Israëls minister van Buitenlandse Zaken Avigdor Liebermann (51) over de nederzettingenpolitiek van zijn land, de bedreiging door het Iraanse kernwapenprogramma en de impasse in het conflict met de Palestijnen.

Uitgerekend op het moment dat de Palestijnen eindelijk instemden met nieuwe vredesonderhandelingen, kondigde de Israë-lische regering de bouw aan van 1600 nieuwe wooneenheden in een Joodse nederzetting in Oost-Jeruzalem. Zo provoceerde ze niet alleen de Palestijnen, maar ook hun belangrijkste bondgenoot, de Verenigde Staten. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton en verschillende Europese regeringsleiders hebben Israëls nederzettingenbeleid scherp veroordeeld. En het ‘Kwartet’ van onderhandelaars – de VS, Rusland, de EU en de VN – riep Israël op om zijn nederzettingenpolitiek met onmiddellijke ingang te bevriezen. Ook drong het aan op een snelle hervatting van de vredesgesprekken, zodat binnen twee jaar de oprichting van een Palestijnse staat mogelijk wordt. Maar Israël geeft alsnog geen krimp. Minister van Buitenlandse Zaken Avigdor Liebermann – een voorstander van de harde lijn, en daarom erg populair onder migranten uit de vroegere Sovjet-Unie – bijt van zich af.

Waarom stoot Israël zelfs de trouwste bondgenoten voor het hoofd?

Avigdor Liebermann: De hele schuld op Israël afschuiven is hypocriet. Wij zijn de enige democratie in het Midden-Oosten. Het Israëlisch-Palestijnse conflict maakt hooguit drie procent uit van alle conflicten in de regio. Amerikaanse senatoren en Congresleden die in de Golfstaten, Egypte, Saudi-Arabië of Jordanië op bezoek zijn, melden ons dat hun Arabische gesprekspartners vooral lippendienst bewijzen aan de Palestijnse zaak. 95 procent van de tijd waarschuwen ze voor de bedreiging door Iran.

Op dit ogenblik heeft iedereen het over Israël. De VS bekritiseren uw regering omdat ze het vredesproces ondermijnt, en zeiden in eerste instantie een bezoek af van de speciale Amerikaanse gezant George Mitchell.

Liebermann: Zelfs de beste vrienden zijn niet immuun voor vergissingen en misverstanden. Wij hebben nooit beloofd dat we het bouwen in Jeruzalem zouden stopzetten. Maar de aankondiging uitgerekend doen tijdens het bezoek van de Amerikaanse vicepresident Joe Biden was een vergissing, een bureaucratische vergissing van de bevoegde bouwcommissie.

U ziet dus enkel een probleem in de timing, niet in het plan om de bestaande nederzettingen uit te bouwen?

Liebermann: U moet begrijpen dat het niet om nederzettingen gaat. 65 procent van de Joodse bevolking van Jeruzalem leeft in de nieuwe woonwijken, die we na de Zesdaagse Oorlog van 1967 hebben opgericht.

Zelfs voor de Amerikanen gaat het om nederzettingen. Ze liggen voorbij de grens van ’67, en dat is een probleem.

Liebermann: Ze liggen voorbij de grens van ’67, maar het gaat niet om kleine dorpen maar om stadsdelen met tienduizenden inwoners.

Dan hebt u een nog veel groter probleem!

Liebermann: Dat is geen probleem maar een integraal deel van onze hoofdstad. We zijn niet bereid om te onderhandelen over Jeruzalem.

Enerzijds verwijt u de Palestijnen dat ze vooraf voorwaarden stellen, anderzijds weigert u zelf om te spreken over een zo centraal twistpunt als Jeruzalem.

Liebermann: Eerste minister Benjamin Netanyahu hield een redevoering in de Bar-Ilan-universiteit waarin hij voor het eerst instemde met de tweestatenoplossing. Dat was een moeilijke beslissing, want u mag niet vergeten dat het om een rechtse regering gaat. Ten tweede hebben we het aantal straatversperringen verminderd op de Westelijke Jordaanoever en de bewegingsvrijheid van de Palestijnen verhoogd. Daardoor maakten we voor de Palestijnse steden een economische groei van acht procent mogelijk. Ten derde hebben we een verregaand moratorium afgekondigd voor de bouw van nederzettingen…

… dat u niet respecteert: defensieminister Ehud Barak gaf net de toestemming voor 112 nieuwe woningen in de nederzetting Beitar op de Westelijke Jordaanoever.

Liebermann: We hebben in een jaar tijd wel veel concessies vooraf gedaan, en toch zegt de hele wereld: ‘Oké, prima, maar u moet nog meer doen.’

Ook de VS verlangen bijkomende gestes van Israël. Zullen die er komen?

Liebermann: We hebben al veel gestes gedaan in de richting van de Palestijnen. We verwachten nu van de Amerikanen dat ze druk uitoefenen op de Palestijnen opdat ze zouden ophouden met hun anti-Israëlische activiteiten in de hele wereld. De Palestijnen moeten hun aanklachten voor internationale gerechtshoven tegen Israëlische officieren intrekken, de boycot van Israëlische producten stoppen en hun opruiende taal staken. Als dat niet gebeurt, hebben we toch geen reden om nog meer compromissen te sluiten?

Is het vooruitzicht op een vredesverdrag met de Palestijnen dan niet belangrijk?

Liebermann: Wij willen in de eerste plaats veiligheid. De internationale gemeenschap begaat een strategische fout. Vrede kun je niet afdwingen. Eerst moet je veiligheid en welstand creëren, dan pas is een omvattende oplossing mogelijk.

Dus hebben onderhandelingen met de Palestijnse president Mahmoud Abbas geen zin?

Liebermann: Nee, we moeten het politieke proces in leven houden. Gesprekken zijn beter dan niets. Het probleem is dat we niet weten wie Mahmoud Abbas vertegenwoordigt. Zijn Fatah verloor in 2006 de verkiezingen. In 2007 nam Hamas met geweld de macht over in de Gazastrook.

Negentien jaar na de start van het vredesproces met de conferentie van Madrid, keert u terug naar zogenaamde indirecte gesprekken. De speciale VS-gezant Mitchell wil pendelen tussen Jeruzalem en Ramallah, steden die 15 kilometer van elkaar liggen. Waarom moet het zo ingewikkeld?

Liebermann: We waren van bij de aanvang voor directe gesprekken, in Jeruzalem of in Ramallah. Het zijn de Palestijnen die er zich tegen verzetten. En ze voelen zich gesterkt omdat het Westen het aldoor over de nederzettingen heeft.

Vindt u de Amerikanen naïef?

Liebermann: Ik weet niet of ze naïef zijn. Ik geloof slechts in feiten, en die luiden: ondanks de nederzettingen sloten we twee vredesverdragen, een met Egypte en een met Jordanië. En hoewel zowel Ehud Barak als Ehud Olmert bereid waren om de meeste nederzettingen te ontruimen en terug te keren naar de grens van 1967, weigerden de Palestijnen hun goedkeuring. Met het autonomieakkoord van Oslo gaven we de helft van de Westelijke Jordaan-oever prijs.

Niet u, maar de linkse regering van toenmalig minister-president Yitzhak Rabin.

Liebermann: Ja, ik was ertegen, en het spijt me dat ik gelijk had. Zestien jaar lang hebben we toegevingen gedaan, maar de Palestijnen wezen alles af. Hoewel het aan Israëlische kant aardige heren waren: Rabin, Peres, Barak, Olmert, Sharon. Niet zulke kwaaie kerels als ik.

Sharon, een aardige heer?

Liebermann: Hij ontruimde de nederzettingen op de Gazastrook.

Waarvoor hebt u de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever eigenlijk nodig?

Liebermann: Om te beginnen zijn Judea en Samaria de wieg van onze natie, sinds de dagen van de Bijbel. Maar de nederzettingen dienen ook onze veiligheid.

De nederzettingen? Brengen ze in werkelijkheid niet uw eigen veiligheid in gevaar?

Liebermann: Nee. De nederzettingen rond Jeruzalem bijvoorbeeld zijn als een omheining.

Maar u hebt toch al een muur gebouwd tussen Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever?

Liebermann: De nederzettingen zijn een tweede veiligheidsring, we hebben ze nodig. Maar we zijn bereid om te onderhandelen over een deel ervan.

U woont zelf in een nederzetting: Nokdim, ten zuidoosten van Bethlehem.

Liebermann: En ik heb gezegd dat ik bereid was om ze op te geven. Maar ik moet er zeker van zijn dat er aan de andere kant een partner is, die met resultaten voor de dag komt. Onze ervaring zegt dat er geen partner en geen resultaten zijn.

Misschien heeft Israël alsnog niet genoeg geboden?

Liebermann: Er bestaat een fundamenteel misverstand over de aard van dit conflict. Het begon als nationale strijd van twee volkeren om een stuk land. Maar het is veranderd in een religieus conflict. We voeren een cultuurstrijd die niet met territoriale toegevingen kan worden bijgelegd.

Onlangs verklaarde uw regering het graf van de Bijbelse stamvader Abraham in Hebron tot ‘zionistisch cultuurpatrimonium’. Maar ook voor de moslims is het een heiligdom.

Liebermann: Hebron was de eerste Joodse stad, hier nam onze natie een aanvang met koning David. Moslims hebben nog steeds vrije toegang tot het graf van Abraham en de moskee aldaar. Van moslimzijde is die tolerantie er niet. Vorige week riep Hamas op tot een ‘Dag der Gramschap’ , omdat wij in het Joodse deel van de oude stad in Jeruzalem de in 1948 vernielde Hurvasynagoge heropenden.

Wat is uw oplossing?

Liebermann: Ik zie geen oplossing op dit ogenblik. We moeten ons toeleggen op het beheersen van het conflict. Ziet u een oplossing in Afghanistan? In Irak?

In Afghanistan minder, in Irak al meer.

Liebermann: Als het Westen in zovele delen van de wereld mislukt is, kunt u niet verwachten dat uitgerekend het conflict in onze hoek oplosbaar is. U kunt een islamitische tsunami niet stoppen door ergens in de oceaan een klein eiland op te hogen. Het grootste probleem is de agressieve invloed van Iran.

Op dit ogenblik onderhandelt de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties over nieuwe strafmaatregelen tegen Teheran. China en Rusland wezen tot nu toe altijd ‘verlammende sancties’ af. Is het zonder die landen mogelijk om Teheran af te houden van de bouw van de atoombom?

Liebermann: Niet alleen Rusland en China vormen het probleem, maar ook India, Turkije en andere landen. Maar het zou volstaan als het Westen, de EU, Japan, Australië en Canada harde sancties uitvaardigen. Dat zou het Iraanse atoomprogramma in ademnood brengen.

Komt er een militaire actie?

Liebermann: Ik geloof niet dat Israël daarvoor de verantwoordelijkheid zou moeten opnemen. Maar we sluiten geen optie uit.

Wat is het grootste gevaar voor Israël: een nucleair bewapend Iran of de steun van Teheran aan Hamas en de Libanese Hezbollah?

Liebermann: Het grootste gevaar is de besluiteloosheid van de internationale gemeenschap. Iran bedreigt de hele wereld. Het is geen toeval dat de Iraniërs geen onafhankelijkheidsdag vieren, maar de verjaardag van de revolutie. Revolutionairen proberen altijd hun revolutie te exporteren. Dat was zo bij de bolsjewieken en ook bij Che Guevara. Vandaag zien we Iraanse activiteiten in de hele wereld: in Afrika, in Zuid-Amerika en natuurlijk in het Midden-Oosten; bij Hamas, Hezbollah of Muqtada al-Sadr in Irak. Het zijn allemaal plaatsvervangers van Iran.

En daarom moest de Mossad Hamaswapenhandelaar Mahmud al-Mabhuh in Dubai uitschakelen?

Liebermann: U hebt zeker te veel James Bondfilms gezien? Ik heb de video van de politie van Dubai ook op televisie gezien, maar er zijn geen bewijzen.

Alles wijst in de richting van Israël. Zo gebruikten de agenten de identiteit van Joden die uit Groot-Brittannië en Australië naar Israël uitweken.

Liebermann: We werken mee met het onderzoek in Groot-Brittannië en Australië. Ze hebben politie-inspecteurs naar Israël gestuurd.

U zegt dat het niet de Mossad was?

Liebermann: We vechten elke dag tegen de terreur. En we doen ons best om ondanks alles een democratie met duidelijke regels te blijven. Ik verwacht van de wereld meer begrip voor onze problemen.

Nederlandse vertaling door Jan Braet

© Der Spiegel