“De CVP regeert langer dan menig regime in het Oostblok.” Jos Geysels over de nederlaag van de coalitiepartijen en over de zege van Agalev.

Het succes van Agalev is ook het succes van politiek secretaris Jos Geysels. Na de dood van Wilfried Bervoets werkte het Vlaams parlementslid verder aan de organisatie van de Vlaamse groene partij. Daarbij sneuvelde een aantal taboes. De rotatie van het politiek personeel komt alleen nog ter sprake wanneer van het principe wordt afgeweken. Ook de tijd dat groene kandidaten vooral niet mochten worden afgebeeld tijdens de campagne, is definitief voorbij. Foto’s moeten kunnen tegenwoordig.

Mieke Vogels verliet zelfs in een politiek gevoelige stad als Antwerpen haar schepenzetel om de senaatslijst te trekken. Allemaal met goed resultaat. Agalev gaat fors vooruit en van de 27 parlementsleden zijn er 12 vrouwen. De jonge juriste Fauzaya Talhaoui is bovendien de eerste Vlaamse vrouw van allochtone – in haar geval Marokkaanse – afkomst in de Kamer.

De groenen werden een stevige hand geholpen door het collegiaal gestuntel van Marcel Colla (SP) en Karel Pinxten (CVP) in de kippencrisis. De kankerverwekkende dioxines in het voedsel pasten perfect in de groene campagne voor meer levenskwaliteit. Hoe dan ook, na de teruggang en de twijfels van 1995 bestaat Agalev weer. De groenen mogen zelfs dromen van een plaats in de regering. Het lijkt erop dat de CVP een tijdje aan de kant wil toekijken of de andere partijen elkaar kunnen vinden – of juist niet.

De afgeslankte CVP bleef de grootste partij in het Vlaams parlement, maar neemt vooralsnog geen initiatief voor de regeringsvorming. Dat was althans wat voorzitter Marc Van Peel maandag verkondigde. Enkele uren later liet het kabinet van Luc Van den Brande weten dat de Mechelaar klaar was om een nieuwe Vlaamse regering te leiden. Iemand moet zijn nek uitsteken. Het bericht ging uit van een overijverige perschef. Van den Brande was helaas niet op de hoogte. Maar dat was vanzelfsprekend een detail.

Zeker voor de groenen houdt besturen risico’s in, zo mocht de Duitser Joschka Fischer ondervinden. “Wij staan niet te dringen om in de regering te komen,” zegt Geysels dan ook voorzichtig. De Turnhoutenaar verzet zich met klem tegen de idee dat Agalev alleen maar proteststemmen zou hebben binnengehaald. Er is meer aan de hand met dit land. Ook zonder kippen hadden de regeringspartijen verloren.

Jos Geysels: Agalev is volwassen geworden. Wat begon als een kiesvereniging, groeide uit tot een politieke partij met professionele structuren, professioneel werkende fracties, een goede interne communicatie, een echte verkiezingscampagne en een politieke lijn die we gedurende jaren aanhouden. Wat we deze campagne vertelden, zeiden we al in december en op ons congres van april 1998. Ons programma gaat over leefmilieu in de ruimste zin van het woord en dus ook over de sociale component van het leefmilieu. Anders dan in 1995 waren er dit keer ook geen dissidenties. In 1995 moesten we ons de helft van de tijd verantwoorden over het vertrek van Paul Staes, Leo Cox en Ludo Dierickx. Bovendien kozen we toen met de nieuwe politieke cultuur het verkeerde verkiezingsthema.

Ooit stond Luc Versteylen aan de wieg van Agalev. Nu riep de pater op om niet voor Mieke Vogels en Jos Geysels te stemmen. Nooit deed u het beter.

Geysels: Dat illustreert de evolutie die we doormaakten. Zonder te breken met het verleden, groeiden we uit tot een echte politieke partij. Tot nu toe wilden de meeste andere partijen dat niet geweten hebben, maar met de groene stroming moet rekening worden gehouden. Een beroemde uitspraak van Theo Kelchtermans (CVP) is dat Agalev de problemen signaleert en de CVP ze oplost. Deze programmatorische arrogantie is zondag als een kaartenhuisje in elkaar gezakt.

Wat is uw analyse van het groene succes?

Geysels: Een stem voor Agalev is geen foert-stem, zoals Bert Anciaux beweert. Dat is absolute flauwekul. Ik zou hetzelfde niet over de VU willen vertellen, mocht die winnen. Een beetje bescheidenheid zou Anciaux sieren.

Wat gebeurde er wel?

Geysels: Studies raamden het potentieel van Agalev op vijftien procent. Die onderstroom heeft zich politiek vertaald. We hadden onze campagne daar ook op afgestemd. We mikten niet op het brede veld, maar op een bepaald segment: de progressieve vleugel van de christelijke zuil, zeg maar de CVP. Dat is gelukt, zoals dat in 1987 een eerste keer werkte. We overtuigden dus ook CVP-kiezers en haalden niet alleen de SP-is-nodig-intellectuelen terug. Die vaststelling valt niet te degraderen tot een foert-stem.

Het Blok blijft winnen.

Geysels: De prognoses dat deze zondag zwarter dan zwart zou worden, kwamen niet uit. De zwarte olievlek dijt wel verder uit vanuit de kernsteden, volgens de beste FDF-strategie. Het succes van het Blok én van Agalev bewijst dat de aanpak van de traditionele partijen gefaald heeft. Het heeft geen zin het Blok te bekampen door extreem-rechtse thema’s op een andere manier te bespelen. Denk maar aan het stemrecht en aan de vluchtelingenpolitiek. De linkse flinksheid van Louis Tobback (SP) en Johan Vande Lanotte (SP) is totaal mislukt. De SP verloor weer stemmen aan het Blok.

Wat moet er dan gebeuren?

Geysels: Er is een andere aanpak mogelijk omdat er ook een andere onderstroom in de maatschappij bestaat, zoals het kerkasiel bewees. Dat leeft bij een deel van de CVP. Heel wat jonge SP’ers zijn ontevreden over de flinksheid van Tobback en Vande Lanotte. Met de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2000 en de strijd tegen extreem-rechts in het achterhoofd, moeten we thema’s als het vluchtelingenbeleid en het stemrecht weer op de politieke agenda plaatsen.

Stefaan De Clerck vond de uitslag een nederlaag voor de democratie.

Geysels: Tot zondagavond floreerde de arrogantie van de CVP, zelfs in de nederlaag. We beleven heus geen democratisch dieptepunt als de CVP van zijn pluimen laat. Wat voor een betutteling van de kiezers is dat nu!

Waarvoor is de vorige regering afgestraft?

Geysels: Sleet en de blinde fixatie op boekhoudkundige normen. Omwille van de Maastrichtnorm en de toetreding tot de Europese Muntunie werd het budgettair gat dichtgereden, maar de maatschappelijke schuld werd niet weggewerkt. Jean-Luc Dehaene (CVP) heeft dat in een bewogen moment, onmiddellijk na de crisis rond Marc Dutroux, zelf toegegeven. Ik beticht niemand en het zou ongelooflijk pretentieus zijn om te beweren dat Dehaene of de CVP geen waarden hanteren. Ik stel alleen vast dat die waarden niet op de politieke agenda kwamen. De CVP is gestraft voor haar arrogantie. Ik heb me verschrikkelijk gestoord aan de houding van Dehaene in de laatste verkiezingsdebatten. De essentie van een democratie is dat we in de competitie naar de kiezer vertrekken van de gelijkwaardigheid van kandidaten en programma’s. We weten dat we kleiner zijn, maar de manier waarop die drie heren van de CVP tijdens die debatten begonnen te lachen wanneer Mieke Vogels of Bert Anciaux aan het woord kwamen, was aberrant. Dan waren er nog de optredens van Louis Tobback (SP). De wijze waarop hij wilde spelen op de persoon Guy Verhofstadt (VLD) en vervolgens volledig onderuitging, was ongelooflijk arrogant.

De CVP verzette zich tegen de rood-groene betutteling. Dat komt nu enigszins lachwekkend over.

Geysels: Van in zijn pre-electorale campagne verkeerde de CVP in een zegeroes. Na de affiches op de twintigvierkantemeterborden gaf ze die roes ondertitels. Helaas voor de CVP, maar de meeste van die ondertitels waren politiek onvertaalbaar. Dat begon met euthanasie en ging over de rood-groene betutteling van Marc Van Peel tot de uitspraak van Luc Van den Brande die expliciet zei dat hij geen minister-president zou worden als rood en groen de Vlaamse regering zouden domineren. Dat waren grote campagneflaters. De CVP zette alles op Dehaene, die het land goed zou beheren. Maar de CVP vergat dat zelfs een goede beheerder inhoudelijke oriëntaties moet geven. De CVP en Dehaene waren hun sleutels van morgen kwijt en kregen het lid op de neus.

Ook de SP heeft verloren.

Geysels: De SP kwam de afspraak met de kiezer niet na. Op Vlaams niveau maakte de SP van het mestactieplan de inzet voor de verkiezingen van 1995. Met de volksgezondheid mocht niet worden gespeeld. Uiteindelijk produceerde de Vlaamse regering een mapje, dat straks misschien nog wordt teruggefloten door de Europese Commissie. Sociaal stond de SP garant voor de sociale zekerheid en de hervorming ervan. Ook die belofte kwam de partij niet na.

In alle analyses staat de kippencrisis voorop. Die speelde ongetwijfeld in het voordeel van de groenen.

Geysels: De dioxinecrisis is een illustratie van de slepende ziekte en het totaal gebrek aan inhoudelijke gedrevenheid dat de vorige regering kenmerkte. Bovendien ging Dehaene ongelooflijk op zijn bek als crisismanager.

U behaalde een overwinning. Het komt er nu op aan om die te consolideren. Dat kan vanuit de meerderheid, of vanuit de oppositie.

Geysels: Juist. De democratische traditie wil dat op het Vlaamse niveau – waar de koning geen rol speelt – de grootste fractie het initiatief neemt. Dat is de CVP. Ze kan dat ook overlaten aan de overwinnaar, maar reglementair is de CVP aan zet. We willen praten. Met iedereen. Maar niet elk contact groeit uit tot een contract.

Moet het snel gaan?

Geysels: Bij voorkeur. Op Vlaams niveau zijn er dringende problemen waarover we snel een programmatisch debat kunnen starten. Federaal ligt dat anders, omdat we daar met Wallonië rekening moeten houden. Maar Agalev heeft het helemaal niet moeilijk met de asymmetrie. In een normale federale staat mag de regering van de deelstaat anders zijn samengesteld dan de federale regering.

Wat wil u inhoudelijk op Vlaams niveau bereiken?

Geysels: Inzake milieu verkiezen we preventie boven de recyclage-achtige aanpak van Kelchtermans. Aangaande mobiliteit willen we de nadruk leggen op het gemeenschappelijk vervoer en minder op de automobiliteit. Daarover bestaan er interessante meningsverschillen tussen een deel van de VLD en Agalev. SP, CVP en VU hebben ook voorstellen voor stedelijke urgentieprogramma’s.

Dat kost geld.

Geysels: De budgettaire marges zijn bekend. We beschikken over tien miljard frank per jaar. Daarbij komt nog geld vanuit een mogelijke herschikking van de begroting. Landbouw willen we zo heroriënteren. Het landbouwplan “Tien voor tien” van Vera Dua leggen we zeker op de onderhandelingstafel. Agalev wil een deel van het Vlaams Investeringsfonds voor de Landbouw een andere bestemming geven. Dat geld moet niet alleen naar alternatieve landbouw gaan, maar ook naar alternatieven voor landbouw. Dat kan door, federaal, minder BTW te heffen op alternatieve producten zodat die goedkoper worden. Het mestactieplan (Map) komt ook opnieuw op de agenda.

U wil meer duidelijkheid in de politiek. Stel dat u in een regering stapt, dan telt die minstens drie partijen. Dat komt de duidelijkheid meestal niet ten goede.

Geysels: De publieke opinie zal oordelen of er meer duidelijkheid is, als het ooit zo ver zou komen. Maar ik kan me moeilijk indenken dat er na onze overwinning een aantal groene programmapunten niet aan bod zou komen. Nogmaals: op het niveau van het parlement of van de regering. Ik solliciteer niet om in een regering te komen, zoals Bert Anciaux dat wel deed op de verkiezingsavond. Zo werkt dat niet.

U zegt: een asymmetrische regering kan. Aan Franstalige zijde zegt PRL-voorzitter Louis Michel dat hij met Ecolo wil regeren. En de Franstalige groenen willen Agalev niet lossen. Dat klinkt goed voor u.

Geysels: Ik voel me daar niet slecht bij. Agalev en Ecolo beslisten inderdaad al in maart om zich op federaal niveau aan mekaar vast te klinken. Met klinkers zijn mooie voetpaden te maken.

Hoe diep is het water dat u van de liberalen scheidt?

Geysels: Economisch zijn we elkaars tegenpolen. Als het over de democratie ging, werkten we goed samen in zaal F. Over een aantal andere zaken kunnen we wisselend wel en niet opschieten. De VLD is niet zo eensgezind over, bijvoorbeeld automobiliteit. Ward Beysen bewandelt daar een andere piste dan Jaak Gabriëls of Sas Van Rouveroy (schepen in Gent). Daar zal de VLD zelf eerst wat duidelijkheid moeten creëren.

Zou het kunnen dat de CVP een soort verrottingsscenario toepast, aan de kant gaat staan en hoopt op nieuwe verkiezingen?

Geysels: De CVP zal zich vooral moeten beraden, of hoe heet dat bij de CVP?

Zich bezinnen.

Geysels: Inderdaad. De CVP bezint zich, Agalev beraadt zich. (lacht) Ik zou ze aanraden om niet voor de verrotting te kiezen. Dat zou slecht overkomen bij een partij die zich als de rentmeester van het land beschouwt.

In een democratie is het gezond dat een partij op geregelde tijden in de oppositie belandt?

Geysels: In een democratie is het goed dat een partij die langer aan de macht is dan menig Oosteuropees regime destijds, zich af en toe bezint.

De gemeenteraadsverkiezingen van 2000 zijn een belangrijke test. Als het Blok nergens mee bestuurt, krijgt die partij het intern moeilijk, zo klinkt het. Kan Agalev in Antwerpen het Blok bestrijden zonder Mieke Vogels? Maar stel dat ze nu minister wordt…

Geysels: Het is geruststellend dat Agalev in de streken waar we mee gemeenten besturen, niet achteruitgaat maar zelfs fors vooruitgaat.

De vraag was of u zonder Mieke Vogels aan de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen deelneemt.

Geysels: Dat is niet aan de orde.

Maar het maakte wel deel uit van de partijstrategie om Vogels in 2000 naar Antwerpen terug te halen.

Geysels: Bij mijn weten niet.

Komaan.

Geysels: Ik herhaal wat ik zei over de kandidatuur van Mieke voor de senaat. Het heeft geen zin om te speculeren over een Vlaamse of Belgische regering, laat staan over de gemeenteraadsverkiezingen van 2000.

Het is kort dag en u vindt het toch cruciaal dat het Blok wordt afgestopt?

Geysels: Ik zeg dat, om het Blok te stoppen, het cruciaal is dat we een andere politiek voeren dan de traditionele partijen. We mogen niet toegeven aan het discours van extreem-rechts over stemrecht en vluchtelingen. Maar we mogen ook niet vergeten dat de armoede onder de CVP-SP-regering toenam, en niet alleen bij vervangingsinkomens maar ook bij mensen met een laag salaris. Het rapport van het Centrum Sociaal Beleid (Ufsia) is verontrustend, maar het wordt weggemoffeld. Als we het Blok willen afblokken bij de gemeenteraadsverkiezingen, moeten we de armoede bestrijden.

U kondigde aan dat u zou opstappen als parlementslid indien Margriet Hermans werd verkozen. Het is zo ver. Betekent dat het einde van uw carrière?

Geysels: Ik moet deze pretentieuze uitspraak laten varen.

Woordbreuk?

Geysels: Nee, ik gebruikte dat als beeld. Ik heb dat inderdaad gezegd, maar ik neem geen ontslag, zeker omdat we het in het kanton Turnhout zeer goed deden.

Peter Renard

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content