Boyan Slat wil de oceanen schoonvegen: ‘Voor weinig wereldproblemen is er zo’n goedkope oplossing’

De 22-jarige ‘university drop out’ Boyan Slat wil tegen zijn dertigste het grootste deel van de plasticsoep uit de oceanen halen, naar het land brengen en recycleren. Hij heeft alvast het luisterend oor én het geld van de belangrijkste financiële sponsors in Silicon Valley.

Over twaalf maanden moet het echt beginnen. Dan laat Boyan Slat zijn eerste ‘oceaanstofzuiger’ te water voor de kust van Hawaï. Daar bevindt zich ook de zogenaamde Great Pacific Garbage Patch. Dat is de grootste van vijf drijvende plastic vuilnisbelten. Het afval van over heel de wereld wordt door de golfstromen naar die ‘patches’ gevoerd.

Slat kon enkele kapitaalkrachtige Amerikanen overtuigen om diep in hun portefeuille te tasten om zijn droom waar te maken. Daarbij zijn Peter Thiel, de oprichter van PayPall, eerste investeerder in Facebook, puissant rijk én technologieadviseur van Donald Trump. Maar ook Marc Benioff, de oprichter van Salesforce, ook puissant rijk én sponsor van Hillary Clinton. Het maakt van Boyan Slat een wereldster in wording.

‘Ik ben optimistisch. Dankzij het donorgeld konden we 65 jonge ingenieurs uit heel de wereld aanwerven. Onder meer dankzij hen hebben we ons concept veranderd. In plaats van een vaste en aan de bodem verankerde constructie van één kilometer breed, gaan we kleinere en drijvende stofzuigers gebruiken. Daardoor kunnen we de klus sneller en efficiënter klaren. Ik hoop over vijf jaar al de helft van Great Pacific Garbage Patch opgeruimd te hebben.’

Wat doet het met een 22-jarige als Amerikaanse tv-ploegen voor je in de rij staan?

Boyan Slat: (lange stilte) Het is niet echt mijn ding. Ik werk liever met onze ingenieurs samen, maar tegelijkertijd went die media-aandacht stilaan. Het is een belangrijk onderdeel geworden van mijn werk.

Een medewerker vertelde me dat u nog altijd een echte geek bent. Is dat zo?

Slat: Waarschijnlijk wel. Ik ben ontzettend gefascineerd door techniek en ik had altijd nerd hobby’s. Als puber ontmantelde ik printers en computers. Soms monteerde ik alles weer terug in elkaar, maar dat was nooit een prioriteit. Het eerste ding dat ik zelf bouwde, was een stoel. Ik was twee en dacht dat een zelfgebouwde stoel beter zat dan eentje uit de winkel. Later installeerde ik een kabelbaan in onze tuin en toen ik twaalf was, lanceerde ik 250 modelraketten in één knal. Dat certificaat van het Guiness Book of World Records moet nog ergens rondslingeren. Ik heb eigenlijk altijd dingen gemaakt. Voor mij is er geen beter gevoel dan dat.

Was u de slimste van de klas?

Slat: (twijfelend) Tot de derde of vierde klas van de middelbare school was ik wel goed, maar een vriend van mij had wel nog iets betere cijfers. Hij studeert nog altijd.

Terwijl u gestopt bent na een half jaar universiteit?

Slat: Ja. Ik was bezig met een opleiding in lucht- en ruimtevaarttechniek tot dit project, waar ik al sinds mijn zestiende mee bezig was, uit de hand liep. Ik ben een university drop out, maar het was nooit een prioriteit om goede cijfers te behalen. Wat ik na school deed, was altijd veel belangrijker.

Uit wat voor een gezin komt u?

Slat: Een heel modaal gezin. Mijn vader is een kunstenaar, hij maakt keramiek, schildert en woont in Kroatië. Vandaar mijn rare naam. Mijn moeder begeleidt expats die naar Nederland terugkeren.

Die aandacht voor technologie komt dus niet van hen?

Slat: Nee, maar het creatieve heb ik wel van mijn vader. Ik zou geen goede ingenieur zijn die de hele dag krachtberekeningen moet maken. Voor mij gaat het echt om het creatieve deel, om nieuwe dingen te bedenken. Ik ben eerder uitvinder dan ingenieur.

Nog geen spijt dat u gestopt bent met studeren?

Slat: (beslist) Nee, studeren is een middel om je droom waar te maken. Als dat kan zonder diploma, win je enkele jaren. De kennis die ik had kunnen verzamelen tijdens mijn studies, zit ondertussen bij andere mensen in mijn bedrijf. Ondernemen leer je niet op school, maar door te doen, door fouten te maken, door dingen te proberen en te kijken wat wel en wat niet werkt. Ik ben begonnen met leren toen ik stopte met studeren. In de VS is het heel gewoon om te stoppen met studeren en een eigen zaak op te starten. Ik ben niet tegen het behalen van een diploma. De 65 mensen die hier werken hebben allemaal doorgestudeerd. Daar is dus niets verkeerds mee. Integendeel, zonder hen was dit niet gelukt.

Wat was de trigger om The Ocean Cleanup op te richten en echt aan de slag te gaan?

Slat: Aan de universiteit vroeg ik me tijdens de lessen af hoe ik de kennis van mijn professoren kon toepassen op mijn plan. Na een half jaar besefte ik dat als ik dit echt van de grond wilde krijgen, ik ook al mijn tijd eraan moest besteden. Het mocht geen half werk zijn.

Stoppen met studeren is één zaak. De aandacht krijgen van Silicon Valley is heel andere koek.

Slat: Ik sprak over mijn droom tijdens een TEDx-talk. Dat filmpje ging viraal en kort daarna kreeg ik een tweet of een mail van Marc Benioff, de oprichter van Salesforce (wereldleider in bedrijfssoftware, nvdr). Hij stelde een ontmoeting voor tijdens het World Economic Forum in Davos, maar omdat het niet lukte, ben ik enkele maanden later naar hem toe gevlogen voor enkele meetings met hem en zijn medewerkers. Toen Marc Benioff eenmaal aan boord was, ging het wel veel sneller. Het leverde ons ontzettend veel nieuwe introducties op.

Vragen die sponsors ‘een return on investment’?

Slat: Het is puur geefgeld. Het enige wat ze willen, is dat wij succesvol zijn. Ze geloven in mijn plan om de oceanen schoon te vegen. Die ‘funders’ hebben voelsprieten waarmee ze meteen doorhebben of je bereid bent om werkelijk alles te doen om je project te laten slagen.

Hoe bent u Peter Thiel tegengekomen?

Slat: Ik werd geïntroduceerd bij de man die zijn stichting leidt. Hij legde mij uit dat Peter een programma heeft waarbij hij elk jaar twintig mensen honderdduizend dollar geeft om te stoppen met studeren en een start-up te beginnen. Een tijdje later stond dat geld op de rekening. Ik moest hen constant op de hoogte houden van onze vooruitgang tot ik twee maanden geleden de melding kreeg dat Peter me wou spreken voor een mogelijk grotere investering.

Hoe was dat?

Slat: Sympathiek. Hij is niet de haai zoals hij in de media wordt geportretteerd. Ik heb mensen in Silicon Valley ontmoet die gewoon niet luisteren naar wat je te vertellen hebt en in drie minuten willen weten of er geld aan je te verdienen valt. Zo is hij niet. Hij was oprecht geïnteresseerd. Hij stelde veel vragen en is een goed luisteraar.

Hij is ondertussen technologieadviseur van president Donald Trump. Is dat een bezwaar?

Slat: Natuurlijk maakt het uit waar je geld vandaan komt, maar zijn donatie is niet politiek geïnspireerd. Wat iemands politieke voorkeur is, vind ik niet belangrijk.

Trump kun je bezwaarlijk een zegen voor het milieu noemen.

Slat: Het is jammer dat de klimaatproblematiek zo politiek gekleurd en gepolariseerd is. Dat heeft tot gevolg dat in de VS het aantal mensen dat de klimaatverandering als een probleem ziet, sinds de jaren negentig flink is gedaald. De beste manier om de klimaatverandering te bestrijden is om het niet politiek, maar economisch aan te pakken. Je moet ervoor zorgen dat niet vervuilen goedkoper is dan wél vervuilen. Het feit dat zowel Peter Thiel als Marc Benioff ons steunen, bewijst dat de politieke steun voor The Ocean Cleanup erg breed is.

Hoeveel geld staat er ondertussen op de bankrekening en hoeveel hebt u nodig om die plasticsoep op te ruimen?

Slat: Ongeveer 20 miljoen euro. Dat stelt ons in staat om de eerste ‘stofzuiger’ te bouwen en over te brengen naar de Amerikaanse westkust. Als er dingen fout gaan, is er nog voldoende geld over om dat te herstellen. Ik ga ervan uit dat het apparaat niet meteen perfect zal werken. Het is immers een nieuwe technologie.

Hoeveel geld zal het kosten om alle drijvend afval terug aan land te brengen?

Slat: Zo’n 275 tot 300 miljoen euro, denk ik, al geef ik liever geen exacte getallen. Er kan nog zo veel veranderen.

300 miljoen euro? Dat valt nog mee.

Slat: Voor weinig wereldproblemen is er zo’n goedkope oplossing. Het is ook weinig in vergelijking met de kosten die er het gevolg van zijn. De Verenigde Naties schatten die op dertien miljard dollar per jaar. Het gaat om de kosten aan het milieu en de gezondheidskosten, want veel van dat afval komt in het voedsel terecht. Ik heb gemerkt dat die eerste honderdduizend euro moeilijker was om op te halen dan die twee miljoen en de twintig miljoen die we onlangs ophaalden. Ik verwacht dus niet dat het een groot probleem zal zijn om de resterende tweehonderd miljoen te verzamelen, zeker niet als ons systeem werkt.

Kunt u uitleggen hoe bedreigend dit probleem is en hoeveel schade het aanricht?

Slat: Het plastic afval bedreigt het voortbestaan van tweehonderd diersoorten. Daarnaast is er een economische impact door de schade aan schepen en aan kustlijnen. Kijk naar de stranden van Hawaï. Die liggen vol met troep. Ten derde is er een grote gezondheidsimpact. Plastic is waterafstotend en bevat chemicaliën zoals pcb’s en ddt’s. Zo wordt plastic een giftige pil die via de vissen in de voedselketen belandt. Onlangs werden de resultaten van een internationaal onderzoek naar zeezout bekendgemaakt. Daaruit bleek dat in vijftien van de zestien onderzochte merken zeezout plastic resten werden teruggevonden.

U focust zich op het drijvende plastic, maar er liggen ook grote hoeveelheden micro- en nano-plastics op de bodem van de oceanen.

Slat: We gaan tot vier meter diep. Hoe kleiner het plastic, hoe gevoeliger het is voor turbulentie op zee en hoe moeilijker het op te halen is. Wij focussen ons op de oppervlakte omdat daar ook het meeste plastic drijft, het meeste leven zit en dus ook de meeste schade wordt aangericht.

Zou het niet beter zijn om ervoor te zorgen dat er gewoon minder plastic troep in de zee belandt?

Slat: Daar ben ik het totaal mee eens. De twee moeten samen gebeuren: preventie en opruimen. Anders blijven wij dweilen met de kraan open. Als wij erin slagen om het plastic afval uit de oceanen te halen, hoop ik dat de mensen ook bewuster zullen omgaan met plastic. Ik vergelijk het wel eens met een parkje. Als dat vol troep ligt, zullen sommigen hun afval er gewoon bij kieperen. ‘Een beetje afval erbij is toch niet zo erg.’ Bij een schoon park gebeurt dat niet zo snel.

Is dat ook uw antwoord op de kritiek dat u het afval op de stranden laat liggen, terwijl daar gemiddeld 2000 kg plastic ligt per vierkante kilometer en op de oceaan slechts 18 kg per vierkante kilometer?

Slat: Die 18 kg is een verouderd cijfer. Wij konden tijdens onze expedities ter plaatse vaststellen dat de hoeveelheid afval veel groter is. De hoogste concentraties waren 3200 kilogram per vierkante kilometer. Maar ook op de stranden moet het afval worden opgeruimd. Alleen is het daar minder belastend voor het milieu dan op het water.

Die stofzuigers zouden volgens critici ook algen en schildpadden meezuigen.

Slat: (schouderophalend) Ons systeem is veilig voor de natuur. We maken geen gebruik van netten waardoor verstrikking onmogelijk is. Onze installatie is ultralangzaam en beweegt tegen een snelheid van drie tot vier centimeter per seconde. Alles wat kan bewegen, kan er makkelijk onderdoor en alles wat niet kan bewegen wordt vanzelf met de stroming onder de installatie door gezogen. In ons team zitten marine biologen die daar op letten. Vergelijk het met zelfrijdende auto’s. We zullen nooit kunnen zeggen dat er niemand zal sterven door een zelfrijdende auto, maar nu sterven er 1,4 miljoen mensen op de weg. Dan mag je toch terecht blij zijn met de zelfrijdende auto.

Hoe zeker bent u van uw zaak?

Slat: Ik ben er zeker van dat als er een manier is om dit op te lossen wij alle middelen hebben om het te laten slagen: het juiste team, het geld, het enthousiasme en het netwerk van deskundigen. Zal ons plan werken? Ik acht de kans redelijk groot en we zullen niet stoppen voor we de juiste manier gevonden hebben.

U bent nog maar 22. Wat gaat u doen als dit project is afgerond?

Slat: Dan begin ik aan iets anders. Ik schrijf mijn ideeën op in een boekje en probeer ze vervolgens te wissen uit mijn hoofd, want ik moet mij totaal concentreren op dit project. Het is verleidelijk voor een ondernemer om steeds weer met nieuwe ideeën aan de slag te gaan, maar dan verlies je je focus.

U gelooft sterk in de veranderende kracht van technologie.

Slat: Er is een soort wedloop bezig tussen goede en slechte technologie. Vergelijk het met energie. Er zijn mensen die proberen om nog beter en efficiënter olie uit de grond te halen en er zijn mensen die zonnepanelen goedkoper en efficiënter willen maken. Ik wil aan de kant van de winnende technologie staan. Technologie is niet meer dan een gereedschap om dromen te realiseren.

U bent niet tegen plastic?

Slat: Plastic is ooit bedacht als een oplossing en volgens mij is het dat nog steeds. Elke uitvinding, elke technologie heeft zijn goede en slechte kanten. Dat zie je ook nu weer over de opkomst van artificiële intelligentie. Het komt eropaan om ongewenste goede neveneffecten zo goed mogelijk te managen. Ook plastic is primair positief: het bespaart gewicht, het is recycleerbaar, relatief veilig en nuttig. Windturbines zouden bijvoorbeeld niet kunnen bestaan zonder plastic.

Bent u een optimist?

Slat: Ja, we hebben een schitterende toekomst als we de technologische vooruitgang goed managen. Technologie kan onze planeet maken en kraken.