Volgens senator Jacques D’Hooghe (CD&V) wordt Sabena kaalgeplukt door Swissair. En ondertussen verbindt de Belgische regering zich ertoe geen juridische stappen tegen Swissair meer te ondernemen.
De parlementsleden die Sabena in het oog houden, zijn te tellen op de vingers van één hand. En dat is vreemd, want de overheid is meerderheidsaandeelhouder van de luchtvaartmaatschappij. Miljarden belastinggeld stromen ernaartoe. Maar zelfs een paars-groene regering houdt niet van dat soort parlementaire controle. Het drama van Sabena is te ingewikkeld en te gevaarlijk, heet het. Bijgevolg beperkt minister van Overheidsbedrijven Rik Daems (VLD), dé manager van deze regering, zich tot mooie praatjes. Veel is onduidelijk, verzwegen en zelfs regelrecht gelogen. De parlementscommissies dringen ook niet echt op openheid van zaken aan. De leden van de meerderheid brengen de regering niet in de problemen.
Senator Jacques D’Hooghe, CD&V’er en dus oppositielid, beet zich in het dossier vast. Hij ontdekte dat aandeelhouder Swissair (voorheen SAir Group) met Sabena vooral zichzelf bedient. Belgisch geld verdwijnt massaal richting Zürich. Bij het ‘Hotelakkoord’ van 17 juli kregen de Zwitsers de schrapping van al hun verplichtingen tegenover de Belgische luchtvaartmaatschappij op een gouden schoteltje aangeboden. Hardnekkig mismanagement van de Belgische regering, zegt D’Hooghe. Hij roept haar niettemin op alles in het werk te stellen om de banen van de 13.000 personeelsleden van Sabena en de afgeleide werkgelegenheid in en rond Zaventem te redden.
Swissair misbruikt Sabena om Brussel als hub te hebben, luidt de stelling van senator D’Hooghe. De Zwitsers hoeven niet langer baas te zijn in de Belgische luchtvaartmaatschappij. Zwitserland en de Europese Unie hebben immers een verdrag gesloten waardoor Swissair geniet van de voordelen van het gemeenschappelijke Europese luchtruim (vlucht- en landingsrechten), die normaal voorbehouden zijn aan maatschappijen die in de Unie zijn gevestigd. België heeft lang gewacht om dat verdrag te ratificeren – waardoor de uitvoering ervan geblokkeerd bleef – om Swissair onder druk te blijven zetten. Net voor de vakantie deed de regering (de meerderheidspartijen) dat uiteindelijk toch, want de Zwitsers moesten gunstig gestemd worden voor de tweede kapitaalverhoging van het jaar. Gezien de problemen had men die ratificatie beter nog enige tijd uitgesteld, vindt de CD&V-senator. De regering is dat wapen nu kwijt tegen de Zwitserse medeaandeelhouder.
BRUSSEL INTERESSANTER DAN SABENA
Het heeft er alle schijn van dat de Zwitsers het akkoord van april 2000 over het optrekken van hun belang in Sabena van 49,5 procent tot 85 procent – het meerderheidsaandeelhouderschap – uiteindelijk slechts hebben ondertekend om dat Europese verdrag erdoor te krijgen. Wellicht hadden ze nooit de bedoeling om ook echt meerderheidsaandeelhouder te worden. Het akkoord bleef een volle zwangerschapstijd, tot 25 januari van dit jaar, als een blote belofte liggen. Minister Daems beschreef het als ‘een keerpunt’, maar liet al die tijd na te vertellen dat het eigenlijk niet bestond. In het uiteindelijk ondertekende akkoord dekte Swissair zich bovendien goed in. De maatschappij kon zich zonder schadevergoeding terugtrekken als de saneringsplannen van Sabena niet gerealiseerd werden. Er waren goede redenen om te geloven dat dit ook het geval zou zijn.
Sinds het ‘Hotelakkoord’ laat Swissair Sabena zijn eigen boontjes doppen. Maar de maatschappij heeft er belang bij de Belgen, fel afgeslankt, aan boord te houden. Er zijn immers problemen ontstaan rond thuishaven Zürich. De Duitse overheid heeft onlangs besloten de bewegingen van vliegtuigen van en naar Zürich over Duits grondgebied drastisch te beperken, wegens lawaai en andere hinder. Zaventem biedt de Zwitsers een alternatief, hun belang in Sabena is ondergeschikt aan de noodzaak over de hub Brussel te beschikken. Sabena als feeder van Swissair, het is voor Zürich al meer dan alleen een aantrekkelijke gedachte.
SYNERGIEËN EN OVERFACTURATIE
Volgens D’Hooghe recupereert de Zwitserse aandeelhouder het in België geïnvesteerde geld via overfacturatie. In januari 2000 stichtten Sabena en Swissair het gemeenschappelijke Airline Management Partnership (AMP). Het is een vennootschap naar Engels recht die moet zorgen voor belangrijke synergieën tussen de twee maatschappijen – besparingen dus. De synergieën spelen in het voordeel van de Zwitsers. Sabena is verplicht tegen hoge prijzen Swissair-diensten af te nemen. De aangerekende kosten namen in 2000 fors toe. Op een paar bestemmingen na, is Sabena verplicht de grondbehandeling van de toestellen te laten uitvoeren door Swissair-dochters. De factuur voor de groundhandling steeg verleden jaar met ruim 6 miljard frank (148 miljoen euro), een klim met 87,6 procent. De tarieven zijn niet eens marktconform. In Londen betaalt Sabena 23 procent meer dan andere dienstverleners vragen. De Belgische toestellen moeten bovendien de Zwitserse voorrang verlenen, wat tot grote vertragingen leidt. Hetzelfde verhaal geldt voor de kosten voor inflight catering en andere diensten.
Tijdens de ‘internationale expansieperiode’ van Sabena nam de Zwitserse baas Paul Reutlinger 34 nieuwe grote vliegtuigen in dienst. De meeste van die toestellen zijn geleasd (gehuurd) bij Flightlease, een directe dochter van Swissair. In 2000 maakt Flightlease 11,6 miljard frank (287 miljoen euro) winst. Wat Swissair in Sabena stopt, recupereert het gedeeltelijk door de leasing van nodeloos snel gekochte vliegtuigen, aldus D’Hooghe.
Het is bekend dat via het Airline Management Partnership Swissair zich de beste slots (vertrek- en landingstijden) heeft toegeëigend. Sabena vult als het ware de Zwitserse vluchten aan op de lijnen waarop beide maatschappijen vliegen. D’Hooghe ontdekte ook een systematische achterstelling van Sabena in de verkoop. Dat verkleint de aantrekkelijkheid van Sabena’s vluchten. Het ‘incident’ van 16 april 2001 is symptomatisch voor deze gang van zaken en veroorzaakte ook opschudding in de Wetstraat. Op de vlucht naar Newark (New York) werden passagiers wegens overboeking geweigerd en afgeleid naar de Swissair-vlucht. De piloot telde niettemin vijftien lege zetels. Dat kwam zelfs eerste minister Guy Verhofstadt (VLD) ter ore, die daarover zijn beklag maakte.
GEEN ENKELE VERPLICHTING
Sabena ontdoet zich van zijn rendabele internationale vluchten. In januari 2001 schrapte Sabena zijn vlucht op Johannesburg. Die werd overgenomen door South African Airlines. Merkwaardig, vindt senator D’Hooghe: de Zuid-Afrikanen vliegen in co-sharing met Swissair, dat 30 procent van de opbrengsten krijgt. Waarom liet Sabena die vlucht vallen? Terwijl er een tekort zou zijn van 4500 plaatsen per week voor Zuid-Afrika en de prijzen bijna verdubbelden. De Sabena-vlucht op Tokio sneuvelde omdat de yield (eenheidsopbrengst) bijzonder laag was. Maar nu vliegt Swissair op Tokio.
Het ‘Hotelakkoord’ ontlast Swissair van de verplichting zijn participatie in Sabena op 85 procent te brengen. En in ruil voor zo’n 10 miljard frank (247 miljoen euro) kapitaalinbreng, die niet eens zeker is, hebben de Zwitsers trouwens geen enkele verplichting meer. Minister Daems en Sabena hadden wegens hun getalm een proces aangespannen tegen de Zwitsers. Artikel 6.3 van het ‘Hotelakkoord’ bepaalt dat België alle lopende klachten intrekt en zich engageert om in de toekomst geen juridische stappen tegen Swissair meer te ondernemen. Als de Zwitsers straks moeilijk gaan doen over het verse kapitaal dat ze moeten inbrengen, komt die clausule hen bijzonder goed uit, aldus D’Hooghe.
En de schulden blijven uit de lucht vallen. Tegen 16 december moeten België en Sabena in drie schijven 4 miljard frank (99 miljoen euro) betalen aan Swissair. Sabena bevestigt 2 miljard frank (49 miljoen euro) verschuldigd te zijn voor allerlei gepresteerde diensten. Maar die andere schuld, die van België, is wel heel vreemd. In 1995 heeft België 4 miljard frank (99 miljoen euro) geleend voor een termijn tot 2005 om Sabena-aandelen van de voormalige partner Air France terug te kopen. In uitvoering van het herkapitalisatieakkoord schold Swissair die schuld echter kwijt. In het ‘Hotelakkoord’ kwamen de Zwitsers daarop terug, maar ze zouden het bedrag – wie weet iets zeker over Sabena ? – tot 2 miljard frank (49 miljoen euro) hebben gehalveerd. De Zwitsers plukken ons kaal, zucht senator Jacques D’Hooghe.
G.D.
