Van helderhorende hondenfluisteraars, over experten in Bachbloesemtherapie voor paarden, tot psychologen die de spiegelneuronen van katten aanpakken: het wemelt van specialisten in de gedragstherapie voor dieren.
Cesar Millan komt op 27 september naar de Stadsschouwburg Antwerpen. Cesar wie, denkt u misschien, maar hondenliefhebbers weten wel beter. De Mexicaan, beroemd geworden via National Geographic, geldt als de beste hondenfluisteraar ter wereld. De beste, maar niet de enige. Ook in eigen land stelen dierenfluisteraars de show, iedere Vlaamse of Nederlandse zender heeft er wel een onder contract. Niet alleen hondenfluisteraars, het fluisteren van katten is even populair. Het is deels de schuld van Robert Redford die in 1998 met The Horse Whisperer een kaskraker regisseerde. Mens en paard zijn in staat tot een dieper contact dan vort en ju, onthielden we na het bioscoopbezoek: via intuïtie kan een persoonlijke en voor beide partijen heilzame band ontstaan.
Toch gaat het om meer dan een gril uit Hollywood. Onderwijskiezer.be, een pedagogisch verantwoorde website van de Vlaamse Gemeenschap, heeft een lemma voor dierenpsycholoog. De honden- of paardenfluisteraar, zo staat er ter verduidelijking, houdt zich bezig met praktische gedragstherapie. Hij of zij probeert probleemgedrag bij te sturen en de relaties tussen dier en baasje te verbeteren. Een echte opleiding bestaat er niet, maar met diergerelateerde studies komt men een heel eind.
Heldervoelend
Het internet wemelt intussen van de Vlaamse en Nederlandse aanbieders, netjes verdeeld tussen honden en katten. Behalve fluisteraar zijn de suffixen -psycholoog en -tolk gangbaar. Individueel of in groep, thuis of in de praktijk, alles valt te bespreken. Kattenfluisteraar Ellen uit Rotterdam gaat voor een tientje met een foto aan de slag. Claims van deskundigheid lopen alle kanten op. Hondenfluisteraar Ellen uit Uden is zowel heldervoelend als helderhorend, en dus een specialiste in het lezen van hondse emoties. 95 euro kost een consult in haar praktijk, cadeaucheques zijn online beschikbaar. Anderen geven een wetenschappelijke draai aan hun expertise. De Vlaamse Inge Pauwels, specialiste Bachbloesemtherapie voor hond en paard, poneert dat spiegelneuronen mens en dier in staat stellen elkaars gevoelens te begrijpen.
Spiegelneuronen
Gedragstherapie voor dieren is zo oud als de straat, traditionele hondenscholen leven ervan. Nieuw is wel de psychologische dimensie, met een sterke nadruk op intuïtief contact. Alleen door nauwgezette observatie van lichaamstaal krijgt een baasje hoogte van de unieke persoonlijkheid die hond of kat evengoed als de mens bezit. Psycholoog Tom Beckers, die al jarenlang onderzoek doet naar de cognitieve vermogens van dieren, is genuanceerd over de meerwaarde van het dierenfluisteren. ‘Er hangt een stevige dosis antropomorfisme aan vast: menselijke gevoelens en eigenschappen projecteren op dieren. Het is niet wetenschappelijk onderbouwd, maar daar is op zich weinig mis mee. Dieren individualiseren? Dat is wel degelijk een trend in het wetenschappelijk onderzoek, vooral primatologen zetten de toon. Ze vragen zich niet langer af of de bonobo een slimmere soort is dan de chimpansee, maar onderzoeken individuele verschillen binnen een groep. Waarom gedraagt die ene chimpansee zich agressiever of socialer dan de andere?’
‘Het is wel paradoxaal dat die zogenaamde dierenfluisteraars zich voordoen als gedragstherapeuten. Als er binnen de psychologie één nuchtere discipline bestaat, dan is het wel de gedragstherapie. Conditionering is niet alleen de basis van de gedragstherapie, maar ook van iedere hondenschool. Niet verwonderlijk, want pioniers in de gedragspsychologie zoals Pavlov en Skinner hebben die methode ontwikkeld met honden- en rattenproeven.’
Telepathisch contact, een vaardigheid die nogal wat dierenpsychologen claimen, noemt Becker zonder meer quatsch. Spiegelneuronen? ‘Die bestaan’, zegt hij. ‘Ze maken wellicht empathie mogelijk, het vermogen ons in iemand anders te verplaatsen en ons ook af te vragen welke indruk we op die andere maken. Alleen werd het bestaan ervan alleen bij mensen en mensapen aangetoond; ik heb nog nooit van een hond of een kat met spiegelneuronen gehoord.’
Dat alles betekent nog niet dat de dierenfluisteraar geen resultaat kan boeken. ‘Onderschat het placebo-effect niet’, zegt Beckers. ‘De verwachting van het baasje beïnvloedt zijn perceptie van en reactie op het gedrag van de hond. Die is daar op zijn beurt gevoelig voor en zal zijn gedrag aanpassen. Dat heet het Rosenthal-effect, en het werkt zowel bij honden als katten, hoewel die erg verschillend zijn. De hond is al zo lang gedomesticeerd dat hij erg gevoelig is voor menselijk gedrag. Katten daarentegen zijn absoluut niet in mensen geïnteresseerd, die willen alleen eten en drinken.’
DOOR ERIK RASPOET, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Katten zijn absoluut niet geïnteresseerd in de mens, die willen alleen eten en drinken.’
