Mieke Schauvliege (Groen): ‘Met een ernstig milieubeleid krijg je bedrijven als 3M wél in het gareel’

Mieke Schauvliege (Groen) © Belga

‘Als je als politieke overheid om ideologische redenen met zo weinig mogelijk milieuambtenaren wilt werken, hoe kun je dan complexe bedrijfsdossiers beheersen? Dan dolt zo’n met de overheid’, zegt Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen).

Het Amerikaanse chemiebedrijf 3M in Zwijndrecht blijft negatief in het nieuws komen. Na de vervuiling door 3M van grond en water met de potentieel gevaarlijke chemische stof PFOS, onthulden VTM en Het Laatste Nieuws vorige week dat het bedrijf ook de stof FBSA in de Schelde loost. Het bedrijf produceert die stof wel, maar heeft daarvoor geen lozingsvergunning.

Voor Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege is het een zoveelste illustratie van het mank lopende milieubeleid in Vlaanderen. ‘De administratieve diensten zitten vast in hun eigen koker en communiceren onderling niet genoeg. Het eerste probleem in dit concrete geval is dat het Agentschap Zorg en Gezondheid aan 3M een lijst vraagt van wat het bedrijf allemaal produceert. Op die lijst staat FBSA, maar daar stopt het. Bij het agentschap gaat bij dat product blijkbaar geen belletje rinkelen, en de informatie wordt niet doorgespeeld aan bijvoorbeeld de Omgevingsinspectie. Er is geen samenwerking. In die zin zou het me niet verwonderen dat er nog nieuwe zaken zullen opduiken. Een tweede probleem is dat er al jaren wordt bespaard op de Omgevingsinspectie en andere milieudiensten. Ze kunnen alleen nog het strikt noodzakelijke doen. Die diensten hebben niet de mogelijkheid om proactief te zoeken naar producten waar zelfs geen normen voor bestaan of om die grondig te controleren.

FBSA werd niet gecontroleerd, maar het is toch ook niet duidelijk of de stof schadelijk is?

Mieke Schauvliege: Daar bestaan verschillende meningen over. Het is hoe dan ook een van de zogenaamde niet-afbreekbare producten waarvan sommige bijvoorbeeld de longen kunnen aantasten. De schadelijkheid wordt dus nog onderzocht.

Uit recente metingen voor PFOS bleek intussen dat de negatieve gevolgen voor de volksgezondheid behoorlijk meevallen.

Schauvliege: Men heeft PFOS-concentraties gemeten op bladgroenten, in melk en in eieren. Daaruit blijkt dat die voedingsmiddelen geen PFOS opstapelen en doorgeven. Maar PFOS zit wel in ons bloed, dus het komt er op een ándere manier in terecht dan via die voeding. Drink- en grondwater of lucht en bodem werden bijvoorbeeld niet onderzocht. Je kunt dus nu nog niet zeggen dat er geen probleem is voor de gezondheid. Het is een knelpunt op zich dat er chemische producten worden gemaakt waarvan men de effecten op het milieu en de gezondheid niet kent. Vanuit het voorzorgsprincipe moet er daarvoor een regeling komen. Een aantal EU-landen zoals Noorwegen, Zweden, Denemarken, Nederland en Duitsland pleit al jaren voor het uitfaseren van de productie van PFOS, PFAS en aanverwanten. België moet zich daarbij aansluiten. Nu lopen we achter de feiten aan.

Maar hoever gaat het voorzorgsprincipe? Kun je wel vooraf van elk nieuw chemisch product de eventuele schadelijke gevolgen op langere termijn vaststellen?

Schauvliege: De EU discussieert over een algemene regeling, want als je één PFAS-product verbiedt, komt er snel een ander op de markt dat mogelijk even schadelijk of nog schadelijker is. Je moet de hele productengroep van niet-afbreekbare en niet-noodzakelijke stoffen aanpakken, want zodra ze in het milieu belanden, blijven ze daar voor altijd aanwezig. Die moeten eruit.

Er wordt met bedrijven onderhandeld over de normen die ze zouden willen volgen. Dat klopt toch helemaal niet?

Is de lozing van FBSA door 3M zonder vergunning wel illegaal? De verantwoordelijke provinciegedeputeerde, Luk Lemmens, had het over ‘een nalatigheid’. Met andere woorden, een nalatigheid kan worden rechtgezet, en in het ergste geval komt 3M er misschien vanaf met een kleine boete, zoals eerder al is gebeurd.

Schauvliege: Zijn die lozingen illegaal? Daar doe ik geen uitspraken over. Maar het is niet de eerste keer dat 3M dingen doet die niet kloppen. Laat de inspectie dus haar werk doen. De rest is werk voor de Vlaamse PFOS-onderzoekscommissie. Deze nieuwe zaak is een mooi voorbeeld van een bedrijf dat aangeeft wat het produceert, maar daar geen lozingsvergunning hoeft aan te koppelen en dus wordt het ook niet gecontroleerd. Alleen bij zeer uitzonderlijke feiten slaat iedereen plots alarm. Je voelt toch zo dat zoiets niet klopt?

Is uiteindelijk de beste oplossing niet dat men zo’n fabriek sluit? Wachten op een EU-regeling kan nog heel lang duren, met alle schadelijke gevolgen van dien.

Schauvliege: De fabriek sluiten is niet de beste oplossing, dat is te kort door de bocht. We moeten perfect in kaart brengen wat een bedrijf doet en dat dan ernstig controleren. Daarvoor hoeven we niet op de EU te wachten, want Vlaanderen kan het nu al doen. Hoe? Door voor elke stap van het productieproces duidelijke normen op te leggen en ze effectief en nauwgezet te controleren. In de hele beleidsketen zitten grote hiaten. Laten we daar snel werk van maken, en ervoor zorgen dat onze Vlaamse milieudiensten voldoende en competent personeel en middelen hebben om dat te doen. Nu is het kafka. Er wordt met die bedrijven zelfs onderhandeld over de normen die ze zouden willen volgen. Dat klopt toch helemaal niet? De overheid moet de normen opleggen, en de bedrijven moeten ze volgen.

Nieuwe en strenge normen, meer personeel, meer middelen, effectieve controles: u hebt het over een tienjarenplan?

Schauvliege: Nee. De Europese uitfasering van PFAS zal nog wel enkele jaren duren, maar op Vlaams niveau kunnen we onmiddellijk ingrijpen met strenge normen en controles. De Vlaamse milieuminister kan vandaag haar administratieve diensten behoorlijk organiseren, meer personeel aanwerven, meer inspecteurs op pad sturen. Lokale besturen en provincies kunnen nu al beslissen over een strenger vergunningsbeleid enzovoort. We hoeven daarvoor echt niet op de EU te wachten.

Maar het gebeurt blijkbaar niet. Bewijzen dossiers zoals 3M ook niet de machteloosheid van politieke overheden tegenover multinationals?

Schauvliege: Dat is overdreven. Met ernstig milieubeleid krijg je bedrijven als 3M wél in het gareel. Maar als je jarenlang de overheidsdiensten uitmelkt en nu zelfs expertise moet inkopen, dan geef je het als overheid uit handen. Dat is precies wat in Vlaanderen is gebeurd. Dan gaan bedrijven inderdaad bepalen wat ze kunnen doen.

Is het Vlaamse milieubeleid te bedrijfsvriendelijk?

Schauvliege: Uiteraard, want de Vlaamse regering bepaalt hoe uitgebreid en hoe scherp controles van bedrijven moeten zijn. Het voorbeeld van 3M, dat FBSA zonder vergunning loost, bewijst dat. Als je als politieke overheid om ideologische redenen met zo weinig mogelijk milieuambtenaren wilt werken, hoe kun je dan complexe bedrijfsdossiers beheersen? Dan dolt zo’n bedrijf met de overheid.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content