Om het tot heilige te schoppen heb je twee mirakels nodig. Maar wat voor het Vaticaan een mirakel is, is dat nog niet voor de wetenschap.
Het wordt een van de eerste knopen die de nieuwe paus mag doorhakken. Een aantal pelgrims die op vrijdag 8 april de begrafenis bijwoonden, vonden dat Johannes Paulus II onmiddellijk heilig moest worden verklaard – Santo subito! Een controversiële eis, want aan elke zalig- en heiligverklaring gaat in principe een tijdrovende procedure vooraf. Sinds 1983 is die wel een beetje vereenvoudigd, maar de verantwoordelijke congregatie gaat normaal gesproken niet over één nacht ijs. Zo is men in Rome nog altijd gehecht aan de ‘bewezen mirakels’ die vereist zijn om zalig (een mirakel) of heilig (nóg een mirakel) te kunnen worden verklaard.
Bewezen mirakels?
Volgens Van Dale is een mirakel ‘een wonderlijk feit door de bijzondere tussenkomst van God tot stand gebracht’. Die definitie lijkt te stroken met de opvatting van het Vaticaan. Het is immers niet de kandidaat-heilige zélf die een mirakel moet hebben verricht, hij of zij heeft via zijn of haar speciale relatie met God om een mirakel verzocht, dat God vervolgens heeft verricht. Het mirakel is als het ware geschied op voorspraak van de kandidaat-heilige.
Potentiële mirakels – verhalen die het Vaticaan van overal ter wereld bereiken – worden niet zomaar aanvaard, ze moeten immers ‘bewezen’ worden. Lees: de gebeurtenis moet ‘wetenschappelijk onverklaarbaar’ zijn. Maar wat betekent dat? Daarover zullen het Vaticaan en de wetenschap zelf wellicht enigszins van mening verschillen.
Een mirakel doet zich pas voor als er een natuurwet wordt overtreden. Als u, bijvoorbeeld, uit het raam springt en naar boven valt in plaats van naar beneden – zonder luchtvaarttechnische ondersteuning. Als u, bijvoorbeeld, een lepel kunt plooien door er alleen maar naar te kijken of zachtjes over te wrijven – zonder goocheltrucs. Als u, bijvoorbeeld, van kanker geneest door een foto op uw buik te leggen – dus niet nadat u een foto op uw buik hebt gelegd, maar omdat u een foto op uw buik hebt gelegd.
Dat laatste overkwam naar verluidt de Indiase vrouw die ‘plotseling’ genas van een tumor aan de eierstokken, nadat nonnetjes een medaillon met daarin een foto van Moeder Theresa op haar buik hadden gebonden. Het voorval werd, onder protest van haar eigen echtgenoot – die het ‘oplichterij’ vond – geboekstaafd als het mirakel dat nodig was om Moeder Theresa zalig te verklaren. ‘Als het idee van miraculeuze genezing geloofwaardigheid verwerft,’ schreef de Indian Rationalist Association, ‘zal dat gevaarlijke consequenties hebben voor de ongeschoolden en de armen. Het vertrouwen in de moderne wetenschap en geneeskunde moet worden ontwikkeld en versterkt, en mensen moeten worden aangemoedigd om de beschikbare medische faciliteiten te gebruiken in plaats van zich te verlaten op bijgeloof en mirakels.’
Exact dezelfde redenering wordt gehanteerd door zogenaamde sceptici in het wetenschappelijk volop ontwikkelde Westen, onder meer bij hun verzet tegen de officiële erkenning van alternatieve geneeswijzen: baat het niet, soms schaadt het wel degelijk.
Hoewel het nog altijd om een minderheid van de bevolking zou gaan, zitten de alternatieve geneeswijzen volgens vorige week bekendgemaakte cijfers van de Christelijke Mutualiteit in de lift. Alternatieve artsen, aldus de tevreden CM-woordvoerder, ‘zijn voor ons goedkoper’.
Joël De Ceulaer
Bij een mirakel wordt een natuurwet overtreden.
