‘Ik zit nu even op de knieën, maar ik sta wel weer recht’

De triomf van The Broken Circle Breakdown, een nummer één-hit op iTunes, een bejubelde theatervoorstelling met Giovanni: 2012 had een grand cru moeten zijn voor Johan Heldenbergh. Maar het werd een jaar van midlifecrisis, writer’s block en burn-out.

Ben je er ondertussen alweer bovenop?

Heldenbergh: Er helemaal bovenop ben ik nog niet. Laten we zeggen dat ik herstellende ben. Voorlopig vind ik de drang en de energie even niet, maar ik hoop dat het snel terugkomt. Ik ben met een therapeut gaan praten. Ik ga even geen tv en film meer doen: dat ik compleet overwerkt was, heeft er ook wel iets mee te maken gehad. En ik ga proberen meer in het nu te leven. Ik heb dit jaar veel te veel naar het verleden gekeken en ben veel te bang geweest voor de toekomst.

Laten we het dan maar over het nu hebben: The Broken Circle Breakdown staat sinds deze maand in de top tien van meest succesvolle Vlaamse films. Met meer dan 300.000 bezoekers is het dé Vlaamse film van het jaar geworden.

Heldenbergh: Dat is heel wat, he? Zeker voor een film met zo’n zwaar thema. Met de theaterversie hebben we 130 voorstellingen gespeeld voor 300 man – een snelle rekensom leert dat om en bij de 39.000 mensen het toneelstuk hebben gezien. Dat was al ongelooflijk in Vlaanderen, zo’n tournee. Werkelijk iedereen die iets of wat in theater is geïnteresseerd, is naar die voorstelling geweest. Maar film is toch van een hele andere orde.

Ik herinner me dat je ooit geprobeerd hebt om het stuk Massis op VTM uit te zenden. Enige zendingsdrang om zo veel mogelijk mensen met je boodschap te bereiken is jou niet vreemd. Is The Broken Circle Breakdown daar het sluitstuk van?

Heldenbergh: Dat niet, om de eenvoudige reden dat Felix Van Groeningen de volledige boodschap uit de film geschreven heeft. De reden waarom ik het stuk geschreven heb, zit niet meer in de film. De theaterversie ging heel nadrukkelijk over religie en de impact daarvan, over hoe God een soort Sinterklaas is als je er logisch over nadenkt. De film gaat over het verhaal daarrond, alles wat ik als lijm gebruikt heb: de dualiteit van Didier en Alabama, de liefde en de tragiek. En gelukkig maar. Stel dat je van de toneelversie letterlijk een film zou maken: het zou helemaal niet werken.

Waren er in 2012 momenten waarbij je dacht: hier kan ik een voorstelling uit putten?

Heldenbergh: Het busongeval in Sierre heeft me enorm aangegrepen, maar daar zit geen voorstelling in. Ik was vree aangedaan van Ford Genk, maar ook daar zie ik geen voorstelling uit voortkomen.

Weet je waar ik wel iets over kan schrijven? De reacties op het voorstel om de belastingen op auteursrechten naar 25 procent op te trekken. Niet zozeer het feit op zich, maar de misplaatste triomf waarmee het door het volk onthaald is. Nu hebben we ze eindelijk bij hun kloten, al die artiesten en kunstenaars – die toon. Ik weet dat je de reacties op internetfora niet moet lezen – en al helemaal niet serieus moet nemen – maar ik doe dat dan toch. Ik was gechoqueerd door wat ik tegenkwam. Dit verdienden we niet. Het complete misprijzen voor wat artiesten voor de samenleving doen, daar zit een voorstelling in. Dat wil ik uitleggen. Ik moet het alleen nog kunnen kanaliseren.

Ik denk ook dat iemand het móét uitleggen. Ze denken dat auteursrechten een bonus zijn: dat zijn ze niet. Ze denken dat de subsidies naar ons gaan: dat doen ze niet. Het zijn de stoelen die gesubsidieerd zijn. Als ze dat straks afschaffen, kost een zitje zestig euro en komen alleen de rijken nog. Dan zou ik wél een huis in Schellebelle kunnen kopen.

Je neemt het wel heel persoonlijk.

Heldenbergh: Ik voel me persoonlijk gepakt, ja. Dat zal wel aan mij liggen. Zo veel geven en dat terugkrijgen: ik kan dat niet plaatsen. Fuck off. Echt. (vurig) Het is nooit om het geld gegaan voor mij. Ik heb jarenlang veel te hard gewerkt, honderden keren in kleine parochiezalen gespeeld omdat we geen theater voor de elite wilden maken. Ik ben op mijn vijfenveertigste moeten verhuizen uit het dorp waar ik me thuis voel omdat ik er simpelweg geen huis kan betalen. En dat is oké. Dat zijn de opofferingen die ik maak. Maar dan zulke giftig-triomfantelijke reacties over je heen krijgen: daar kan ik niet mee om. (zwijgt en blaast moedeloos) Ik ging eruit stappen. Ik denk er nog altijd aan. Stoppen met theater en taxichauffeur worden.

(herpakt zich) De stellingen lijken radicaler te worden. Na de verkiezingen had ik op Facebook iets gepost over die schepen van Vlaamse Zaken hier in Aalst. Ik wou een ludieke actie op poten zetten, maar na de reacties erop heb ik het stopgezet. Aan beide kanten klonken de stemmen zo nijdig, zo overtuigd van het eigen gelijk. Wat dan ook weer typisch is voor mij: ik heb iedereen die me een mail heeft gestuurd persoonlijk geantwoord. Honderden mails, tot ik niet meer kon. Dat zijn ook de kleine dingen waar ik mijn energie aan verspil. Alleen: dit jaar was het voor het eerst dat ik het gevoel had dat het niet genoeg was, al die kleine steentjes. Dat het er allemaal niet toe deed.

Maar goed, ik zit nu even op de knieën, maar ik sta wel weer recht. Ofwel stop ik, ofwel kom ik sterker terug. (GZ)