Popsongs, truien, foto’s, wetenschappelijk onderzoek, artikels: in digitale tijden is niets nog veilig voor plagiaat. ‘Steel juwelen uit de etalage van een goudsmid en de politie staat binnen de kortste keren voor je deur’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman. ‘Maar pik het ontwerp van een handtassenlijn van een website en de kans is groot dat je ermee wegkomt.’
Een simpele bronvermelding en eventueel een billijke vergoeding. Dat is wel het minste wat je kunt doen als je iemands ideeën, zinnen, modellen of onderzoeksresultaten kopieert. Zou je toch denken. In de praktijk blijken veel mensen er totaal geen graten in te zien om zich de ideeën van een ander toe te eigenen. En in digitale tijden wordt dat ook steeds makkelijker. Vandaar dat er alsmaar meer krantenberichten opduiken over al dan niet creatieve ideeënplunderingen.
Zo was er de Franse rapper die een Vlaamse tiener van plagiaat beschuldigde. Tegen de tijd dat het gecontesteerde nummer van YouTube werd gehaald, was het filmpje al drie miljoen keer bekeken. Daarna liet een Britse muzikant van zich horen omdat hij ervan overtuigd was dat de mannen van U2 delen van een van zijn nummers gebruikten als basis voor hun single The Fly. Zangeres Beyoncé zou dan weer plagiaat hebben gepleegd door teksten te stelen van een overleden rapper uit New Orleans. In de modewereld is het al niet beter. Volgens de Belgische ontwerpster Toos Francken verkoopt de Spaanse kledingketen Zara een trui die verdacht goed op een van haar ontwerpen lijkt. Bij Aldi kun je dan weer terecht voor een regenjas voor kinderen die een doorslagje lijkt van een bekend stuk uit de collectie van het merk Ducksday. Zelfs heren van stand blijken niet vies van een beetje vernuftige dieverij. Onlangs nog werd de Leuvense politicoloog Marc Hooghe aangeklaagd omdat hij wel heel vlotjes bijdragen van andere onderzoekers door zijn papers weefde.
Maar veruit het meeste jatwerk haalt nooit de krantenkolommen. Omdat de slachtoffers blijven zwijgen, naam noch faam hebben of zich simpelweg bij de situatie neerleggen. Heel wat professionele fotografen, bijvoorbeeld, klagen steen en been omdat hun beelden soms onbezoldigd en zonder enige bronvermelding opduiken op websites, in huis-aan-huisbladen of in reclamefolders. Ook iedereen die de pen hanteert, van romanciers en dichters tot journalisten en copywriters, vallen vlot ten prooi aan letterdieverij. Waarom zouden ze daaraan tillen? Getuigt het niet van bijzonder grote ijdeltuiterij om daarover te zeuren?
Nu kan het natuurlijk dat iemand anders geheel toevallig min of meer op hetzelfde idee komt als jij. Theoretisch is het mogelijk dat hij hetzelfde deuntje bedenkt of een hele alinea lang alle woorden op precies dezelfde plek in een zin schrijft. Maar meestal is dat helemaal geen toeval. Meestal is dat puur plagiaat. Al verkies ik de term die een collega pleegt boven te halen telkens als de concurrentie al te gretig leentjebuur speelt bij onze artikels: zweetdiefstal. Dat woord dekt de lading perfect. Het heeft je bloed, zweet, tranen en heel veel tijd gekost om een origineel onderwerp of ontwerp te bedenken en dan gaat een ander ermee lopen. Zonder dat daar schande van wordt gesproken.
Heel anders is het als je met de sieraden uit de etalage van een goudsmid aan de haal gaat of kostbare sculpturen uit een galerie jat. Dan staat de politie binnen de kortste keren voor je deur. Maar pik het ontwerp van een handtassenlijn die via een webshop wordt aangeboden en de kans is behoorlijk groot dat je ermee wegkomt. Ook al verdienen meer en meer Vlamingen hun brood met het bedenken van dingen en niet meer met het maken van spullen, toch is intellectuele eigendom voor veel mensen nog altijd een abstract begrip. Zeker als de resultaten van al dat denkwerk online staan. Dan gaan velen ervan uit dat elk ontwerp, idee of concept zomaar voor het grijpen ligt. Niet alleen wordt dat heel normaal gevonden, je zou het nog vleiend moeten vinden ook. Is gekopieerd worden immers niet het grootst mogelijk compliment? Is het niet net je bedoeling om je ideeën zoveel mogelijk te verspreiden? ‘U zou me dankbaar moeten zijn’, antwoordde onlangs een webmaster die een artikel van mijn hand zonder bronvermelding op zijn site had gezet. ‘Niet alleen neem ik alleen de beste stukken over, dankzij mij wordt uw artikel gelezen door mensen die nooit of te nimmer Knack zouden willen kopen.’ Ja, dán is het goed natuurlijk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
