeld door Bart Maris – wordt ingeruild voor een piano, met dus (alwéér) De Looze aan het klavier. Zou De Looze de Belgische muzikant van 2022 kunnen worden?

29/04 100 jaar Toots Bozar Brussel

‘Wat denk je, zullen de mensen mijn naam nog kennen als ik er niet meer ben?’ vroeg Toots Thielemans tijdens ons laatste grote interview. Vijfenhalfjaar na zijn dood, precies op wat zijn honderdste verjaardag zou zijn geweest, viert Bozar het leven van de grootste muzikant die België ooit heeft voortgebracht. Opdat we hem niet zouden vergeten. Het Metropole Orkest onder leiding van Vince Mendoza en het Brussels Jazz Orchestra onder leiding van Frank Vaganée zetten de toon, enkele lievelingen van Toots leiden de dans. Onder hen pianist Kenny Werner, gitarist Philip Catherine en harmonicaspeler Grégoire Maret, die op Jazz Middelheim 2019 voor hét grote kippenvelmoment zorgde tijdens het Tribute to Toots-concert.

Voorts houdt het conservatorium van Kortrijk een concours waarin muziekstudenten wordt opgeroepen composities van Toots te bewerken, en wordt van 9 tot 11 mei een internationaal colloquium gehouden in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel.