Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week leo tindemans over Condoleezza Rice, de VN, de EU, de vredeskansen in Israël, en het sociaal akkoord.

Mijnheer Tindemans, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice heeft een charmetrip door Europa gemaakt. Luidt dat een andere Amerikaanse politiek in?

LEO TINDEMANS: Ik denk dat de Amerikanen inderdaad de verhoudingen met Europa willen verbeteren. De vraag is in hoeverre dat blijvend zal zijn. En welke rol Condoleezza Rice speelt. Is het haar eigen politieke visie die ze doordrukt, of treedt ze op als vertegenwoordigster van de president? En hoeveel steun heeft ze in Washington? Om te beginnen in het Congres, maar ook in de vele lobbygroepen die mee de buitenlandse politiek bepalen. In Amerika zijn de politieke partijen niet zo dominant als in Europa, en heeft men over het algemeen weinig belangstelling voor het buitenland. Daardoor stijgt de impact van think tanks en invloedrijke individuen. Colin Powell was een militair en had de eerste oorlog in Irak meegemaakt. Hij beschikte over een grote ervaring op het terrein. Hoe zit dat met Rice? Haar persoonlijke charme is op trips als deze een troef, maar het effect ervan kan snel weer wegebben.

Het is te vroeg om uit te maken of de buitenlandse politiek van de VS echt zal veranderen. Je moet er bovendien rekening mee houden dat die gevoerd wordt door meerdere actoren: door het Witte Huis, het State Department, het Pentagon… Dat zijn er al drie, die niet altijd dezelfde standpunten verdedigen of dezelfde contacten onderhouden. Het maakt diplomatieke en politieke omgang met de Amerikanen vaak zo moeilijk. Minister van Defensie Donald Rumsfeld en zijn onderminister Paul Wolfowitz, die het beleid van de vorige vier jaar mee hebben uitgetekend, zijn in functie gebleven. Hebben zij het geweer dan plots van schouder veranderd? Het kan, maar het moet eerst in de praktijk blijken.

Rice heeft haar belangrijkste toespraak in Parijs gehouden, niet in Brussel.

TINDEMANS: Sommigen zien daar een bewuste strategie in, maar ik weet niet of dat zo is. Ik vind het al een hele stap vooruit dat de Amerikanen deze keer bij de Europese Commissie zijn geweest. Tot voor kort deden ze alsof die niet bestond. Ze praatten op crisismomenten met de Britten, de Fransen, de Duitsers, de Spanjaarden, maar niet met EU. Zullen ze dat voortaan wel doen, of was het bezoek aan de Commissie alleen uit beleefdheid? Ook dat moeten we afwachten. In elk geval komt George W. Bush zelf drie dagen naar Brussel, wat erop kan wijzen dat de Amerikanen wel degelijk meer rekening willen houden met de EU. Ik kan maar hopen dat men van Europese zijde die kans niet laat liggen. De vraag is natuurlijk wat Europa de Amerikanen te bieden heeft. Onze gemeenschappelijke buitenlandse politiek staat nergens, wat voor een gesprekspartner ben je dan? En de woorden die gesproken zijn ten tijde van de laatste oorlog in Irak, zijn woorden die men normaal gezien onder bondgenoten niet spreekt. En die niet snel vergeten zullen worden.

In haar beleidsvoorstelling in het Amerikaans Congres heeft Rice dreigende woorden geuit tegen zes ‘voorposten van de tirannie’, in de eerste plaats Iran en Noord-Korea. Dat zwakt ze nu wat af.

TINDEMANS: Als je je moet verdedigen in een parlement, spreek je soms sterkere taal. En zo’n hoorzitting in het Congres is geen lachertje. Een minister komt daar minder gemakkelijk weg dan in het Belgisch parlement. Om maar te zeggen dat de democratische instellingen in de VS beter functioneren dan hier soms beweerd wordt.

De dreigingen tegen Iran moeten dus gerelativeerd worden. Rice heeft bij herhaling gezegd dat de Amerikanen niet militair willen ingrijpen in Iran of Noord-Korea. Ze hebben de wederopbouw van Irak duidelijk onderschat, de kosten ervan jagen hun krakende financiën verder in de problemen, en het aantal Amerikaanse doden is heel wat hoger dan ze hadden gehoopt. Met die wetenschap in het achterhoofd is een nieuwe militaire actie in Azië weinig waarschijnlijk.

Noord-Korea heeft ondertussen openlijk het bezit van kernwapens toegegeven.

TINDEMANS: De Noord-Koreanen vormen een reëel gevaar en zijn onberekenbaar. Het is niet zo lang geleden dat ze bij wijze van experiment een raket in de richting van Japan hebben afgeschoten. Noord-Korea is volledig geïsoleerd van de rest van de wereld en is een karikatuur van een communistisch land geworden.

Ik heb zelf, samen met de Nederlander Laurens Jan Brinkhorst en de Brit Glyn Ford, deel uitgemaakt van een EU-delegatie die in 1998 naar Pyongyang is getrokken. Wij zijn erin geslaagd de Noord-Koreaanse adjunct-minister van Buitenlandse Zaken naar Brussel te krijgen. Hij is komen praten in de Commissie Buitenlandse Zaken, waar hij trouwens veel kritiek heeft gekregen. Maar hoe dan ook was het ijs gebroken en had men kunnen proberen om diplomatieke betrekkingen uit te bouwen. In Noord-Korea was maar één westerse ambassade, die van Zweden, en er werkten een paar lagere Duitse ambtenaren. We hadden toen een EU-ambassade moeten openen, maar dat is niet gebeurd. Helaas, want het was een kans om Noord-Korea uit zijn isolement te halen, en dan zouden we nu veel verder hebben gestaan. Overigens falen ook in deze kwestie de Verenigde Naties. Zij moeten de ontwikkeling van kernwapens tegengaan.

De VN maken ook een slechte beurt in het rapport van de Amerikaan Paul Volcker over malversaties bij het olie-voor-voedselprogramma in Irak.

TINDEMANS: De inefficiëntie van de VN is niet meer om aan te zien. Hoe is het mogelijk om een zo delicate opdracht toe te vertrouwen aan een paar ambtenaren, die dan blijkbaar niet meer gecontroleerd worden. Het is vreselijk, maar telkens wanneer er met een internationale operatie geld gemoeid is, lijkt corruptie onvermijdelijk. Er moeten toch nog eerlijke mensen bestaan? Of is dat een naïeve gedachte?

De VN moeten hoogdringend hervormd worden. Ga alleen maar na hoeveel van de resoluties dode letter blijven. Je moet niet verbaasd zijn dat een supermacht als de VS liever op eigen houtje handelt. Het kan ook niet langer dat vijf landen dankzij hun vetorecht beslissen over oorlog of vrede. De wereld is niet meer dezelfde als in 1945. Op dat punt woedt achter de schermen een hevige strijd. Naast India en Brazilië, eist ook Duitsland een permanente zetel op. Tot woede van Italië, dat zich binnen de EU een tweederangsland begint te voelen. En van een zetel voor de EU zal zo ook niet veel in huis komen.

In het Egyptische Sharm-el-Sheik praten de Israëlische premier Ariel Sharon en de nieuwe Palestijnse president Mahmoud Abbas over vrede.

TINDEMANS: Toen Abbas eerste minister was, stond hij nog onder controle van Yasser Arafat. Nu is hij zelf leider van de PLO, zijn positie is veel sterker, en de kans dat hij de terreur kan stoppen is groter dan toen. Aan Israëlische kant zegt Sharon dat hij bereid is zijn troepen uit bezet gebied terug te trekken. Of hij dat echt zal doen, is een andere vraag, maar hij heeft het toch al verklaard. En George W. Bush heeft na zijn herverkiezing een meer dynamische bemiddeling aangekondigd. Dat zijn drie nieuwe elementen die perspectieven bieden. Er wordt weer gesproken van de Road Map, en dat Egypte en Jordanië opnieuw een ambassadeur naar Israël willen sturen is zeer belangrijk. Met het verdwijnen van Arafat is blijkbaar een hinderpaal voor de vrede weggevallen.

Ik verval in herhaling, maar ook hier spelen de Verenigde Naties geen rol. Ze hebben in 1947 de verdeling van Palestina zelf uitgedokterd, maar hebben daarna de zaken op hun beloop gelaten. Resoluties genoeg, maar geen actie. De VN zouden op zijn minst moeten proberen de terreur te stoppen en een akkoord over het ontruimen van bezet gebied uit te werken. Maar er is niet eens een overeenkomst over wat ’terreur’ is, en over wanneer en hoe je daartegen moet optreden. Wat wil je dan?

EU-voorzitter Jean-Claude Juncker en de Franse president Jacques Chirac vragen Commissievoorzitter José Manuel Barroso meer aandacht te besteden aan sociale kwesties en het milieu, en niet enkel aan de economie.

TINDEMANS: Het lijkt mij vooral een tactische zet om de vakbonden achter de Commissie te krijgen. Dat aandacht wordt gevraagd voor het sociale is op zichzelf niet verkeerd. Maar we hebben de voorbije tien jaar in de EU een meerderheid van socialistische eerste ministers gehad. Waarom hebben zij dan geen socialere politiek doorgedrukt?

In Lissabon is in 2000 beslist dat de EU tegen 2010 de meest performante economie in de wereld moest worden, wat gepaard zou gaan met nieuwe jobs. Tot vandaag is daarvan weinig gerealiseerd. En het gevaar bestaat dat men de elementen van de tekst van Lissabon een voor een prijsgeeft. Een groep van wijzen onder leiding van de Nederlander Wim Kok moet een tussenbalans opmaken, en die zal niet erg positief zijn vrees ik. Dat Barroso focust op meer groei, is dus logisch. Hij zal het daarmee trouwens moeilijk genoeg hebben. Want ik hoor dat de sfeer in de nieuwe Commissie allesbehalve goed is en dat de commissarissen ruziën over hun bevoegdheden. De nationale belangen zouden ook weer doorwegen op de werking van de Commissie. Als dat klopt, is het zeer erg.

In eigen land is het sociaal akkoord afgewezen door vooral de Waalse vleugel van het ABVV. De regering legt het nu op.

TINDEMANS: Ze kon moeilijk anders. Valt nu af te wachten of men toch niet links of rechts aan dat akkoord zal proberen te prutsen. En wat doet men als de Waalse arbeiders op straat komen? Het lot van de regering hangt alweer af van de Waalse socialisten. Tot nu toe staan zij achter het opleggen van het sociaal akkoord, maar het lijkt of ze het achterste van hun tong niet laten zien. Ik heb er een onbehaaglijk gevoel bij. Voor de regering is dit een veel gevaarlijker dossier dan Brussel-Halle-Vilvoorde. En het cruciale debat over de eindeloopbaan is bij voorbaat gehypothekeerd.

Koen Meulenaere

‘De inefficiëntie van de VN is niet meer om aan te zien.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content