Jan Cornillie (SP.A)

‘Moslims als probleem en ‘normaal doen’ als oplossing zien, is geen bruikbaar recept voor samenleven in diversiteit’

Jan Cornillie (SP.A) Voormalig directeur van de studiedienst van SP.A en kandidaat voor de partij in 2019

‘De islamangst en -afkeer is intussen zo wijd verspreid, dat ook de liberalen voor de bijl gaan’, schrijft Jan Cornillie (SP.A). ‘Maar is er een wanhopiger liberaal dan één die het moet hebben van ‘normaal doen’?’

‘Ik heb heimwee naar de tijd dat we nog gewoon allochtonen waren. Geen Turk. Geen moslim. Gewoon allochtoon.’ Dat vertelt Erhan Demirci in zijn nieuwe comedy show ‘Komt goed!’ (een aanrader trouwens). Iets gelijkaardigs zei Kenan Malik, de Brits-Indische publicist, vorig jaar in Bozar. Malik herinnerde ons eraan hoe cultuur of godsdienst niet zo heel lang geleden gewoon afwezig was in de beleving van diversiteit. ‘Wij waren gewoon zwart. Maar geen moslim. Die benaming is pas later gekomen.’

It’s the Islam, stupid

Wat er dan precies is gekeerd, hoe en wanneer dat is gekomen, is voer voor onderzoek. Feit is dat de islam vandaag zo centraal staat in het duiden van problemen, dat er geen ontsnappen meer aan is. Verkiezingen worden erop verloren en gewonnen. President Donald Trump heeft de polarisering afgelopen weekend geperfectioneerd met zijn reisverbod voor inwoners van 7 islamitische landen. De politieke framing van het voorstel gaat als volgt: ‘Wil je geen moslimterreur in de VS, dan ben je voor het voorstel. Als je tegen bent, zet je de deur open voor islamitische terroristen in de VS.’

‘Moslims als probleem en ‘normaal doen’ als oplossing zien, is geen bruikbaar recept voor samenleven in diversiteit’

Dat niet elke moslim een terrorist is of de meeste bekende terroristen eigenlijk uit andere dan de verboden landen komen, zijn slechts feiten. Maar eens je de discussie voert, zit je in de door Trump gewenste frame en doen feiten er nog weinig toe. Het verklaart ook waarom de N-VA het zo moeilijk heeft om er duidelijk afstand van te nemen. Trump veroordelen doet N-VA allerminst, ten hoogte tast de beslissing het gevoel van rechtvaardigheid aan, zoals Jan Jambon het enkele keren voorgekauwd herhaalde. Vergis u niet: dat dit beleidsmatig eigenlijk onzin is, ziet N-VA ook wel. Maar Trumps achterliggende boodschap is eigenlijk net dezelfde van die van Francken. We helpen de christenen uit het Midden-Oosten, maar houden de deur zoveel mogelijk dicht voor moslims.

‘De actualiteit van de voorbije jaren heeft bij velen geleid tot een krachtige associatie van moslims-vluchtelingen-terreur. Dat is begrijpelijk, alleen maakt dat de analyse op individueel niveau nog niet juist.’

De actualiteit van de voorbije jaren heeft bij velen geleid tot een krachtige associatie van moslims-vluchtelingen-terreur. Dat is begrijpelijk, alleen maakt dat de analyse op individueel niveau nog niet juist. Er zijn inderdaad gevluchte moslims die terreurdaden plegen – zoals in Berlijn het geval was – maar dat maakt nog niet van elke gevluchte moslim een terrorist. En precies daar raak je het fundament van onze liberaal-democratische samenlevingsordening: elk individu wordt op zijn of haar eigen daden beoordeeld en niet op die van een ander, zelfs als die tot dezelfde religieuze, politieke of culturele groep behoort. Of anders gezegd: we moeten moslimterroristen stoppen aan de grens – tenminste, als ze al niet hier zijn opgegroeid. Alle moslims stoppen aan de grens is echter geen aanvaardbare veiligheidsaanpak.

Gemengd zwemmen

De islamangst en -afkeer is intussen zo wijd verspreid, dat ook de liberalen voor de bijl gaan. Want over wie ging het anders, toen Mark Rutte zei: ‘Doe normaal of ga weg’? Gwendolyn Rutten probeerde haar steun voor zijn oproep te de-islamiseren. Rutten vertaalde dat naar een strijd tegen respectloos gedrag en voor de vrijheid om te doen wat je wil zolang je anderen geen schade toebrengt. Maar dat is achteraf-praat: het signaal van Rutte(n) ging wel degelijk over ‘de moslims’. Haar boodschap is duidelijk: ‘We verdragen jullie enkel als jullie ons niet opvallen door jullie gedrag. Je bent vrij om te doen wat je wil zolang wij het normaal vinden.’ Nu de problemen benoemd zijn, is de oplossing blijkbaar ‘doe normaal’.

Rutten verwijst daarbij graag naar de bewijsvoering van het Europees Hof van de Rechten van de Mens over het gemengd zwemmen voor kinderen. Het Hof verwierp de klacht van moslimouders tegen de verplichting voor hun pre-puberale dochters om deel te nemen aan gemengd zwemmen. Volledige participatie aan onderwijs en de sociale integratie die er mee komt, heeft voorrang op de religieuze overtuiging van de ouders, zo redeneerden de rechters. Het Hof wees er ook op dat er voldoende tegemoetkomingen voor de overtuiging van de ouders waren, met bijvoorbeeld de optie om in burkini te zwemmen. Rutten heeft gelijk als ze erop hamert dat dit een zeer belangrijk arrest is. Maar haar oproep steunen, doet dat in geen enkel geval. Het Hof zei niet ‘doe normaal’. Het Hof zei dat fundamentele vrijheden en rechten moeten afgewogen worden en dat de vrijheid van religieuze beleving van de ouders soms ondergeschikt is aan de fundamentele rechten van hun kinderen.

Moslims als probleem en ‘normaal doen’ als oplossing aanduiden, is geen bruikbaar recept voor het samenleven in diversiteit. We kunnen beter. Het criterium van Patrick Loobuyck helpt ons bijvoorbeeld al een eind verder. Samengevat: is godsdienstbeleving in conflict met een morele norm, dan moet die laatste primeren. Is die beleving in strijd met een pragmatische of culturele norm, dat wint tolerantie. In het voorbeeld van het gemengd zwemmen ging het in essentie om een morele kwestie – godsdienst vs de sociale ontwikkeling van een kind – en dus was de verplichting juist.

In het door Gwendolyn Rutten aangehaalde voorbeeld van een moslim die weigert handen te schudden met de schepen van burgerlijke stand, is er geen schending van een morele norm. Hier past tolerantie en geen sanctie. Loobuycks criterium is niet perfect, maar heeft tenminste de verdienste verhelderend te zijn. Dat is precies het treurige aan het optreden van Rutten optreden: ze maakt vlot een amalgaam van morele normen en culturele gebruiken. Geen wanhopiger liberaal dan één die het moet hebben van ‘normaal doen’, toch?

Partner Content