Koninklijk record voor Elizabeth II, maar invloed Victoria mag niet onderschat worden

Op 10 september 2015 breekt Koningin Elizabeth II het record van haar legendarische voorgangster, Koningin Victoria, die 63 jaar en 217 dagen op de troon zat. In tegenstelling tot de huidige koningin deed Victoria het de laatste jaren van haar regeerperiode veel kalmer aan. Zij stond zeker niet zo dicht bij haar landgenoten, het waren dan ook andere tijden. Toch mag ook de invloed van Victoria niet onderschat worden. Vermits zij zo lang op de troon zat, drukte ze eveneens een belangrijke symbolische stempel op de Britse geschiedenis, een periode die nu nog wordt aangeduid als de ‘Victoriaanse periode’.

Prinses Alexandrina Victoria werd geboren op 24 mei 1819 op Kensington Palace als enig kind van Prins Edward, Hertog van Kent en Strat-hearn, de vierde zoon van Koning George III, en van Prinses Victoria van Saksen-Coburg-Saalfeld. Zowel haar vader als haar grootvader stierf een jaar na haar geboorte. Victoria werd onder de strenge hoede van haar bezitterige moeder opgevoed. Op de ochtend van 20 juni 1837 werd ze door haar moeder uit bed geroepen met de mededeling dat de aartsbisschop van Canterbury en Lord Conyngham beneden op haar stonden te wachten. Haar oom, Koning Willem IV, was overleden en de 18-jarige Victoria moest hem opvolgen. Geen enkele van de broers van haar vader hadden immers wettige kinderen nagelaten. Het daaropvolgende jaar, op 28 juni 1838, vond haar kroning plaats. Victoria verhuisde naar Buckingham Palace en wees haar moeder met haar entourage enkele verafgelegen appartementen toe. Het eerste wat ze deed met haar ruime inkomen was de schulden van haar vader afbetalen.

Liefde op het eerste gezicht

De vaderloze Victoria zou altijd op de raad van sterke mannen steunen. Ze was elf toen haar ‘Dear uncle Leopold’, die zij als een tweede vader beschouwde, de Belgische troon verwierf. Honderden brieven zouden zij elkaar schrijven. Zij vroeg hem ook politieke raad, en dat gaf de Koning der Belgen haar maar al te graag. Op zijn aanraden had Victoria op haar 17^de hun beider neef ontmoet, de leergierige Albert van Saksen-Coburg en Gotha. Het was liefde op het eerste gezicht en Victoria was in de wolken: ‘Albert is buitengewoon knap. Hij heeft ongeveer dezelfde haarkleur als ikzelf, hij heeft grote blauwe ogen, een prachtige neus en een mooie mond met witte tanden. Maar zijn grootste charme is zijn uitstraling, die is wonderbaar…’ Maar ze moest nog wachten tot haar 20^ste tot ze hem een aanzoek kon doen, een voorrecht van een heersende vorstin. Ze trouwden in februari 1840.

Het huwelijk bleek een schot in de roos. Na hun eerste huwelijksnacht schreef Victoria in haar dagboek: ‘Ik heb nog nooit zo’n mooie avond en nacht beleefd. Mijn aller-aller-allerliefste Albert ging op een krukje naast me zitten en zijn overweldigend betoon van liefde en genegenheid gaf me gevoelens van hemelse liefde en geluk, waarvan ik vroeger niet durfde dromen dat ik zoiets heerlijks nog zou kunnen ervaren. Hij hield me heel stevig in zijn armen en we kusten elkaar keer op keer. Waarlijk, hoe kan ik ooit dankbaar genoeg zijn om zo’n echtgenoot te hebben.’

Preutse koningin?

Voor Albert en Victoria was het huwelijk heilig. In tegenstelling tot bijna al hun voorgangers en nakomelingen gaven ze geen aanzet tot schandalen. Ze leidden een heel sober leven met hun kroostrijke gezin. Er was geen sprake meer van de grote mondaine feesten, zoals Victoria die voor haar huwelijk gaf. Albert wilde het blazoen van de monarchie oppoetsen en wilde van het koninklijke gezin de meest gerespecteerde familie van het land maken en gaf daarom zelf het goede voorbeeld. Zo ontstond de legendarische preutsheid, die zo kenmerkend was voor de Victoriaanse periode en die nog tientallen jaren zou blijven nazinderen. Toch zou Victoria zelf niet zo koel en puriteins geweest zijn. Vrijwel meteen na haar huwelijk werd de koningin zwanger, tot haar grote frustratie want ze keek er absoluut niet naar uit om zwanger te zijn en een kind te baren. ‘Als ik een jaar ononderbroken geluk en zaligheid met ‘Dear papa’ had mogen beleven, wat zou ik dankbaar geweest zijn’, zei ze later aan haar dochter Vicky toen die zelf zwanger was. ‘Maar neen, ik zat er onmiddellijk aan vast en wat was ik kwaad! Ik had in de eerste twee jaar van mijn huwelijk onafgebroken pijn, allerlei kwaaltjes en ellende en narigheid. Alles wat prettig was, moest ik laten. Voortdurend allerlei voorzorgen nemen, dan voel je het juk van een getrouwde vrouw! Zonder die toestanden, ja, dan is het ongetwijfeld onbegrensd geluk, vooral als je een man hebt die je aanbidt. Het is een voorproefje van de hemel!’

Victoria zou in 17 jaar tijd het leven schenken aan negen kinderen. Groot was haar opluchting toen ze bij de bevalling van haar laatste kind, Prinses Beatrice, chloroform kreeg toegediend.

Had ze dat eerder geweten! Haar woorden veroorzaakten trouwens flinke kritiek in puriteinse kringen, waar men vond dat de koningin de Bijbelse opvatting had verbroken dat een mens in smart en pijn moet worden geboren. Daarna mocht ze geen kinderen meer krijgen van de dokter. Haar eerste vraag luidde: ‘Betekent dit dan ook geen pret meer in bed?’

Albert fungeerde als Victoria’s belangrijkste raadgever. Zij wilde hem de titel van ‘koning-gemaal’ geven maar dat kreeg ze niet gedaan van haar regering. Toch was hij de overheersende partij in hun relatie. Hij deed het meeste werk zoals de staatsstukken bestuderen, nota’s opstellen en hij begeleidde de contacten met de ministers. Tijdens de regeerperiode van Victoria werd Groot-Brittannië gekenmerkt door de snelle expansie op industrieel, technologisch en economisch vlak. Ook op politiek vlak veranderde er veel voor het land. Het Britse Rijk bereikte zijn hoogtepunt. Koningin Victoria regeerde over gebieden in alle werelddelen. Onder Alberts impuls werd in 1851 de ‘Great Exhibition’ georganiseerd, een voorloper van de huidige wereldtentoonstellingen. De tentoonstelling lokte zes miljoen mensen, toen een derde van de gehele Britse bevolking.

Een onmetelijk verdriet

Het huwelijksgeluk van het hemelse paar Victoria en Albert bleef helaas niet duren. Op 14 december 1861 stierf Albert plotseling in Windsor Castle als gevolg van buiktyfus. Hij was amper 42 jaar. Zijn dood was waarschijnlijk het gevolg van de primitieve sanitaire omstandigheden op het kasteel. Victoria zelf heeft altijd haar oudste zoon Edward mee schuldig geacht aan de dood van haar geliefde echtgenoot. Albert was namelijk ziek geworden nadat hij hun oudste zoon had moeten terechtwijzen na onstuimig gedrag. Na de dood van Albert was Victoria uitzinnig van verdriet. Ze knipte het haar van haar vijf dochters af en legde hun lokken bij de doodskist. Tot aan haar eigen dood, 40 jaar later, zou ze enkel nog zwarte kleding dragen. Ze sliep met zijn nachtkleed in haar armen. Overal hingen foto’s van Albert. Vijftien jaar lang trok de koningin zich bijna volledig terug uit het openbare leven. Bij elke beslissing die ze moest nemen, vroeg ze zich af hoe hij gehandeld zou hebben.

Na de dood van Albert bracht Victoria het grootste deel van haar tijd door op haar Schotse buitenverblijf, het Kasteel van Balmoral. Daar woonde ze 20 jaar samen met haar vertrouwensman, John Brown. Albert was zeer op hem gesteld geweest, en hoewel hij bijzonder nors en arrogant was, ook tegen Victoria, mocht ze hem uitermate. Ze waren bijna altijd samen en hij vergezelde haar bij al haar reizen. Mr en Mrs Brown klonk het al snel in de wandelgangen. Er deed zelfs een gerucht de ronde dat ze in het geheim getrouwd waren en dat Victoria een kind van hem had. Toen een hofmedewerker haar dit vertelde, glimlachte Victoria geheimzinnig en zei ze: ‘Ik wist niet dat ik zo berucht was!’ ‘Of Victoria werkelijk een relatie met hem had, is niet geweten’, vertelt een van haar nakomelingen, Prins Michael van Kent. ‘Ze deelden in ieder geval hun liefde voor whisky. Geregeld gingen ze samen picknicken met een theepot vol whisky, zodat niemand het kon zien. Ze dronken whisky uit theekopjes en vonden dat heerlijk.’ Toen Brown stierf, kon Victoria niet meer stappen van verdriet. Uit eerbied liet ze voor hem een standbeeld bouwen.

Jubileum

Als eerbetoon aan haar streven naar de enorme gebiedsuitbreiding en vergroting van de Britse macht in de wereld werd Victoria in 1877 tot Keizerin van India uitgeroepen, hoewel zijzelf nooit Brits-India heeft bezocht. In 1887 werd haar Gouden Jubileum gevierd met een banket waarop 50 staatshoofden waren uitgenodigd. Later zou blijken dat de Ierse anarchisten een aanslag hadden voorbereid. In 1897 werd haar diamanten jubileum gevierd in het gehele Britse Rijk.

Op 22 januari 1901 overleed de koningin in het bijzijn van onder meer haar oudste zoon en opvolger, de toekomstige Koning Edward VII, en haar oudste kleinzoon, Keizer Wilhelm II van Duitsland. Ze werd begraven bij haar echtgenoot in het Frogmore Mausoleum van Windsor Castle. Omdat Victoria niet van zwarte begrafenissen hield, was iedereen in het wit gekleed. Zelf had ze 40 jaar zwart gedragen na de dood van haar man. Maar nu mocht het weer wit zijn. Ze was immers terug bij haar ‘dear Albert’. Ze nam allerlei herinneringen mee in het graf, zoals ringen, armbanden, halskettingen, zakdoeken en foto’s. Op haar verzoek plaatste de dokter ook een foto van haar vriend John Brown in haar handen en de trouwring van zijn ouders rond haar vinger. Aan een andere vinger droeg ze de trouwring van haar man Albert. Victoria had 63 jaar, zeven maanden en twee dagen geregeerd.

Brigitte Balfoort

De nieuwe editie van het maandblad Royals ligt vanaf 10 september in de winkel