In beeld: Hoe een van de grootste meren van de aardbol verdwijnt

Wided Bouchrika
Wided Bouchrika Freelancejournaliste

Het Aralmeer in Centraal-Azië was ooit het vierde grootste meer ter wereld. Ondertussen kwijnt het stilletjes weg. Wat ooit één groot meer was op de grens van Kazachstan en Oezbekistan, is nu een verzameling zilte plassen.

Katoenteelt

In de jaren ’60 startte de toenmalige Sovjet-Unie een enorm irrigatieproject op de dorre vlaktes van Kazachstan, Oezbekistan en Turkmenistan, zo schrijft Nasa-website Earth Observatory . De twee belangrijkste rivieren van de regio – die vloeiden dankzij gesmolten sneeuw en neerslag uit verafgelegen bergketens – werden gebruikt om de woestijn om te toveren in gronden voor het telen van katoen en andere gewassen.

Voor het project gelanceerd werd, vloeiden de rivieren Syr Darya en Amu Darya langs de bergen, sneden ze in het noordwesten langs de Kyzylkumwoestijn om uiteindelijk samen te komen in het laagste deel van het bekken. Het Aralmeer dat door de rivieren gevormd werd, was ooit het vierde grootste meer ter wereld.

Woestijn floreert, Aralmeer wordt woestijn

Hoewel de woestijn floreerde dankzij het ambitieuze irrigatieproject, werd het Aralmeer erdoor verwoest. Bovenstaande beelden van de Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) van de Terra-satelliet van Nasa, tonen hoe het meer stilletjes verdwijnt.

Bij het begin van de reeks in 2000, was het meer al slechts een fractie van de omvang in 1960 (aangeduid met een zwarte lijn). Het noordelijke Aralmeer – of kleine Aralmeer – was al van het zuidelijke meer gescheiden. Het zuidelijke deel was op zijn beurt gesplitst in oostelijke en westelijke delen die aan beide uiteinden nog net met elkaar verbonden waren.

Tegen 2001 was de zuidelijke verbinding al verdwenen. Het kleine oostelijke deel verloor ook de komende jaren heel snel aan omvang. Dat gebeurde vooral tussen 2005 en 2009, toen extreme droogte de stroming van de Amu Darya beperkte en vervolgens zelfs stopte.

Verzilting water en bodem

Het waterniveau schommelde daarna jaarlijks tussen 2009 en 2014 in opeenvolgende droge en natte jaren. Droogte in 2014 leidde tot de volledige uitdroging van de oostelijke helft van het zuidelijke Aralmeer.

Terwijl het meer gestaag verdween, klapte de visserij volledig in, alsook de gemeenschappen die ervan afhankelijk waren. Het verziltende water raakte vervuild met mest en pesticiden. Het stof dat continu opwaaide van de drooggelegde bodem van het meer – aangetast door chemicaliën uit de landbouwsector – evolueerde tot een bedreiging voor de publieke gezondheid. Het zilte stof kwam terecht op velden, waardoor de kwaliteit van de bodem er verslechterde. Grond waar gewassen geteeld werden, moest met steeds grotere hoeveelheden rivierwater gespoeld worden.

Het verdwijnen van de temperende invloed van het grote meer leidde er bovendien toe dat de winters in de regio kouder werden en de zomers heter en droger.

Zuidelijke Aralmeer verdwenen

In een laatste poging om het Aralmeer te redden, bouwde Kazachstan een dam tussen het noordelijke en zuidelijke deel. Die dam was in 2005 afgewerkt, maar bleek uiteindelijk de doodstraf voor het zuidelijke Aralmeer. Het kon niet meer gered worden.

Al het water dat van de Syr Darya naar het woestijnbekken stroomt, staat nu in het noordelijke Aralmeer.Tussen 2005 en 2006 steeg het waterniveau in dat gedeelte van het meer aanzienlijk en in de jaren daarna waren nog heel kleine toenames te zien. De verschillen in de kleur van het water zijn te wijten aan een het veranderen van sedimenten in het meer.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content