In december nam de VN-Veiligheidsraad twee resoluties aan in het kader van de strijd tegende piraterij voor de kust van Somalië. Eric Suy waarschuwt evenwel voor verregaande afwijkingen van het internationaal recht.

De zeepiraterij in de Golf van Aden en voor de Somalische kust liep vorig jaar de spuigaten uit. 110 schepen werden het slachtoffer van een (poging tot) kaping. De piraten eisen vaak enorme sommen losgeld in ruil voor de vrijlating van bemanning en lading. Ze gaan ook almaar driester te werk. Om hun handelsschepen te beschermen, sturen meerdere landen nu oorlogsbodems naar het gebied. Vorige week nog heeft de Chinese marine zich bij de al aanwezige internationale vloot gevoegd.

‘Op dit ogenblik is er geen consensus over de beste interventiemiddelen’ zegt Eric Suy, emeritus hoogleraar internationaal recht (K.U.Leuven) en van ’74 tot ’87 adjunct-secretaris-generaal van de Verenigde Naties. ‘Er wordt veel over gesproken binnen de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), en ook op regionaal vlak. Vooral dan over begeleiding van de schepen door de NAVO en sinds half december ook door de Europese maritieme interventiemacht Atalanta (die bestaat uit helikopters, gevechtsvliegtuigen en fregatten, nvdr). Maar een coherent geheel is er niet. En er zal dringend efficiënter opgetreden moeten worden, want die piraterij vormt een enorm struikelblok voor de internationale handel.’

De Belgische regering stuurde in het kader van Operatie Atalanta een fregat. Professor Suy heeft echter vragen bij de juridische kant van de zaak. ‘Wat als dat Belgische fregat toevallig een operatie van piraterij kan vermijden en enkele piraten gevangenneemt? Wat moeten ze daar dan mee? Afzetten in Zeebrugge neem ik aan, maar dan? Dat is wat mij betreft zeer onduidelijk, niettegenstaande het beginsel van de universele rechtsmacht.’

Oorlogsschepen mogen volgens het zeerecht wel piraten arresteren, maar het blijft de vraag voor welke rechtbank die dan horen te verschijnen. Om die reden pleit Suy ervoor om de bevoegdheid van het Internationaal Strafhof uit te breiden tot zeeroverij.

Aanstootgevend

De VN hebben de interventiemogelijkheden van de staten aanzienlijk uitgebreid door de resoluties van 2 en 16 december. ‘Nu is de poort opengezet om tot in de Somalische territoriale wateren gewapend op te treden’, zegt Suy. ‘Dat is nieuw. De resolutie stelt wel duidelijk dat ze enkel van toepassing is op Somalië. En dat er toestemming van de oeverstaat nodig is, maar de vraag is wie in Somalië die toestemming zal geven. Dat land is in drie stukken uiteengevallen, dus wie vertegenwoordigt er nu de regering?’

In de resolutie van 16 december – een initiatief van de VS – wordt zelfs de achtervolging van piraten op het land toegelaten. ‘Dat is een verregaande afwijking van het algemeen aanvaard internationaal recht’, stelt Suy. ‘Bovendien valt het ook de publieke opinie op dat er met alle middelen tegen die piraten opgetreden mag worden, maar dat er in landen als Sudan, Congo en Zimbabwe, waar honderdduizenden mensenlevens in gevaar zijn, helemaal niets gebeurt. Dat is aanstootgevend. Het wekt de indruk dat er vooral veel mogelijk is wanneer de internationale handel in het gedrang komt.’

Ook voor reders en scheepseigenaars zoals de Compagnie Maritime Belge (CMB) rijst de prangende vraag wat ze kunnen en mogen ondernemen om hun schepen te beschermen tegen de piraterij. ‘In ieder geval heeft het volstrekt geen zin om weerstand te bieden tegen de piraten’, waarschuwt professor Suy. ‘Ze zijn gewapend met bazooka’s, waarmee ze een tanker kunnen opblazen. Er is natuurlijk wel de mogelijkheid om gewapende eenheden aan boord te halen, maar dat vind ik gevaarlijk. Ik kan me niet voorstellen dat de CMB zoiets zou doen en dat de verzekeraars daarmee akkoord zouden gaan’, aldus Suy. Hij raadt hen aan om druk uit te oefenen op de regeringen, zoals de luchtvaartmaatschappijen deden na de golf van kapingen in de jaren zestig. Dat heeft toen geleid tot efficiënte internationale verdragen.

DOOR THOMAS VERBEKE