‘Moeten we politici verlossen van energiebeleid zodat ze zich kunnen concentreren op een boerkinidebat?’

‘Deze zoveelste discussie over de elektriciteitsbevoorrading vindt zijn oorsprong in het grootste, collectief, politiek falen van de voorbije 15 jaar’, schrijft doctoraatsassistent Dries Couckuyt (UGent). Van 2011 tot 2016 werkte hij als marktanalist voor netwerkbeheerder Elia.

De voorbije jaren hebben we geleerd dat er twee zekerheden bestaan in politiek België. Wanneer de zomer eraan komt, hebben politici het met zijn allen over de boerkini. Wanneer de winter voor de deur staat, dan wordt de elektriciteitsbevoorrading opnieuw het thema. Stilaan wordt ook op een pijnlijke manier duidelijk dat politici meer energie steken in het eerste dan in het tweede debat.

De voorbije dagen mogen we opnieuw een rondje zwartepieten aanschouwen. Engie Electrabel, het FANC, netwerkbeheerder Elia, minister van Energie Marie Christie Marghem, iedereen wijst naar elkaar. Over elk van deze spelers valt wel iets te zeggen maar één ding moeten we nu echt wel onder ogen zien: deze zoveelste discussie over de elektriciteitsbevoorrading vindt zijn oorsprong in het grootste, collectief, politiek falen van de voorbije 15 jaar.

Moeten we politici verlossen van energiebeleid zodat ze zich kunnen concentreren op een boerkini-debat?

Vijftien jaar? Jazeker. De eerste beslissing over de kernuitstap dateert van 2003. Grootste? Jazeker. Elektriciteit is essentieel voor onze gezinnen, onze ziekenhuizen, onze bedrijven, … Ons dagdagelijks leven valt niet meer weg te denken zonder elektriciteit. Collectief? Jazeker. Na 2003 hebben opeenvolgende regeringen met verschillende partijen nooit echt werk gemaakt van de nucleaire uitstap. Het is bij wat schuiven in de uitstapkalender gebleven. Zelfs op vandaag zijn er nog altijd partijen die twijfel zaaien over het nut van een kernuitstap. Politiek? Jazeker. Het non-beleid heeft er voor gezorgd dat ons elektriciteitssysteem nog steeds gegijzeld wordt door zeven stokoude en ondertussen onbetrouwbare kerncentrales.

Zegt een politicus iets uit onwetendheid? Of wordt een fout argument doelbewust opgeworpen om een bepaalde agenda te dienen? Ik ga er geen uitspraak over doen. Wat ik wel durf zeggen is dat het politieke energiedebat heel veel foute argumenten bevat.

‘Kerncentrales vervangen door gascentrales leidt tot meer CO₂ uitstoot’. Fout. Elektriciteitsproductie valt onder het ‘EU Emission Trading Scheme’. Dit systeem legt de maximale globale hoeveelheid CO₂ in Europa vast en creëert verhandelbare uitstootrechten. Een nieuwe gascentrale in België zorgt niet voor extra CO₂, ze duwt wel een oude steenkoolcentrale in Oost-Europa uit de markt.

‘Kernenergie is goedkoop, gesubsidieerde gascentrales en hernieuwbare energie zijn duur’. Opnieuw fout. Kernenergie wordt door een beperkte aansprakelijkheid evengoed gesubsidieerd. Als het verkeerd loopt met een kerncentrale moet Engie Electrabel 1,2 miljard euro ophoesten. De gevolgen van een kernramp in België worden geraamd op 700 à 1400 miljard euro. Niet moeten opdraaien voor de gevolgen zorgt natuurlijk voor heel wat concurrentievoordelen en is een verdoken subsidie.

‘We behouden voorlopig onze kerncentrales maar investeren tegelijkertijd in hernieuwbare energie’. Andermaal fout. Wanneer er even onvoldoende wind of zon is, heeft hernieuwbare energie een flexibele aanvulling zoals gascentrales nodig. De Belgische kerncentrales hebben grosso modo twee mogelijkheden: aan of uit. Draaien op halve capaciteit als flexibele aanvulling is uitgesloten.

En zo kunnen we nog even doorgaan. Het punt hier is: als politici deze verkeerde argumenten zelf in de mond nemen, hoe kunnen we dan tot een energiedebat komen dat leidt tot een daadkrachtig beleid?

Daadkracht, het woord is er uit. Ondanks de vele verkeerde argumenten in het politieke debat hebben we gelukkig nog onafhankelijke experten en organisaties die betrouwbare studies voorleggen. Men kan niet verwachten dat iedere politici ingenieur is zoals minister Marghem zichzelf verdedigt. Dat klopt. Wat we wel mogen verwachten is dat politici, als ze dan toch zelf de expertise niet hebben, beleid voeren op basis van deze studies. Ondanks het uitgebreide studiewerk zijn in de voorbije vijftien jaar heel wat kansen gemist om de kernuitstap effectief te realiseren.

Het recentste en in mijn opzicht ook frappantste moment is het najaar van 2015. Zelf werkte ik toen nog als marktanalist voor netwerkbeheerder Elia en met ons team hebben we toen een studie bezorgd aan minister van Energie Marghem over de toekomst van elektriciteitsproductie in België. Het was een werk van maanden. Voor verschillende scenario’s hebben we duizenden simulaties gedraaid met gespecialiseerde softwarepakketten. Een conclusie uit de studie was dat de nucleaire uitstap met een aangepast beleid gerealiseerd kan worden: kerncentrales sluiten en investeren in gascentrales en hernieuwbare energie. Enkele dagen nadat de studie bezorgd werd aan het kabinet Marghem, komt er een persconferentie van de federale regering. Premier Charles Michel, geflankeerd door een topman van Engie Electrabel, kondigt zowaar opnieuw de kernuitstap aan! Maar… ‘om de transitie naar een duurzame elektriciteitsproductie mogelijk te maken moeten we nog eens schuiven in de uitstapkalender’.

We zijn nu drie jaar verder. Geen enkele nieuwe gascentrale in de steigers en met wat gerommel in de marge zullen we proberen de komende winter opnieuw te overbruggen.

Moeten we het energiebeleid uit handen nemen van politici zodat ze zich tijdens de winter al kunnen voorbereiden op het volgende boerkini-debat? Welke technologie we ook inzetten, de elektriciteitsvoorziening vraagt enorme investeringen en rechtstreeks of onrechtstreeks zal er altijd belastinggeld mee gepaard gaan. Het is dus wel degelijk de opdracht van politici om het energiebeleid concreet te maken: sluit die kerncentrales, bouw die gascentrales, de zon en de wind doen de rest.

Dries Couckuyt is doctoraatsassistent aan de UGent. Zijn onderzoek focust op duurzaamheid in bedrijven en een duurzame economie. Van 2011 tot 2016 werkte hij als markanalist voor netwerkbeheerder Elia.