Villanella coördineert de derde editie van ?Kunstbende? en bouwt aan een jonge community op het net.

Als Villanella al geen begrip is in Vlaanderen, dan toch minstens in Antwerpen. Het kunstencentrum voor kinderen en jongeren is al aan zijn negende jaargang toe en blijft maar groeien en bloeien. Artistiek leider Marc Verstappen en ‘animator’ Jasper Warlop kunnen het niet genoeg herhalen: ‘Wij willen een andere relatie met ons publiek.’

Contact leggen met dat publiek ? naast kinderen en jongeren ook families ? doet Villanella sinds jaar en dag via een waaier aan activiteiten. De Nachten, evenement waar muziek, letteren, theater en beeld elkaar in alle uithoeken van deSingel kruisbestuiven en dat anno 2002 aan zijn zevende editie toe was, is wellicht het bekendste visitekaartje. En na Kunstkoters, alternatief kinderpaasfestival in samenwerking met Brugge 2002, komt straks de derde finale van Villanella’s jongerenwedstrijd Kunstbende er alweer aan.

Marc Verstappen (40), germanist met burgerdienstverleden in Eva Bals Speeltheater (ondertussen Kopergietery), stond aan de wieg van Villanella. In de jaren ’80 al gaf hij met mensen als Stef Ampe (nu DAS-theater in Gent) en Dirk Pauwels (nu directeur jongerenproductiehuis Victoria in Gent) en zijn projectorganisatie Jeux Interdits het kinder- en jongerentheater een stevige artistieke duw, een eind weg van het politieke. In het verlengde van Antwerpen Culturele Hoofdstad, anno 1993, en het kunstenfestival Kunstonderacht ? voorloper van Kunstkoters ? spreidde Villanella de vleugels. Het huis ontstond uit een werkgroep rond ‘de Ark’, een boot die voor cultuurevenementen was ingericht als een soort nieuw centrum voor kinderen.

Marc Verstappen: ‘Villanella kwam niet uit de lucht vallen. Ik was altijd al een kunstomnivoor, met een honger naar literatuur, beeld, muziek, theater. Wat ik wou op gebied van kunst, was er tien jaar geleden niet. Wat ik dacht dat fantastisch zou kunnen zijn, was niet te koop. Dan zit er niks anders op dan het allemaal zelf te maken of in gang te zetten.’

‘Geleidelijk waren er binnen het kinder- en jeugdtheater ook meer dingen mogelijk, kwam er structuur en subsidiëring. Behalve Kunstonderacht, waarmee we toen maar liefst 30.000 kinderen op de been brachten voor hedendaagse kunst, zorgde onze coördinatie van het Paul Van Ostaijenjaar in 1996 ook voor een belangrijke impuls. We lieten toen bijvoorbeeld loketbedienden duizenden kaarten met gedichten uitdelen. Het was een spelen met de gegevens stad en kunst. Ook hadden we toen ook al samenwerkingsverbanden met deSingel en de Zoo van Antwerpen. Het is de verdienste van deze stad dat iets als Villanella hier kon ontstaan.’

Heeft Villanella alles te maken met een roeping?

Marc Verstappen: Met kwaadheid vooral. Om wat er niet gebeurt en om geld dat verkeerd wordt gebruikt. Wij zouden graag meer eigen producties maken, maar er is geen experimenteerbudget. De kunstencentra nemen geen risico’s. Maar de maatschappij staat niet stil.

Ook het kindertheater is weer ongelofelijk aan het verkneuteren. Kijk maar naar het povere aanbod van familievoorstellingen. Oké, je hebt de Kopergietery in Gent. Maar 20 kilometer verder zit je bij wijze van spreken in de woestijn. Jonge mensen spelen op safe, de mensen in de sector met drive kan je op één hand tellen. Ik vind het nog altijd flauwekul dat elk kunstencentrum zijn eigen pocket uitgeeft en vervolgens tickets probeert te slijten. Je merkt al wat openingen, maar te weinig.

Met Villanella zoeken we naar combinaties. Neem het Festival der Muziekmachines, dat we in 1998 voor het eerst organiseerden: onbekende namen speel- den er naast gevestigde artiesten. En die twee soorten publiek ontmoetten elkaar. Of je kreeg muziek in een kerk, met om het uur dezelfde voorstelling ? als bij een dolfijnenshow. Ook kleinere activiteiten, zoals nu bij Kunstkoters, deden we toen al, en dat is tof. We zijn een van de meest rusteloze centra. En als we een ei hebben, blijven we er niet op zitten. We geven onze modellen door. Ik durf onszelf een goeie partner te noemen. We werken graag samen. Niet enkel met andere gezelschappen en culturele centra, ook met muziekorganisator 5voor12 bijvoorbeeld. We geven elkaar veel tips. Of met de nieuwe directeur van het MUKHA, Bart De Baere: dat zal vuurwerk geven.

Villanella profileert zich bewust als een kunstencentrum?

Verstappen: Ja, onmiskenbaar. We zijn bezig met kunst en vernieuwing. Al hebben we geen eigen centrum. Ik wou bewust geen theatergezelschap worden, omdat ik niet vastgepind wilde worden op tournees. In die zin zijn we wat te vergelijken met Victoria. Die zijn ook wat flou. Ik heb altijd geroepen: wij zijn guerrilla. Een projecthuis ook: we passen ons aan aan de voorstellen en voorstellingen die komen. Een kinder- en jongerenpubliek is trouwens ook een heel breed publiek.

We hebben een fictieve lijn getrokken, een gemiddelde leeftijd genomen waarop wij denken dat jongeren hun eigen agenda gaan bepalen: vijftien jaar. Vraag is: welk soort relatie wil je met die jongeren uitbouwen? Die puzzel begint zich nu te vormen.

Want er is een totaal andere publieksrelatie mogelijk. We willen ook die jongsten blijven aanspreken. Ik wil niet oud worden met mijn publiek. Villanella wordt voor hen ook een soort referentieplek.

Jullie moeten op z’n minst wel mee zijn met wat leeft bij 12-20-jarigen.

Verstappen: Wij zijn niet hip. Onze motor is en blijft: kunst en jongeren. Die basisagenda mogen en willen we niet uit het oog verliezen. En die agenda bepalen we zelf. Ook door dingen om te draaien en met referentiekaders te spelen. Je kan dingen makkelijk in een andere artistieke context plaatsen, zonder de interessepunten van jongeren uit het oog te verliezen. MTV met haakjes, met videoclips op scholen, was zo’n project.

Villanella wil jongeren écht aanspreken, ook met grote literatuur. Geen makkelijke opdracht.

Verstappen: Stellen we de vraag niet verkeerd? ‘Er worden geen dichtbundels gekocht’, hoor je altijd maar. Maar het belangrijkste is toch dat teksten bij een publiek terechtkomen? En reken maar dat bloemlezingen wél goed verkopen. Trouwens, een lezer, wat is dat? Iemand met een lampje boven het hoofd, die tussen stapels boeken in een bibliotheek vertoeft? Dé lezer is een raar concept. Wij hadden al langer door dat Peter Verhelst iemand was die kon aanslaan bij een jong publiek. En hijzelf wil niks liever dan zich ver weg houden van ‘het bescheten cultuurmilieu’. De leukste reacties op De Nachten komen van 17-18-jarigen. Komen ze vooral voor de muziek en nemen ze de literatuur er maar bij? So what?

Villanella noemt zichzelf atypisch en atopisch: leg eens uit.

Verstappen: Atopisch omdat we geen eigen huis hebben. Atypisch in die zin dat ‘we don’t dress our windows’ met grote namen. We hoeven niet elk jaar uit te pakken met een Bob Wilson of een Nick Cave op De Nachten. Daarnaast hebben we geen schrik om evenementen te gebruiken als vehikel voor onze ideeën. Door diverse disciplines samen te brengen, worden die sterker. Verschillende trips worden een luchthaven. Het leuke eraan is, dat het verhaal nooit af is. Kijk maar naar drie jaar Kunstbende: je krijgt telkens andere gezichten.

Ondertussen is er ook de gloednieuwe Villanella-website, die poogt alle kamertjes van dit kunstencentrum te ontsluiten en jongeren virtueel uit hun tent te lokken. Youngster Jasper Warlop, al vijf jaar actief bij Villanella, is samen met site- curator en programmeur Pieter Van Bogaert het brein achter www.villanella.be en onderdeel ‘netstage’. Zo kunnen jongeren zelf foto’s, teksten, films en ander spul op de site plaatsen.

Jasper Warlop: De site ziet er rustig uit, maar er zit veel achter. Het wordt de draaischijf van Villanella, alles wat we doen, komt er samen. Ik zou zeggen: bezoek hem en klik op alles waar je op kunt klikken.

We hebben geen eigen huis, dus willen we graag virtueel een community creëren. Ook via het web willen we jongeren uitdagen om zelf iets te maken. Daarom trokken we Pieter Van Bogaert aan: hij kent een heleboel van de geschiedenis van het internet en internetkunst. Het wordt ongetwijfeld een interessante mix van ingezonden projecten. Op termijn is het de bedoeling dat er een uitwisseling komt tussen jongeren en webkunstenaars.

Verstappen: We zaten lang verstopt achter onze projecten. Maar dat is op zich niet zo erg. Het gaat tenslotte om onze ideeën. Ik sta er niet zo op dat onze naam overal aan kleeft. Wat een geld wordt met dit soort marketing niet verspild, bijvoorbeeld door theatergezelschappen? Met de site bouwen we alweer aan een ander soort publieksrelatie, zoals we dat doen met een initiatief als de Kunstbende. Op deze manier bereik je vele soorten publiek en die mogen door elkaar lopen. Ik heb vertrouwen in de nieuwsgierigheid van mensen.

Annelies De Waele

‘De kunstencentra nemen geen risico’s. Maar de maatschappij staat niet stil.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content