Prins Filip wordt sneller koning dan de monarchie protocollair

Ondanks de vele beloftes is er 23 jaar na de ‘abortuscrisis’ nog steeds niets gebeurd om de politieke rol van de koning in te perken.

Naar aanleiding van de troonwissel bij onze noorderburen, wordt in ons land opnieuw vurig gedebatteerd over de rol van de koning. Centrale vraag in het hele debat is hoe de Belgische monarchie er in de toekomst zou moeten uitzien. Het koningshuis is immers aan een grondige modernisering toe. Andere tijden vragen andere wetten en een andere aanpak. Groen pleit dan ook voor een monarchie van de 21ste eeuw, en dus zonder politieke rol voor de koning.

Er zijn vele redenen waarom een ceremoniële rol voor de koning zich opdringt. De politieke impact die de koning heeft, strookt niet met de moderne ideeën over democratie. Het is niet logisch dat iemand die niet op een democratische manier is verkozen, maar de macht heeft gekregen door erfopvolging, zo veel invloed kan uitoefenen op de politiek. Iedereen herinnert zich de impasse waarin ons land terecht kwam toen koning Boudewijn weigerde de door het parlement gestemde abortuswet te bekrachtigen. Het hele parlementaire en wetgevende werk dreigde te verzanden in het niets.

Het gaat hier inderdaad over een uniek geval, maar een koning met zo een grote politieke macht kan anno 2013 niet langer. En ondanks de vele beloftes is er 23 jaar na de ‘abortuscrisis’ nog steeds niets gebeurd om de politieke rol van de koning in te perken. Maar het takenpakket van de koning gaat nog veel verder dan het bekrachtigen van wetten. Ook andere opdrachten, zoals de rol die de koning speelt bij de regeringsvorming, het benoemen en ontslaan van ministers en staatssecretarissen, het verlenen van gratie, … verdwijnen best uit het takenpakket van de “nieuwe” koning.

Het zelfde geldt voor de dotaties aan de koninklijke familie. Deze worden best stevig ingeperkt. Waarom zou de koninklijke familie immers niets moeten inleveren in tijden waarin dit van iedereen wordt verwacht? En het kan ook niet langer dat alle kinderen van de koning een dotatie krijgen. Dit is ook wat een werkgroep in de Senaat heeft aangenomen (en dat werd overgenomen in het institutioneel akkoord): enkel de rechtstreekse troonopvolger van de volgende koning zal nog van een dotatie kunnen genieten, de jongere kinderen niet. De senaatswerkgroep ging ervan uit dat de nieuwe regeling enkel in de toekomst van toepassing zal zijn. Na de recente discussies over de dotaties aan koningin Fabiola en haar poging om een fiscale constructie op te zetten, moet een stap verder gezet worden en moet de nieuwe regeling sneller ingaan.

En dan dient er tevens nog een einde te worden gemaakt aan de waas van geheimzinnigheid over de inkomsten en uitgaven van de koninklijke familie. Transparantie hierover is wel het minste waarop alle Belgen recht hebben.

Uiteraard is de koning voor sommige mensen een belangrijke symbool voor de eenheid van het land. Maar ook zonder die politieke functie, blijft de koning bestaan, met een ceremoniële rol. Laat de koning lintjes knippen, gebouwen inwijden, aanwezig zijn bij belangrijke gebeurtenissen,…. En waarom zou een (kroon)prins(es) niet de leiding kunnen blijven nemen bij handelsmissies. Dit kan een meerwaarde hebben en opent sneller bepaalde poorten. En wie weet kan die ‘nieuwe koning’ wel een zekere vorm van autoriteit opbouwen, waardoor zijn uitspraken rust en stabiliteit kunnen brengen in tijden van crisis. Maar anno 2013 is het toch niet vreemd te pleiten voor een koning die geen politieke beslissingsmacht meer heeft?

Een wijziging van de grondwet dringt zich dus op. In 2010 werd door Groen al een poging gedaan om een aantal grondwetsartikelen met betrekking tot de rol van koning op tafel te leggen. Maar deze poging verzandde toen Open VLD de stekker uit te regering trok en het land in een nieuwe crisis stortte. In 2014 biedt zich opnieuw een kans aan. Als het parlement ontbonden wordt, kan het parlement een lijst opmaken van de grondwetsartikelen die voor herziening vatbaar worden verklaard en dan, na de verkiezingen, beslissen om de protocollaire functie voor de koning in te voeren.

Maar ondanks de grote eensgezindheid bij de politieke partijen, alleszins voor de camera’s, over de noodzaak aan een ‘moderne’ rol voor het koningshuis, zou een grondwetswijziging nog lang op zich kunnen te laten wachten. Er lijkt koudwatervrees te zijn om te tornen aan onze monarchie. Al verschillende jaren vuren politieke partijen immers voorstellen af om de rol van de koning te herbekijken. Maar als het erop aankomt verdwijnt alles wat met het koningshuis te maken heeft even snel van de politieke agenda als dat het er op komt. Hopelijk zitten we volgend jaar op een kantelmoment en blijven de klassieke partijen ook vasthouden aan hun beloften, wanneer de camera’s niet meer draaien, maar in het parlement gewerkt wordt aan de wijziging. Zo niet zal prins Filip sneller koning zijn dan dat de grondwet is gewijzigd.

Stefaan Van Hecke