De Rode Duivels spelen zaterdagavond in Rotterdam tegen Nederland, een voetballand in volle malaise.
Als een Nederlandse voetbaltrainer, zeker indien hij zelf aan de top heeft gespeeld, bij een nieuwe club aan de slag gaat, wordt hij elke keer weer met hetzelfde geconfronteerd: een bende domkoppen van wie je het bestaan niet meer zou verwachten in onze maatschappij, waarin recht op onderwijs en toegang tot de informatie algemene verworvenheden zijn. Het mag dan meestal wel gaan om een spelerskern die samengeteld twee tot drie miljard frank heeft gekost, de onkunde en het onvermogen worden er niet minder schrijnend om. Technisch kunnen ze weinig, tactisch niets.
Ruud Krol bestond het ooit om de spelers van de Egyptische topclub Zamalek te gaan uitleggen wat een piramide precies was. Cruijff bij Barcelona, Van Gaal bij Barcelona, Advocaat bij de Rangers, Hiddink in Spanje, een pleiade bij ons nauwelijks bekende Hollandse oefenmeesters van Griekenland tot de Emiraten, om maar te zwijgen van Aad de Mos … allen zien ze zich verplicht hun nieuwe discipelen het abc van het voetbal bij te brengen. Dat de keeper in het doel moet plaatsnemen, is de meesten bekend, maar veel verder reikt de kennis van wat ze in Nederland “het spelletje” noemen niet.
Ruud Gullit vormt geen uitzondering op deze regel. Probeert de Engelsen te leren waar het in voetbal om gaat. Voetbal mag dan wel in Engeland zijn uitgevonden en er op enige populariteit bogen, de theoretische kennis is niettemin ondermaats. Gullit speelde bij Haarlem, Feyenoord, PSV, AC Milan, Sampdoria en Chelsea. Toen bij die laatste club trainer Glenn Hoddle vertrok om de Engelse nationale ploeg in de geheimen van het spiritisme en de gebedsgenezerij in te wijden, werd Gullit speler-trainer. Kocht onmiddellijk een speler of acht, naar rata van een half miljard frank per stuk, en won de FA-Cup.
Bij Chelsea, jaren vruchteloos op zoek naar de vergane glorie uit de jaren zestig en zeventig, werden ze gek van geluk. De FA-Cup gewonnen zeg. Dank u, Ruud. Een paar maanden later werd hij ontslagen en opgevolgd door Gianluca Vialli. Naar het schijnt waren zijn eisen voor een contractverlenging nogal excessief. Gullit vroeg iets van een honderd vijftig miljoen frank per jaar. Plus een auto. Voorzitter Ken Bates is niet iemand die een pond twee keer omdraait alvorens het weg te gooien, maar dit ging wat ver.
BEGINNEN BIJ HET BEGIN
Gullit weg uit Londen, tijdje moeten bekomen van het mes dat hem in de rug was gestoken, en dan naar Newcastle. Waar eerst Kevin Keegan en daarna Kenny Dalglish voor tweehonderd miljard spelers hadden gekocht. Of voor tweeduizend miljard, precies na te rekenen is zoiets niet. Keegan haalde het op een dag in zijn hoofd om zijn vlot draaiende ploeg midden in het seizoen te versterken met Faustino Asprilla, de flamboyante Colombiaan van Parma. Zevenhonderd miljoen. Newcastle stond op dat moment op kop met twaalf punten voorsprong op Manchester United. Het eindigde het seizoen als tweede, achter Manchester. En dus kocht Keegan Alan Shearer, achthonderd miljoen. Weer tweede. Toen kwam Dalglish. Die gooide iedereen die Keegan had aangetrokken weer buiten, en kocht tien nieuwe spelers. Bijna gedegradeerd!
Sinds midden vorig seizoen is het dus Gullit. Hij besloot op de eerste training te beginnen bij het begin: “Dag jongens. Ik ben Ruud. Ik ben de nieuwe trainer. Dit hier is de bal. Ginder staat het doel. We gaan nu proberen de bal in het doel te trappen. Met onze voet. Kijk goed, ik zal het voordoen.”
We overdrijven een beetje, maar niet veel. Die eerste training werd ’s avonds op de televisie uitgezonden en elke kijker voelde dat hij getuige mocht zijn van iets speciaals. Gullit haalde, met engelengeduld, opnieuw de Cup-Final, maar moest daarin buigen voor het sterkere Manchester United. In het pas voorbije tussenseizoen gooide hij nog eens negenhonderd miljoen frank de deur uit.
Na drie competitiematchen stonden de Magpies helemaal alleen op de laatste plaats met nul punten op negen. De slechtste start van Newcastle in veertig jaar: nul op negen. Drie keer op hun kas: thuis tegen Aston Villa, uit bij Tottenham, en uit bij Southampton. Tegen Aston Villa had Gullit het bovendien danig aan zijn maag gekregen van scheidsrechter Rennie. Die haalde het in zijn hoofd Alan Shearer uit het veld te sturen. Ze moesten Gullit met vijf man tegenhouden, zo kwaad was hij. Slaag er dan al in je spelers bij te brengen hoe het voetbal in mekaar zit, komt er een arbiter die al je werk tenietdoet.
De pijnlijk slechte start was trouwens geen reden tot paniek, hij maakte deel uit van het groeiproces. De spelers begrepen dat. Of ze begrepen het niet, dat doet er niet toe. Ze weerhielden Gullit er in elk geval van om hen in de steek te laten en, zoals hij even van plan leek, zelf op te stappen. Want geef toe: welke trainer blijft zijn Latijn steken in een elftal sufferds dat met nul op negen van start gaat ?
“Hij oogt als een konijn in de schijnwerpers van een aanstormende auto”, noteerde The Sunday Times. Maar de wetenschap dat de echte prijzen pas aan de meet verdeeld worden, en dat hij ze daar lachend in ontvangst zal nemen, deed Gullit blijven. Tevens de wetenschap dat in zijn geval het verschil tussen ontslag nemen en ontslag krijgen, 80 miljoen frank bedraagt.
Gullit bleef op post, en met succes: de volgende week 3-3 tegen Wimbledon. Weliswaar dankzij een gekregen penalty en tegen een team dat door vriend en tegenstander is getipt als degradatiekandidaat, maar hou nooit rekening met wat vriend en tegenstander tippen. Vier dagen later volgde al een nieuwe test, de derby tegen Sunderland. Gullit zette, om zeker te zijn, Shearer op de bank. Zoiets is in Newcastle heiligschennis. Een trainer die dat doet, kan net zo goed tijdens het Nine O’Clock News de studio binnenwandelen en daar zijn clubvoorzitter een onbekwame maffioso noemen.
De verhouding tussen Shearer en Gullit was al gespannen. Kranten meenden te weten dat Shearer op niet al te lange termijn zelf de functie van Gullit ambieert. Beide mannen spraken de onderlinge vete publiekelijk tegen. Waarna Gullit, als dank, zijn aanvoerder op de bank zette. Mocht het laatste kwartier invallen. Resultaat: Newcastle-Sunderland 1-2! Na vijf matchen stonden de Magpies met één punt op vijftien, en prijkten helemaal onderaan de Premier League, in het gezelschap van Sheffield Wednesday, de ploeg van – je durft het bijna niet zeggen – Gilles De Bilde.
Twaalf punten achter leider Manchester United, de volgende tegenstander op het programma. Dat duel heeft maandagavond op Old Traford plaatsgevonden. Wat het geworden is, weten we op het moment van schrijven niet. Wel dat Gullit inmiddels is opgestapt. Maar ons hand in het vuur dat, indien hij er nog bij was, Newcastle uitgerekend bij de beste ploeg ter wereld de eerste van een lange reeks overwinningen heeft mogen vieren. Het is bekend: om voetbal op niveau te kunnen spelen, moet je met twee zijn.
Wat was nu het geheim van het Newcastle van Ruud? Wel, luister. Dat geheim zat hem in … de taken. Gullit doceert in Voetbal International:
“In voetbal komt het erop aan welke taken je een speler geeft. Kan hij ze aan, dan ontwikkelt de speler zich vanzelf, mits hij het inzicht heeft. Iedere positie bij ons is benoemd. Dat zijn de aanvallende, dat de verdedigende taken. Dat is op die positie de prioriteit, dat op een andere. Eerst keken ze ervan op: taken? Als ze die goed uitvoeren, merken ze opeens dat ze vaker de bal krijgen. Dan gaan ze denken: hè, hoe komt dat? En als ze het snappen, gaan ze vanzelf meedenken en zich ontwikkelen.” Enzovoort enzovoort. Hoe meer onzin, des te duurder de coach.
VERDEDIGEN IS EEN KUNST
Toch bracht het interview, waaruit bovenstaand citaat is geplukt, ook een verrassend helder inzicht: het Nederlandse voetbal is veel te aanvallend ingesteld. “Waarom is verdedigen een vies woord?” vraagt Gullit zich af. Tot vreugde van uw dienaar, die een groot bewonderaar was van het catenaccio en, zo het hem gevraagd werd, met op zijn minst acht verdedigers zou spelen. “Het enige herkenbare aan het Nederlandse voetbal”, vervolgt Gullit, “is dat het tegengoals regent. We kunnen het resultaat niet meer spelen. Daarin verschillen wij van andere landen. Zelfs in België kunnen ze dat.”
Met dit laatste, en zeker met de toevoeging van het vernederende woordje “zelfs”, moge duidelijk zijn hoe diep het Nederlandse voetbal is weggezakt. Eén jaar geleden nog halve finalist op de wereldbeker, drie teams in de Champions League, acht Hollanders in het eerste elftal van Barcelona, driekwart miljard frank voor de transfer van Jerrel Hasselbaink van Leeds naar Atletico Madrid, meer nog voor Clarence Seedorf als die dezer dagen naar Inter Milaan zou verhuizen, toppionnen bij Manchester United, Arsenal, Real Madrid, Juventus … maar in Nederland klagen ze over de gebrekkige kwaliteit van hun voetbal.
Het gerespecteerde vakblad Voetbal International brengt het thema al maanden onder het voetlicht. Onheilsprofeten als Johan Cruijff en Wim Janssen winden er geen doekjes om: Nederland staat op de rand van de afgrond. Nog een paar jaartjes zo verder modderen, en het eens zo trotse Oranje wordt voorbijgestoken door Moldavië en San Marino. Omdat er volgens Cruijff te verdedigend wordt gespeeld, volgens Gullit te aanvallend, en volgens Janssen te middenveldend.
Blijven we bij Gullit. Vraag van de bezorgde reporter: waarom heeft Nederland geen goede verdedigers meer? Voor de vuist weg de namen van enkele Nederlandse verdedigers: Jaap Stam van Manchester United; Michael Reiziger, Frank De Boer, en Winston Bogarde van Barcelona; Clarence Seedorf van Real Madrid of inmiddels een andere club die een miljard te veel heeft; Edgar Davids van Juventus; Alfred Nijhuis van Borussia Dortmund; Mario Melchiot van Chelsea; George Boateng van Aston Villa. Nederlandse keepers verdedigen het doel van Barcelona, Juventus, Liverpool, Chelsea en Manchester United.
Goed, de vraag was dus: waarom heeft Nederland geen goede verdedigers meer? Het antwoord van Gulllit: “Dat komt door onze ongezonde zucht naar aanvallen. Wie je in het voetbal ook spreekt: AANVALLUH! En verder is er enkel negatieve beeldvorming over ploegen die wel verdedigen. Wij verwarren aanvallend voetbal met: met z’n allen naar voren rennen. Je moet niet met drie spitsen spelen, want dan heb je er maar één voor de goal. Je moet spelen met twee centrumspitsen, en twee opkomende vleugelbacks.”
Tussen twee haakjes: Cruijff zou het gebruik van opkomende vleugelbacks liefst reglementair verbieden. Een Europese schorsing van drie seizoenen voor de ploeg die het toch doet. Zij zijn er de schuld van dat de specifieke buitenspelers van de velden verdwenen zijn, en met hen het attractieve voetbal. De gedetailleerde verklaring waarom het ene het andere veroorzaakt, hebben wij in Knack al eens omstandig gegeven, maar we gaan niet opnieuw vier pagina’s extra vragen. De papierprijs is te hoog.
Wat denkt Gullit dan over Engeland, alom geroemd om zijn aanvallend voetbal? “In Engeland”, besluit Ruud zijn exposé, “kunnen ze wel verdedigen, maar onvoldoende opbouwen. De Engelsen missen de aanvallende impulsen. Zo zie je maar: elk land heeft zijn eigen problemen.”
DE JEUGDWERKING FAALT
Het pessimisme over het Nederlandse voetbal dat uit Voetbal International opklinkt, doet Belgische oren tuiten. Als zij met al hun weelde al klagen, wat moeten wij dan doen? De mening van Cruijff zullen we terzijde laten. Burkina Fasso! Tot op dat niveau is Nederland gezakt, dat is kort samengevat de opinie van Cruijff. Jeugdwerking? Ondermaats. Laatste jeugdspelers die echt zijn doorgebroken dateren uit zijn periode als trainer van Ajax. Maar met die club is het de verkeerde kant opgegaan de dag dat Louis Van Gaal er verantwoordelijkheid kreeg. Jeugdploegen moeten overigens getraind worden door ex-topvoetballers. Enige voorwaarde is dat ze de verplichte trainerscursus in Zeist niet hebben gevolgd. De malaise van het Nederlandse voetbal wordt volgens Cruijff in grote mate veroorzaakt door trainers met een diploma. Zelf heeft hij er nooit een gehad. Na jarenlange controverse werd hem midden jaren tachtig een licentie cadeau gegeven, “wegens verdiensten voor het Nederlandse voetbal”.
Slechte jeugdwerking dus, daarover bestaat bij Cruijff geen twijfel. Nu CoAdriaanse, ex-hoofd van de jeugdschool van Ajax, heden succestrainer van het bescheiden Willem II uit Tilburg, dat tot ieders verrassing vice-kampioen werd en dus in de Champions League speelt: “De jeugdwerking in Nederland is nog steeds de beste van de wereld. Het grote voordeel van Nederland is dat het goede trainers heeft, wat te danken is aan de hoogstaande trainerscursus van de KNVB.” Co heeft wel een diploma. En heeft bij Willem II dit seizoen een nieuwigheidje ingevoerd: twee verdedigers.
Zoveel zielen, zoveel zinnen. Frank Arnesen, directeur van PSV: “Als we zo doorgaan, krijgt het Nederlandse voetbal het steeds moeilijker.”
Wat denkt Hans Kraay senior, 62 intussen, en de enige trainer die zowel bij Ajax, Feyenoord als PSV heeft gewerkt? Vandaag is hij actief als deskundige bij Eurosport en, afwisselend met Cruijff en Wim Kieft, bij de NOS. Een plezier om bezig te horen, want Kraay wijkt geen centimeter van zijn ruim op voorhand gevormde mening af, en hij schuwt geen enkele scherpe uitspraak. Zoals over de UEFA: “Als Machiavelli ooit opnieuw wordt geboren, gebeurt dat in het kantoor van de UEFA.” Waarna de interviewer een volle tankwagen olie op het vuur gooit met de provocerende en enigszins overbodige vraag: “U heeft niet veel op met de UEFA?”
Dat mag je wel zeggen. Kraay vindt de Champions League een gedrocht, en stelt dat UEFA het voetbal niet beschermt, maar uitbuit en overlevert aan de grillen van een paar windverkopende patsers in een marketingbureau: “Er is niets ergers voor de voetbalsport dan de Champions League. Dat is een zeepbel waarvoor de clubs steeds grotere en onverantwoorde risico’s nemen. Om er maar bij te komen of te blijven, sluiten de clubs langlopende contracten af met enorme vergoedingen. Een speler in de tweede divisie verdient vaak meer dan de minister-president. Hoe kan dat? Als mensen dat normaal gaan vinden, ben ik uitgepraat.” Bravo Kraay. Bavo Claes heeft een boek over hem geschreven.
Wat zegt deze scherpe geest (Kraay, niet Claes) over de zorgwekkende toestand van het Nederlandse voetbal? “Het is onvermijdelijk dat we steeds verder achterop geraken. Als de televisiegelden verdeeld worden naar kijkdichtheid, hebben wij pech met slechts vijftien miljoen kijkers. Dan worden de grote landen de grote winnaars, en Nederland wordt weerloos. Dan wordt zelfs elke jeugdspeler die er bovenuit steekt ter plaatse verkocht. We zijn echt in een krankzinnige wereld terechtgekomen.”
Pro memorie: in Nederland krijgen de profclubs van Canal Plus, SBS6 en NOS samen 1,3 miljard frank per jaar. In België betalen VTM, RTBf en Canal Plus samen iets meer dan een half miljard. Dat is evenveel als in de Italiaanse Serie A de laatste uit de stand aan televisiegeld incasseert. AC Milan pakt, van de Italiaanse competitie alleen, tegen de twee miljard. Vier keer meer dan alle Belgische profclubs samen. En dan zijn de fenomenale rechten van de Europese matchen daar niet eens bijgeteld.
UITVERKOCHT STAAT NETJES
Dat het niveau van de Nederlandse competitie laag is, onderschrijft zowat iedere Nederlandse waarnemer die er zijn licht over laat schijnen. Nederland kan financieel niet concurreren met het buitenland. De goede Nederlandse spelers zijn niet in eigen land te houden, en de buitenlanders die naar Nederland komen, zijn van minderwaardige kwaliteit. Het klinkt vertrouwd voor ons, Belgen. En ook bij hen wordt alles veroorzaakt door het ontbreken van “het grote geld”.
Nochtans heeft Ajax de voorbije twee decennia fortuinen verdiend door de verkoop van de ene topspeler na de andere, van wie velen uit de eigen jeugd kwamen. Nochtans was de Amsterdam ArenA, met 51.000 plaatsen, voor elke thuismatch uitverkocht. Nochtans loopt de merchandising van Ajax als een trein. En toch lijdt de club verlies. En dat zal er niet op beteren, want na de teleurstellende resultaten van vorig seizoen hebben de Amsterdammers in de zomer een veelvoud uitgegeven van wat ze hadden ontvangen voor Jari Litmanen (naar Barcelona), Mario Melchiot (naar Chelsea), Edwin Van der Sar en Oliseh Sunday (naar Juventus), Gerald Sibon (naar Sheffield Wednesday), en Benny McCarthy (naar Celta Vigo).
Op advies van Johan Cruijff en de gestopte ex-aanvoerder Danny Blind, kwamen Nikos Machlas, Brian Laudrup,Aaron Winter, Frank Verlaat, Martijn Reuser, Ferdi Vierklau, Jan Van Halst, John Nieuwenburg, Stanley Menzo en nog enkele anderen de kern versterken. Heel wat van die transfers kostten meer, tot veel meer, dan honderd miljoen frank. En de salarissen van al die vedetten swingen de pan uit. Zo houd je natuurlijk geen geld over. Maar bij Ajax zijn ze als de dood om nog eens een kwakkelseizoen als het vorige mee te maken, toen de achterstand op aartsrivaal Feyenoord al vóór de winter vijftien punten bedroeg.
Feyenoord zelf, met vele lengten voorsprong kampioen, sloot het seizoen af met tegen de honderd miljoen frank verlies. En dat hoewel ook de 51.000 plaatsen in de Kuip vlot van de hand gingen, zeker toen duidelijk werd dat de Rotterdammers met de vingers in de neus de titel zouden pakken. En dat was in november. Maar de vroege uitschakeling in de UEFA-cup en de hoge spelerspremies speelden Feyenoord financiële parten. De club heeft alvast een obligatielening uitgeschreven om aan vers kapitaal te geraken. Anders wordt het ook in Rotterdam weer uitverkopen. Zoals in Eindhoven, waar Philips ook niet over een bodemloze kas beschikt. Met Ruud Van Nistelrooy – twee jaar geleden hengelde Anderlecht naar zijn diensten – heeft PSV een speler in huis die volgende zomer ongetwijfeld voor heel wat meer dan een half miljard van de hand zal gaan. Dat dekt de kosten weer wat, maar maakt de kloof met de Europese top ook weer groter.
Geef toe: waarover zeuren wij eigenlijk, als we het vergelijken met de wanhopige situatie waarin de Nederlanders zich bevinden? En Oranje heeft maar één keer gewonnen in negen oefenwedstrijden, dat doet ook een belletje rinkelen. Weer 0-0 tegen België en Frank Rijkaard mag samen met Georges Leekens gaan vissen.
Tot slot, en zonder enige verplichting, een ideetje uit Bagdad. Iraakse voetbalinternationals zijn na een nederlaag van de nationale ploeg in de beruchte Al Radwanya-gevangenis opgesloten en gemarteld. Dit op bevel van Uday Hoessein, zoon van Saddam Hoessein en voorzitter van het Iraaks olympisch comité. Oud-international Sharar Haydar Mohammed al Hadithi verklaarde in The Sunday Times dat hij elke dag op zijn voetzolen werd geslagen, met zijn blote rug over een lang stuk gravel werd gesleept, en dan gedwongen werd om in een bak met rioolwater te springen zodat hij zijn verwondingen beter zou voelen. En dan zijn er bij ons mensen die klagen als Michel D’Hooghe een keer achter de piano gaat zitten.
Koen Meulenaere
