De islamitische ramadanmaand is traditioneel een samengaan van vasten en feestvieren. Onder de noemer Les Nuits du Ramadan staan er ook in ons land een reeks concerten op het programma, van klassiek tot hedendaags.
Arabo-Andalusisch werk bijvoorbeeld, een traditie die het resultaat is van de culturele kruisbestuiving tussen de joodse, christelijke en Arabische cultuur in het 15de-eeuwse Spanje. De inwoners genoten er van een paradijselijk bestaan, maar bleven voortdurend op hun hoede voor de christelijke legers. Een zeer ambigu gevoel dus, dat z’n weerklank vond in de talrijke lofdichten èn in de hoofse poëzie van het 15de-eeuwse Andalusië. Het is een traditie die vandaag nog bijzonder levendig is in Marokko. De klassieke muziek bedient er zich van 24 vocaal-instrumentale suites ( nûbât). Oorspronkelijk waren ze verbonden met de uren van de dag, maar vandaag resten er hiervan nog slechts vier volledige en zeven gedeeltelijke nûbât. Luitspeler Saïd Chraïbi zal met zijn Arabo-Andalusisch Orkest een aantal fragmenten brengen.
Voor de haouzi, de populaire versie van het Arabo-Andalusische repertoire, zorgen Lili (Elie) Boniche & Maurice El-Medioni. Hun werk put onder andere uit de traditie van de Algerijnse havenstad Oran, ook wel gekend als het “klein Parijs van Noord-Afrika”. In de joodse wijk was van oudsher de haouzi erg in trek, met namen als Saoud L’Oranais, Larbi Bensari, Reinette L’Oranaise en dus ook de nu 77-jarige Lili Boniche.
En wie Oran zegt, kan natuurlijk niet voorbij aan de raï. Rond de eeuwwisseling dook dit muziekgenre op bij de herders in de bergen rondom de havenstad. Het duurde nog tot de jaren twintig voordat de raï afdaalde naar de steden. Met name de hoeren van Oran en van Sidi-Bel-Abbès waren dol op het klaaglijke en melancholische karakter. De melodische vorm veranderde nauwelijks, maar de thematische grondslag werd volledig omgegooid. Meer nog dan hun mannelijke collega’s maakten de cheikates de raï tot het getuigenis van hun ellende. Tegelijkertijd voegden ze scherpe, losbandige woorden toe. Ze zongen over losse zeden, alcohol, brandende liefdes en mislukte verhoudingen.
Met de introductie van saxofoon, trompetten en accordeon legden groten als Bellemou en Bouteldje de basis voor de pop-raï. Een van de protagonisten was Chaba Fadela, die almaar grotere roem verwierf op huwelijks- en besnijdenisfeesten. “Raï”, zo vertelde ze ooit, is “zeggen wat ik denk, zeggen wat ik wil en doen wat ik wil.” Dat belooft!
Arabo-Andalusisch Ensemble o.l.v. Saïd Chraïbi (8/1); Lili Boniche & Maurice El-Medioni (9/1); Chaba Fadela (16/1), telkens om 20.30 in de Beursschouwburg, A. Ortsstraat 20-28, Brussel. Tickets: 02/513.82.90.
Johan Van Acker
