Terwijl u hen vroeger alleen in circussen of op kinderfeestjes zag, hebben clowns al enkele jaren een maatschappelijke rol. Cliniclowns kent u ongetwijfeld, maar er verschijnen steeds meer zorgende clowns op het toneel. In het rusthuis, bijvoorbeeld, of zelfs op een begrafenis. ‘De clown is een underdog die heel snel het vertrouwen van mensen wint.’
‘Wij kunnen snel het vertrouwen van mensen met dementie winnen’ LORE DHAENENS en SHANA VAN CAUWENBERGHE – Demiclowns
Lore: ‘Ik heb de vzw Demiclowns zeven jaar geleden opgericht, samen met Lara Debeuf. We studeerden dramatherapie en hadden allebei een oma die aan dementie leed. Tot onze verbazing werd er weinig gedaan rond de psychische zorg voor mensen met dementie, dus zijn we er zelf mee aan de slag gegaan. De clown leent zich daar perfect toe. Al zijn wij geen McDonald’s-clowns met schmink en een pak uit de carnavalswinkel. We willen authentiek zijn. Als clown hebben we de rol van underdog, waardoor we snel het vertrouwen van mensen met dementie kunnen winnen. Al zit onder de clown altijd een therapeut. Wij zien vaak sterke emoties, maar zijn opgeleid om daarmee om te gaan.
‘Ons belangrijkste doel is om mensen weer een rol te laten opnemen die vroeger belangrijk was voor hen. Toen we bij een arts op bezoek gingen, deden we alsof we pijn hadden. Waarop hij ons overeind hielp en zei dat hij helaas niet “van wacht” was. Heel even werd hij weer die arts van vroeger.’
Shana: ‘Intussen zijn we met vier demiclowns. Mijn collega Bo en ikzelf zijn nu een jaar bezig. In die tijd heb ik al zo veel mooie reacties gekregen. Ik herinner me nog een man over wie het personeel vertelde dat hij al enkele maanden als “plantje” leefde. Toen we binnenkwamen, stak hij zijn pink omhoog. Wij deden hetzelfde: ook dat is communicatie. En toen we wilden vertrekken, ging hij rechtop zitten en wilde hij ons omhelzen. Zoiets vergeet je nooit meer.’
www.demiclowns.be
‘Typische fratsen zul je bij ons zelden zien’ GEERT BAETENS – Contactclown
‘Mijn tante heeft een verstandelijke beperking. Ik vond het moeilijk dat zij op familiefeesten soms als een kind werd behandeld, dat haar mening niet telde. Hetzelfde zie je bij mensen met dementie: het lijkt alsof de wereld hen afgeschreven heeft. Terwijl het zo belangrijk is om echt, menselijk contact te maken. Als clowns vinden we gemakkelijk aansluiting bij hun leefwereld: spontaan en kinderlijk, maar níét kinderachtig. En we incasseren veel, ook boosheid of verdriet. Als iemand ons vraagt om de kamer te verlaten, dan doen we dat. We stellen ons kwetsbaar op en laten de andere – een persoon met een verstandelijke beperking of dementie – bepalen wat er gebeurt.
‘Typische fratsen zul je bij ons zelden zien, we zijn er gewoon. Hoe minder je doet, hoe meer je aanwezig kunt zijn in het moment. Naast iemand zitten, hem in de ogen kijken en je hand onder zijn hand leggen. Dat is heel basale, affectieve aandacht. Mensen kunnen daar enorm van genieten. Sommigen krijgen nooit meer bezoek, dus dan is het heerlijk als er ineens een clown langskomt die niets verwacht. Alles wat ze mij vertellen, klopt. Ik stap hun wereld binnen en beleef daar iets, samen met hen. Als ik dan een glimlach krijg, is dat heel mooi. Een schaterlach hoeft heus niet. Nadien ben ik fysiek moe, maar mentaal helemaal opgeladen. Alsof ik een week op reis ben geweest.’
www.contactclownsindezorg.be
‘Ik probeer de krampachtige sfeer een beetje te verzachten’ PETER LEEMAN – Rouwclown
‘Tijdens uitvaarten, koffietafels en herdenkingen kan ik als rouwclown een mooie, symbolische rol spelen. Ik zal niet beweren dat ik het lijden kan verlichten, maar de krampachtige sfeer kan ik wel een beetje verzachten. Van nature kan ik mensen vrij goed lezen, en kan ik inspelen op het moment. Timing is daarbij van groot belang. Op de moeilijkste momenten van een uitvaart wordt mijn rol zeer minimalistisch ingevuld. In samenspraak met de familie kan ik bijvoorbeeld een schilderijtje naar voren brengen, op aangepaste muziek. Al hebben mensen me ook al gevraagd om witte ballonnen op te laten. Aan de koffietafel is de sfeer vaak helemaal anders, waardoor ik me meer als een klassieke clown kan gedragen en bijvoorbeeld ballonsculpturen kan maken. Het blijft wel altijd respectvol.
‘In Nederland zijn rouwclowns al meer ingeburgerd en zijn ze kleurrijker gekleed. In Vlaanderen ben ik de enige. Ik kleed me als clown bewust wat meer ingetogen, om niemand tegen de borst te stuiten. Mensen hebben tijd nodig om aan nieuwe fenomenen te wennen. Vanuit intellectuele hoek krijg ik soms negatieve reacties, maar mensen die me aan het werk hebben gezien, hebben tot nu toe alleen positieve reacties gegeven.
‘Meestal ben ik op het afscheid van mensen die vrij jong zijn gestorven, veertigers tot zestigers. Soms hebben die mensen zelf contact met me opgenomen, enkele maanden voor hun dood. Zij willen een afscheid dat strookt met hoe ze werkelijk geleefd hebben.’
www.rouwclown.be
