De Holocaust behoort tot de gitzwartste bladzijden in de menselijke geschiedenis, maar tussen de horror waren ook kleine lichtpuntjes van menselijkheid. Naar aanleiding van Jom Hasjoa, Israëls Herdenkingsdag aan de Holocaust, delen we met u vijf onwaarschijnlijke liefdesverhalen in tijden van de Holocaust. Of hoe liefde er soms in slaagt de ergste omstandigheden te overwinnen.
1. Cyla Cybulska en Jerzy Bielecki: ‘Drie weken te laat’
De liefde tussen Jerzy Bielecki en Cyla Cybulska won het van de nazi’s, maar niet van de tijd. De twee wandelden op 21 juli 1944 op klaarlichte dag via een zijuitgang uit het kamp van Auschwitz hun vrijheid tegemoet. De 23-jarige Bielecki droeg een gestolen SS-uniform en valse papieren. Naast hem liep zijn Joodse liefje Cyla Cybulska. Tot hun grote verbazing liet een slaperige Duitse wachter hen na even aarzelen toch door.
De ontsnappingspoging was grotendeels te danken aan de relatief geprivilegieerde positie van Bielecki als Duitstalige katholieke Pool. Hij zat sinds 1940 in Auschwitz gevangen omdat hij voor het verzet zou gewerkt hebben. Het was in 1943 dat Bielecki de mooie Cyla ontmoette in een graansilo in het kamp. Hun vriendschap groeide uit tot liefde en elke ontmoeting was onvergetelijk. Samen met een Poolse medegevangene, die in een opslagplaats voor uniformen werkte, dokterde Jerzy het ontsnappingsplan uit.
Toen het Sovjetleger in de straten van Krakau verscheen, haastte Bielecki zich over 40 km door sneeuw bedekte wegen naar de boerderij waar zijn geliefde verscholen zat. Hij kwam vier dagen te laat.
Na nachten lang stappen over velden en door rivieren, bereikte het koppel het huis van een oom van Bielecki in een dorp vlakbij Krakau. De twee beslisten om uit veiligheidsoverwegingen elk apart onder te duiken. Hun laatste nacht samen brachten ze door onder een perenboom waar ze plannen maakten voor na de oorlog. Toen het Sovjetleger in de straten van Krakau verscheen, haastte Bielecki zich over 40 km door sneeuw bedekte wegen naar de boerderij waar zijn geliefde verscholen zat. Hij kwam vier dagen te laat.
Cybulska, die niet op de hoogte was dat het gebied waar zij zat drie weken vroeger was bevrijd dan Krakau, had alle hoop opgegeven en dacht dat Bielecki ofwel dood was ofwel haar had verlaten. Ze nam de trein richting Warschau waar ze de Joodse David Zacharowitz ontmoette. Ze trouwde en emigreerde naar de Verenigde Staten. Zacharowitz stierf in 1975. Toen Cybulska haar Poolse poetsvrouw op een dag over de miraculeuze ontsnapping uit Auschwitz vertelde, schrok de vrouw. ‘Op de Poolse televisie vertelde een man ooit hetzelfde’, riep ze uit.
Het was nog vroeg in de ochtend in mei 1983 toen Bielecki telefoon kreeg van een emotionele vrouw: ‘Juracku, ik ben het, je kleine Cyla.’ Bij hun weerzien enkele weken later op de luchthaven van Krakow, had Bielecki, die ondertussen zelf een gezin had gesticht, 39 rozen bij, een voor elk jaar dat ze apart waren geweest. De liefde keerde langzaam terug, maar Bielecki wilde zijn echtgenote en kinderen niet verlaten voor zijn eerste liefde. ‘Het lot heeft over ons beslist, maar ik zou opnieuw hetzelfde doen’, aldus Bielecki. Jerzy stierf in 2011, Cyla enkele jaren eerder.
2. Cyla en Simon Wiesenthal: ‘Wie is de echte Cyla?’
Een andere Cyla is het hoofdpersonage in het liefdesverhaal van de bekende nazi-jager Simon Wiesenthal. Simon en Cyla trouwden in 1936 en woonden in de Poolse stad Lvov, dat vandaag deel uitmaakt van Oekraïne. In 1941 werden de Wiesenthals overgebracht naar een werkkamp. Simon gebruikt zijn contacten bij het Poolse verzet om zijn vrouw uit het kamp te redden. Nadat Cyla in 1943 het kamp werd uit gesmokkeld en dankzij haar arische uiterlijk een katholieke identiteit wist aan te nemen, kwam ze in Warschau terecht.
In 1944 probeert Simon zelfmoord te plegen. Hij overleeft, maar dat laatste belangrijke detail bereikt Cyla niet en zij denkt dat haar man dood is. Ondertussen wordt Simon overgebracht naar een ander kamp waar hij een man ontmoet die Cyla in Warschau heeft gekend en hem vertelt dat ze door de nazi’s is gedood. Na de bevrijding in 1945 bevestigt het Rode Kruis het overlijden van Cyla. Alleen, Cyla is niet dood.
In 1944 probeert Simon zelfmoord te plegen. Hij overleeft, maar dat laatste belangrijke detail bereikt Cyla niet en zij denkt dat haar man dood is.
Beide echtelieden geloven dus dat hun geliefden omgekomen zijn tot Cyla een gemeenschappelijke kennis ontmoet in Krakau die vertelt dat haar man wel nog in leven is. Maar alweer is er een probleem: Simon bevindt zich in de Amerikaanse zone, Cyla in de Sovjetzone. Simon huurt daarop de – hoogst incompetente – Felix Weissberg in om zijn vrouw over de grens te smokkelen. Weissberg vergeet echter haar adres en hangt een papiertje uit met de vraag of Cyla Wiesenthal zich wil melden zodat men haar naar de Amerikaanse zone kan overbrengen. Drie vrouwen bieden zich aan en Weissberg moet aan de hand van enkele vragen achterhalen wie de echte mevrouw Wiesenthal is. Gelukkig doet hij zijn job deze keer wel goed en wordt het koppel verenigd. Negen maanden later bevalt Cyla van een dochtertje.
3. Nancy en Howard Kleinberg: ‘Een levende tussen de lijken’
De eerste ontmoeting tussen Howard en Nancy (Nechema ) Kleinberg was allesbehalve romantisch, maar volgens het koppel wel ‘beshert’ (de wil van God). Tussen de duizenden lijken die op het einde van de Tweede Wereldoorlog in het concentratiekamp Bergen-Belsen verspreid lagen, merkte de 16-jarige Nechema Baum plots een lichaam op dat nog bewoog. Ze herkende de jongen als een vriend van haar broers uit een vorig kamp. ‘Hij leeft nog’, riep ze uit terwijl ze aanstalten maakte om samen met een ander meisje de jongen van tussen de doden te halen. Wekenlang bracht Nancy, die al haar familie in de Holocaust verloor, naast het bed van Howard door.
Tussen de duizenden lijken die op het einde van de Tweede Wereldoorlog in het concentratiekamp Bergen-Belsen verspreid lagen, merkte de 16-jarige Nechema Baum plots een lichaam op dat nog bewoog.
Toen Howard zich sterk genoeg voelde en Nancy even van zijn bed week om eten te halen, vluchtte hij zonder een boodschap achter te laten uit het kamp en werd hij door militairen overgebracht naar een militair hospitaal waar hij zes maanden herstelde. Zo verloren Nancy en Howard elkaar uit het oog. Na de oorlog emigreerde Howard naar het Canadese Toronto en ontdekte hij dat ook Nancy toevallig in Toronto terecht gekomen was. Hij kocht bloemen en zocht het meisje dat zijn leven gered had op. Nancy herkende hem meteen en drie jaar later trouwden ze.
4. Perla en David Szumiraj: ‘Liefde in het dodenkamp Auschwitz’
David Szumiraj en zijn vrouw Perla ontmoetten elkaar in het vernietigingskamp Auschwitz. Gevangenen die aan de gaskamers ontsnapten, werden ingezet als arbeiders. David werkte op de aardappelvelden waar Perla de groenten schoonmaakte. Telkens wanneer de soldaten even niet keken, zochten de twee oogcontact met elkaar. Spreken mocht niet. Maar zelfs zonder woorden beschouwden David en Perla zich als een koppel. Toen de oorlog op zijn einde liep, werden de mannen van de vrouwen gescheiden. David en Perla beloofden dat ze elkaar zouden terugzien en trouwen. Dankzij een vriend lukte dat. Na hun huwelijk emigreerden ze naar Buenos Aires.
5. Manya en Meyer Korenblit: ‘Tot we elkaar terugzien’
De tieners Manya en Meyer werden in 1942 verliefd op elkaar in het Poolse plaatsje Hrubieszow. Omdat ze Joods waren, werden ze gescheiden en van het getto naar verschillende concentratiekampen gestuurd. Aanvankelijk zaten de twee nog in hetzelfde kamp, enkel gescheiden door een hek tussen de mannen- en vrouwenafdeling. Aan dat hek beloofden ze, als ze de gruwel overleefden, na de oorlog terug te keren naar Hrubieszow en op elkaar te wachten. Tegen het einde van de oorlog was 98 procent van de Joodse bevolking in Hrubieszow gedood door de nazi’s. Manya keerde levend terug en wachtte. Meyer overleefde een dodenmars van Dachau en verstopte zich op een boerderij. Na zes weken wachten, zag Manya haar grote liefde terug. (TE)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier