Over sofismen en pokerface De Wever

Elio di Rupo voorziet in zijn nota een derde besparingen, een derde belastingen en een derde ‘diverse maatregelen’. De Wever ontwaart echter vooral belastingverhogingen.

Hoe zat dat ook al weer bij die sofisten in het oude Griekenland? Ze konden alles bewijzen. Vooral uit het ongerijmde. Genre: jij kunt in die broek, die broek kan in die koffer. Ergo: jij kunt in die koffer.

De discussies in de Wetstraat over de staatshervorming staan bol van de sofismen. In tegenstelling tot in het oude Athene loopt hier echter geen Sokrates rond om hen te ontmaskeren.

Niet dat we ons met Sokrates willen vergelijken (het liep niet zo goed af met die brave man), maar we willen toch even stilstaan bij het grootste sofisme van allemaal: het zogenaamde verschil tussen besparen en belasten.

Dat verschil werd belangrijk toen Di Rupo besloot om naast de communautaire ook economische voorstellen te doen. Door de besparingen te koppelen aan de staatshervorming hoopte hij meer pasmunt achter de hand te hebben om De Wever over de streep te trekken. Diep in zijn binnenste hoopte hij De Wever een voor Vlaanderen gunstige(re) staatshervorming te doen aanvaarden in ruil voor een centrum-linkse begroting.

Meteen werd er gegoocheld met ‘evenwichten’. Eerst luidde het dat De Wever (en met hem de hele rechterzijde) geen extra belastingen zou aanvaarden. Dan klonk het (bij CD&V op rerum novarum) dat de besparingen geen sociaal bloedbad mochten opleveren en dat de banken en de ‘fortuinen’ moesten meebetalen.

De nieuwe ACW-voorzitter haalde er zelfs de Bijbel bij. Hij vond dat de tijd van Matheus (‘aan wie heeft, zal gegeven worden’) voorbij is en dat nu de tijd van Lucas is aangebroken (‘Van iedereen aan wie veel gegeven is, zal veel worden geëist, en hoe meer aan iemand is toevertrouwd, des te meer zal van hem worden gevraagd.). Herverdeling heet dat. Vloeken in de kerk van N-VA, Open VLD en Unizo/VOKA. Zij hameren erop dat er eerst welvaart moet gecreëerd worden, alvorens die kan worden herverdeeld. En door bedrijven (of hun investeerders) te belasten, is dat onmogelijk.

Een klassieke links/rechtstegenstelling die zo oud is als de mensheid. Een patstelling ook, zolang niet wordt uitgeklaard wie er belast wordt en bij wie er wordt bespaard.

Besparen Elio di Rupo voorziet in zijn nota een derde besparingen, een derde belastingen en een derde ‘diverse maatregelen’.

De Wever ontwaart echter vooral belastingverhogingen. Het niet langer fiscaal aftrekbaar maken van de dienstencheques wordt door Di Rupo als een besparing gezien. De Wever ziet het als een belastingsverhoging. Allebei hebben ze gelijk. Het is gewoon een kwestie van perspectief. Zoals bij de koffer en de broek van de sofisten.

Di Rupo is een socialist en hij vertrekt van ‘de staat’. Elke uitgave die de staat niet meer moet doen, noemt hij een besparing. De Wever is een rechts-liberaal die uitgaat van het individu (en dat voor een nationalist!). Voor mensen die veel dienstencheques gebruiken betekent de ‘besparing’ van Di Rupo een meeruitgave. En dus een belastingsverhoging.

Dit spelletje kan toegepast worden op een hele reeks besparingen/belastingen/diverse maatregelen van Di Rupo. Enkel de bevriezing van de personeels- en werkingskosten van de overheid, de verlaging van de ministeriële lonen met 45 procent en de afslanking van het leger tot 30.000 militairen kunnen beschouwd worden als echte besparingen. Daar wordt niemand slechter van (hoewel: zijn er jobs voor de 4000 militairen die weg moeten? Moeten die dan geen werkloosheidsuitkeringen krijgen? Of brugpensioen?)

De verlaging van de groeinorm voor de ziekteverzekering naar 2 procent lijkt een besparing, maar wanneer de ziektekosten toch sneller stijgen dan 2 procent zal iemand die moeten betalen. De patiënt, wellicht. Voor hem/haar is het dus een meerkost en dus een belastingsverhoging.

De besparingen op de ambtenarenpensioenen (hoe miniem ze ook zijn), lijken besparingen maar ze zijn vooral een extra belasting voor de ambtenaren. Die hebben inderdaad hoge pensioenen, maar ze hebben geen aanvullende pensioenen. En ze mogen niet bijklussen.

Wie zeker is van een ‘belastingsverhoging’ zijn de mensen die een uitkering krijgen. Tussen 2012 en 2015 wordt de enveloppe om die uitkeringen welvaartsvast te maken verlaagd met 40 procent. Met een aantrekkende inflatie betekent dat een reëel koopkrachtverlies voor de allerzwaksten.

Belasten
Volgens de liberalen, VOKA, Unizo en de N-VA bevat de nota-Di Rupo een tsunami aan nieuwe belastingen.

Zo zou zelfs de kleine spaarder getroffen worden. Vreemd, want de maatregel om de 15 procent op de winsten op spaarboekjes via de belastingsaangifte te heffen, komt eigenlijk neer op het sluiten van een achterpoortje dat al decennialang openstaat. Iedereen die meer intrest kreeg dan het wettelijke maximum, opende gewoon een tweede of een derde spaarboekje. Typisch Belgisch. Iedereen vond dat normaal. Een belasting betalen die je al altijd moest betalen is géén belastingsverhoging, me dunkt.

Een nieuwe belasting is wel die op meerwaarden op aandelen. Die is gekoppeld aan een verrekening van de waardevermindering. Billijk dus. Dat vindt zelfs de voorzitter van de Vlaamse beleggersclubs. België was een van de enige landen die zo’n heffing niet kende.

De heffing van 50 procent op de meerwaarde op aandelen die binnen het jaar verkocht worden wordt dan weer terecht als waanzin omschreven. Maar dat voorstel was aan de onderhandelingstafel wel makkelijk weg te werken, me dunkt.

En dan is er de lang verwachte vermogensbelasting. De grote fortuinen (meer dan 1,25 miljoen euro) moeten… 0,5 procent belastingen betalen. Makkelijk gezegd, maar Di Rupo (nog de grootste fiscale bollebozen van dit land) weten hoe dat geld ooit in de schatkist zal belanden. Je moet dan immers eerst weten wie die rijkaards zijn.

Dat de notionale intresten zouden worden aangepakt, lag in de lijn der verwachtingen. Mede door dit systeem is de opbrengst van de vennootschapbelasting in België gekelderd. Di Rupo doet dus niet meer dan een nooit bedoelde belastingsverlaging lichtjes corrigeren.

De bedrijfswagens dan. Werknemers zullen er meer zelf voor moeten betalen. Iedereen weet dat bedrijfswagens (en andere extra-legale voordelen zoals GSM’s) enkel in het leven werden geroepen om de hoge lasten op arbeid te omzeilen. De veralgemening van het systeem leidt tot minder inkomsten voor de sociale zekerheid.

Door het systeem nu aan te passen, zullen de looneisen bij CAO-onderhandelingen alleen maar toenemen. Anderzijds kan nooit een groen mobiliteitsbeleid gevoerd worden als het perverse systeem van de bedrijfswagens niet wordt aangepakt.

Diverse maatregelen
Bij de ‘diverse maatregelen’ vinden we de gekende beloftes inzake de strijd tegen de fiscale fraude. Klinkt goed, maar als je dit samen leest met de bevriezing van de uitgaven van de overheid (dus ook de belastingsadministratie), dan voorspelt dat weinig goeds.

De banken laten meebetalen, lijkt me – gezien het feit dat de belastingbetaler hen gered heeft tijdens de kredietcrisis – een billijke vraag. Ook tegen de nucleaire rente kan niemand iets hebben.

En toch. Als de banken hun intresten op spaarboekjes schandalig laag houden en Electrabel de nucleaire rente vlotjes doorrekent in de elektriciteitsprijs dan draait de burger ook hier opnieuw voor op.

Driehoek
Besparen en belasten zijn dus vaak inwisselbare begrippen als ze niet in een context worden geplaatst.

Er zijn drie sferen in de samenleving: de overheid, de bedrijven en de particulieren. Besparen bij de ene, kan leiden tot hogere uitgaven bij de anderen.

Volgens de rechterzijde vertrekt alles bij het bedrijfsleven. Als de bedrijven te veel belast worden en te veel regeltjes opgelegd krijgen, is er te weinig creatie van welvaart en dan is er niks te belasten.

Klinkt goed, maar in Amerika (waar op dit moment staten en gemeenten gewoon failliet gaan omdat er bijna geen belastingen meer bestaan), wordt bewezen dat zo’n eenzijdige koers ook geen garanties biedt. In onze consumptiemaatschappij zijn het de particulieren die zorgen voor groei. Als hun inkomen daalt, stokt de economie. Kijk maar naar Griekenland waar de EU en het IMF het laatste restje groei hebben laten wegsaneren in hun heilige strijd voor de euro.

En dan de overheid. Niemand betaalt graag belastingen, maar iedereen moet toegeven dat hij/zij het in een land zonder belastingen moeilijk alleen zou kunnen redden. Guy Verhofstadt wilde in zijn eerste Burgermanifest nog “uit de staat” stappen. Nu wil hij zelfs Europese belastingen.

Laat het ons eens proberen. Al diegenen die geen belastingen willen betalen, moeten daarvoor de toestemming krijgen. Maar telkens ze zich in het verkeer begeven moeten ze tol betalen. Bij de dokter dokken ze de volle pot en het onderwijs voor hun kinderen betalen ze zelf.

Besluit
België (en met ons land de hele westerse wereld) kan maar uit de sofistische impasse geraken wanneer het de evenwichten kan herstellen tussen de drie maatschappelijke ‘sferen’. Gezinnen en bedrijven moeten belastingen betalen om in ruil goede dienstverlening, zorg, vorming en infrastructuur te krijgen. Kortom: om de dingen te doen of te krijgen die ze op eigen houtje niet kunnen. De staat moet zuinig zijn met die middelen en ze nooit voor vanzelfsprekend houden. De diensten die de staat vandaag aanbiedt kunnen veranderen en de prijs van die diensten kan variëren. Vroeger had elk land zijn eigen telefoonmaatschappij. Nu zijn er andere behoeften. Een staatsbank bijvoorbeeld? Why not?

En zelfs dan is de discussie nog niet zuiver. En zo komen we terug bij Matheus en Lucas. Partijen die niet aanvaarden dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen, moeten dat ronduit zeggen. Reagan, Thatcher en de jonge Verhofstadt deden dat destijds luidkeels.

Europa – net als België gebouwd door christendemocraten en socialisten – zweert van oudsher bij een billijke (en hopelijk ook transparante) herverdeling. De vraag is alleen hoe die in een (post-)moderne samenleving wordt georganiseerd. En wat de rol van overheid, bedrijven en particulieren in dit verhaal is.

Noch Di Rupo, noch De Wever (en ook niet Vande Lanotte en Beke voor hen) hebben totnogtoe een duidelijk antwoord gegeven op die vraag.

Het ‘njet’ van De Wever is een schok. Omdat hij duidelijk kiest voor Mattheus en niet voor Lucs. Hij spreekt van pestmaatregelen voor bedrijven, maar rept niet over pestmaatregelen voor werklozen en steuntrekkers. Nochtans is het verruimen van het begrip ‘passende arbeid’ niet zo ‘logisch’ als men wel denkt. Strikt geïnterpreteerd kan dit voor een alleenstaande moeder betekenen dat ze vijftig kilometer van haar woonplaats ’s nachts moet gaan poetsen in een bedrijf voor een minimumloon van een paar honderd euro.

Activeren is een billijke eis, als er ook jobs zijn voor de geactiveerde werklozen. Staan er tegenover de gevraagde lastenverlagingen ook even grote garanties op dat vlak bij de bedrijven?

‘Een akkoord waar ik zelf niet in geloof kan ik ook niet verdedigen bij anderen,’ zei De Wever. Daarmee maakte hij zichzelf tot maat van alle dingen.

Het ontnuchterende van de zaak is dat hij daarmee wellicht feilloos het onderbuikgevoel van de doorsnee Vlaming vertolkte. De iets-minder-doorsnee Vlaming weze meteen gewaarschuwd.

Epiloog En wat nu? Als Di Rupo voet bij stuk houdt en weigert te onderhandelen zonder De Wever dan volgen er verkiezingen. Dan heeft De Wever ook meteen de rode (!) loper voor Di Rupo uitgerold. Die kan zich als ‘verantwoordelijke staatsman’ profileren en de electorale rente opstrijken. De Wever is vol vertrouwen dat Vlaanderen hem volgt in zijn radicale communautaire, maar nu ook rechtse sociaal-economische keuzes. Als dat zo is, kan hij na de verkiezingen met Di Rupo enkel nog over de boedelscheiding onderhandelen. Dan is elk compromis onmogelijk.

Zijn de Walen klaar voor plan B? Volgens socialistische bronnen hebben ze nog minstens tien jaar nodig om (met Brussel) op eigen benen te staan. Pokerface De Wever weet dus nog hoe lang hij zijn kaarten tegen zijn borst gedrukt kan houden.

Karl van den Broeck