Motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste vraagt dat beleidsmakers lessen trekken uit de pandemie om andere crisissen te bestrijden. Maatregelen die nodig zijn, kunnen volgens de onderzoeker meer steun krijgen als ze goed worden uitgelegd en gemotiveerd. Maar dat is onvoldoende gebeurd en er ontbrak coherentie, waardoor er snel kritiek kwam. ‘Die kritische geest bij de bevolking kunnen we écht opmerken in de data.’
Dinsdag organiseerde de interuniversitaire groep achter de coronabarometer een afsluitend symposium, ook enkele politici waren uitgenodigd. Het interuniversitair onderzoeksteam blikte terug op bijna 500.000 bevragingen die gedurende twee jaar coronacrisis bij de Belgische bevolking zijn uitgevoerd. Bepaalde restrictieve maatregelen hebben de voorbije twee jaar druk gezet op het welzijn van de bevolking.
Maar dat was niet het enige probleem. ‘Mensen verliezen hun geloof in het beleid en de maatregelen indien die onvoldoende worden uitgelegd of coherent zijn’, zegt Vansteenkiste. ‘De kritische geest van de bevolking is opvallend. Dat zien we echt in de data.’
De kritiek was volgens Vansteenkiste vaak ook terecht. ‘Het is zeer ingrijpend geweest. Men heeft ingegrepen in onze nauwe sociale contacten, zelfs in onze vrijetijdsbesteding. Een goede verantwoording is dan nodig. Dat is een legitieme vraag en bezorgdheid van de bevolking.’
Vansteenkiste gelooft nochtans niet dat dat nodig is. ‘Intuïtief zou je geloven dat strenge maatregelen demotiverend zullen zijn. Dat mensen daar niet toe bereid zijn. Maar je mag de bereidheid van mensen niet onderschatten. Mensen zijn bereid om een extra inspanning te doen’, zegt de onderzoeker die twee jaar lang de psychologie achter de gezondheidscrisis in kaart heeft gebracht. ‘Indien ze beseffen dat de maatregelen nodig zijn om de risico’s die ze lopen onder controle te krijgen.’
Dat is ook een belangrijke les bij andere uitdagingen die beleidsmakers moeten beheersen, zoals de klimaatcrisis. Ook daar is meer draagvlak nodig voor de maatregelen, gelooft Vansteenkiste. Die pleit voor een systematische en herhaalde monitoring van het draagvlak. ‘Het afgelopen weekend zagen we overal stortregens’, zegt Vansteenkiste. ‘We zouden vandaag de bereidheid tot ontharding kunnen meten.’ Op basis van grootschalige motivationele metingen kunnen gedragswetenschappers helpen om geschikt advies te formuleren aan beleidsmakers. Dat is niet alleen nuttig in de communicatie, maar ook om bepaalde knipperlichten in het beleid te installeren en zo preventief te werken.
‘Je ziet dat – wanneer je passende maatregelen introduceert – de angst afneemt’, zegt Vansteenkiste. ‘Vooraleer de cijfers naar omhoog gaan en we in moeilijkheden komen, moeten we op het vlak van gedrag en motivatie de vinger aan de pols houden. Dat is zeer cruciaal.’
Dinsdag verscheen het laatste rapport van de motivatiebarometer. Een collectief van 11 wetenschappers van verschillende Belgische universiteiten heeft daarin gedurende ruim twee jaar de motivatie en het gedrag van de bevolking tijdens de coronacrisis in kaart gebracht.
