Bart Maddens (KU Leuven)

‘Politici zijn marionetten van de media. En dat is hun eigen schuld’

De politici zijn marionetten geworden in de handen van journalisten, programmamakers en scenaristen. Het kan zijn dat sommigen daar hun voordeel meer doen. Maar voor de democratie zou het veel gezonder zijn mochten ze zelf opnieuw aan de stuurknuppels van de campagne kunnen zitten en daartoe ook alle mogelijkheden krijgen.

Bart Tommelein is verontwaardigd over het feit dat marktonderzoeker Jan Callebaut tegelijkertijd de VRT en minister-president Kris Peeters adviseert. “Wie zegt dat Callebaut de VRT niet adviseert de verkiezingsprogramma’s op maat van Peeters te maken?”, aldus Tommelein. Een beetje zoals Didier Reynders de RTBF ervan beschuldigde om campagne te voeren voor Elio Di Rupo via ’69 minutes sans chichi’. Beide incidenten drukken ons met de neus op een ongemakkelijke waarheid: politici zijn tijdens de campagne meer dan ooit de speelbal geworden van de media.

Maar gek genoeg is dat grotendeels hun eigen schuld. In een bui van masochisme hebben ze hun eigen campagnevrijheid in grote mate aan banden gelegd. Want ze hebben draconische uitgavenbeperkingen ingevoerd. En ze hebben zichzelf een verbod opgelegd om commerciële spotjes uit te zenden. Ter compensatie hadden ze vroeger nog de ‘extra vrije tribunes’ op de openbare omroep. Zo bleef er op TV toch nog wat zendtijd over waarin de partijen autonoom hun ding konden doen. Maar in 2009 zijn in Vlaanderen ook die vrije tribunes afgeschaft. Naar verluidt was dat vooral uit ergernis over de gepeperde en daardoor ook druk bekeken spotjes van het Vlaams Belang.

Het zijn de tv-zenders die bepalen wat de inzet wordt van de verkiezingen

Bart Maddens

Partijen kunnen vandaag enkel nog advertentieruimte inhuren in de kranten en op internet, en verkiezingsdrukwerk in de brievenbus stoppen. Maar de kiesstrijd wordt natuurlijk grotendeels op TV uitgevochten. En hier ligt hun lot helemaal in de handen van de programmamakers en de journalisten. De boegbeelden hebben nog enige onderhandelingsmarge, want de zenders kunnen niet aan hen voorbij. De mindere goden daarentegen zijn helemaal overgeleverd aan de grillen van de mediamensen. Die kandidaten moeten zich in allerlei gekke formats laten wringen. Een ongelukkige casting kan het einde betekenen van hun carrière. Maar als ze te moeilijk doen, dan komen ze gewoonweg niet aan bod.

Het zijn ook de zenders die bepalen wat de inzet is van de verkiezingen. Zo bestond de VRT het in 2007 om de kiesstrijd de framen als een keuze tussen drie kandidaat-premiers : Verhofstadt, Leterme en Vande Lanotte. Daarbij ging de zender vlotjes voorbij aan het feit dat het Vlaams Belang in 2004 de tweede grootste partij geworden was. Maar men speelde wel voluit het spel mee van de SP.A, die campagne voerde met Vande Lanotte als ‘kandidaat premier’. Lang na de verkiezingen is de VRT hiervoor overigens op de vingers getikt door de Vlaamse Regulator voor de Media, hierin bijgetreden door de Raad van State. Dit incident illustreert ook dat het vooral de gevestigde partijen zijn die bevoordeeld worden door dit systeem, omdat ze betere connecties hebben in de media. Wellicht is het dan ook geen toeval dat het diezelfde partijen zijn die het systeem hebben bedacht.

Politici zijn marionetten geworden in de handen van journalisten, programmamakers en scenaristen

Bart Maddens

En sinds 2012 is er nog een ander verontrustend fenomeen. Er zijn niet enkel de échte debatten op TV, er zijn ook de fictieve. In de echte debatten kunnen de politici tenminste nog zeggen wat ze willen (als men ze laat uitspreken). In de fictieve moeten ze de regie helemaal uit handen geven. Bart De Wever en Patrick Janssens moesten in de aanloop naar de lokale verkiezingen lijdzaam toezien hoe ze werden getypecast in de fictiereeks ‘Deadline 14/10′ op VTM en ATV. Op een bepaald moment haalde een aflevering met een fictief debat tussen de alter ego’s van De Wever en Janssens beduidend méér kijkers dan een terzelfdertijd uitgezonden echt verkiezingsdebat op VRT. Vanaf half maart komt er op VTM en ATV een vervolg: ‘Deadline 25/05’, dit keer geïnspireerd op de kiesstrijd tussen Bart De Wever en Kris Peeters. De laatste aflevering wordt uitgezonden de dag vóór de verkiezingen. Het zijn wellicht vooral de andere boegbeelden die groen zullen lachen over zoveel extra aandacht voor Peeters en De Wever. Maar anderzijds is het voor die twee bang afwachten of ze in die ongetwijfeld druk bekeken reeks niet in een ongelukkig daglicht zullen worden geplaatst.

De politici zijn marionetten geworden in de handen van journalisten, programmamakers en scenaristen. Het kan zijn dat sommigen daar hun voordeel meer doen. Maar voor de democratie zou het veel gezonder zijn mochten ze zelf opnieuw aan de stuurknuppels van de campagne kunnen zitten en daartoe ook alle mogelijkheden krijgen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content