Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet. Zwerfvuil rapen is een populaire activiteit onder politieke verenigingen. Voor Schild & Vrienden, de identitaire jongerenbeweging opgericht door Dries Van Langenhove, is zwerfvuil minder een doel op zich dan een ideologisch middel.
Op zaterdag 8 augustus vond op het strand van Blankenberge een grote vechtpartij plaats. Groepjes badgasten, gelinkt aan Brusselse stadsbendes, raakten slaags met elkaar en met de politie. Na de erg drukke dag aan de Belgische kust kwamen daarnaast uit verschillende badplaatsen berichten over de grote hoeveelheden achtergelaten afval op het strand. De volgende ochtend, om 8.20 uur, verscheen op Facebook en Instagram een reeks foto’s waarop te zien was hoe leden van Schild & Vrienden op het strand vuilnis opraapten en poseerden met zwarte vuilniszakken. ‘Allochtoon crapuul’ had Blankenberge als een vuilnisbelt achtergelaten en Schild & Vrienden was dat gaan ‘opkuisen’, zo luidde het. Op Twitter, waar het account van Schild & Vrienden sinds vorige maand opgeschort is, zorgde oprichter Dries Van Langenhove voor de verspreiding van dezelfde foto’s.
Voor Schild & Vrienden en zijn voorman draait zwerfvuil rapen maar zelden om het zwerfvuil zelf.
Maar er was een probleem: het opgeruimde zwerfvuil op de Facebookfoto’s bevond zich helemaal niet in Blankenberge. De beelden waren enkele kilometers verderop gemaakt, ter hoogte van het meest oostelijke deel van het strand van Zeebrugge. Bovendien bleek het te gaan om afval rond enkele overvolle vuilnisbakken, die op de Facebookfoto’s strategisch buiten beeld werden gehouden. Behalve heel wat steunbetuigingen voor het initiatief kwamen er ook kritische vragen: welke aanwijzingen waren er bijvoorbeeld dat het zwerfvuil was achtergelaten door ‘allochtoon crapuul’? Enkele uren later werd de tekst bij de foto’s aangepast. De bewerkingsgeschiedenis van het Facebookbericht toont hoe ‘het strand van Blankenberge’ om 13.14 uur vervangen werd door ‘het strand van Zeebrugge en Blankenberge’. Nog eens drie kwartier later werd de zinsnede ‘door allochtoon crapuul’ ingeruild voor ‘door voornamelijk allochtone amokmakers’.
Wat schuilt er achter die communicatie van Schild & Vrienden over hun zwerfvuilactie? Daarvoor moeten we even terug naar het prille begin.
Vervreemding
Zwerfvuilacties behoren tot de eerste publieke optredens waarmee Schild & Vrienden zich op de kaart wilde zetten. Een vroegere versie van de S&V-website vermeldt het als een van hun ‘positieve acties die het Vlaamse samenlevingsmodel promoten’. In november 2017 lanceerden ze de actie ‘Vlaanderen #opkuisen’, die iedereen wilde aanmoedigen om zwerfvuil te rapen. In een bijbehorend filmpje maakte Van Langenhove duidelijk dat de actie een statement was tegen vervreemding en individualisering van de maatschappij, om aan te tonen dat ‘de Vlamingen wél nog fier zijn op hun mooie land’.
Het gebruik van de hashtag #opkuisen, dat doorleeft tot op de dag van vandaag, verwijst naar een controverse die ontstond in september 2017 toen voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) datzelfde woord gebruikte bij de beschrijving van aanhoudingen van transmigranten in het Maximilaanpark en het station Brussel-Noord. In een interview met het studentenblad Schamper legde Van Langenhove uit dat het een manier was om de provocatie op te zoeken: ‘Als ik zeg dat wij zwerfvuil oprapen, dan is niemand geïnteresseerd. Maar als ik zeg “Wij gaan Vlaanderen #opkuisen”, dan weet ik dat er daar heel veel reactie op komt van links.’ Rond dezelfde tijd gebruikte Schild & Vrienden de hashtag #opkuisen ook bij beelden waarop leden in Gent een spandoek van krakers losknipten en communistische vlaggen gingen verwijderen in Oostenrijk.
Het zijn niet de enige voorbeelden van socialemediaberichten waarin afval of ‘opkuisen’ voor Schild & Vrienden een ideologische lading krijgt. Een foto van de Gentse Graslei die bezaaid lag met bierblikjes schoof Van Langenhove in april 2018 op Twitter in de schoenen van ‘Gentse progressievelingen’ die er komen ‘van gedachten wisselen over hun morele superioriteit, terwijl ze slurpen van hun lauwe Cara en trekken aan hun joint’. Toen de Gentse vuilnisophaler Ivago in augustus 2018 staakte, tweette Van Langenhove kort voor middernacht: ‘In Gent liggen door een staking overal op straat onopgehaalde vuilniszakken. Met Schild & Vrienden schoten we in actie, maar we zijn nu dringend op zoek naar containerpark of afvaldepot waar we groot aantal vuilniszakken (gratis) naartoe kunnen brengen.’
Klimaatspijbelaars
Dat patroon zette zich verder na de ontluisterende Pano-reportage waarin de geheime chatgroepen van Schild & Vrienden aan het licht kwamen. In twee filmpjes betichtte Dries Van Langenhove de openbare omroep van kwaadwillige ‘framing’ omdat ze ‘prachtige positieve beelden’ van zwerfvuilacties uit de reportage zouden hebben gehouden. Pano erkende geen beelden te hebben uitgezonden van wat de makers omschrijven als een ‘speciaal voor ons opgezette zwerfvuilactie’.
Ook in zijn verkiezingscampagne als lijsttrekker voor Vlaams Belang duikt dezelfde thematiek op. In januari 2019 deelt hij enkele foto’s van de straat waar het hoofdkantoor van Groen gelegen is: ‘Ik heb in de jaren dat ik zwerfvuil raap al veel gezien, maar nergens zag ik zoveel afval als voor het hoofdkwartier van Groen! Eerst voor eigen deur vegen!’ Twee maanden later wijst Van Langenhove dan weer op het afval dat achtergelaten zou zijn na een klimaatbetoging op het Troonplein, en wanneer Schild & Vrienden in mei 2019 zwerfvuil gaat rapen in een Vilvoords park, luidt de boodschap: ‘In tegenstelling tot de klimaatspijbelaars doen wij écht iets voor ons leefmilieu en voor onze omgeving.’ Van Langenhove herhaalt dat in een verkiezingsinterview met Het Laatste Nieuws: ‘Ik heb al meer afval geruimd dan Anuna en Calvo samen.’
Uit de driejaarlijkse Gemeente- en Stadsmonitor van het Agentschap Binnenlands Bestuur, die peilt naar de houding van de Vlaming tegenover zijn of haar buurt, komt zwerfvuil samen met verkeersonveiligheid telkens als een van de grootste bekommernissen naar voren. Voor Schild & Vrienden en zijn voorman draait zwerfvuil rapen maar zelden om het zwerfvuil zelf. In een recent interview noemt Van Langenhove het een uitlaatklep voor de woede die vele jongeren volgens hem voelen omdat ‘onze cultuur en identiteit letterlijk en figuurlijk worden uitgewist’. Hij waarschuwt dat deze positieve acties te verkiezen zijn boven een scenario waarin die jongeren hun woede opkroppen ’tot ze uit wanhoop overgaan tot geweld’.
Na de opruimactie op het strand in Zeebrugge ging Schild & Vrienden poseren op verschillende locaties in Blankenberge: op een golfbreker, op het Oosterstaketsel, en met een Vlaamse strijdvlag aan de pier en bij het gemeentebord van Blankenberge. Het bijschrift bij die laatste foto – ‘Blankenberge en onze Vlaamse kust weer van ONS!’ – klonk daarbij als een echo van de bekende Vlaams Belang-slogan. Het is het zoveelste voorbeeld van een actie van Schild & Vrienden waarbij zwerfvuil geen doel is op zich, maar een ideologisch middel om zich af te zetten tegen andere groepen in de samenleving.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
