‘We kunnen niet blíjven fuck off zeggen tegen de wereld’

'Hamas is geen terroristische organisatie. Het is een politieke beweging die terroristische middelen gebruikt.' © EPA/YOSSI ZAMIR

Europa moet het Israël moeilijker maken, vindt de Joodse journaliste Amira Hass. Pas de visumpolitiek aan, weer het land van Europese sportevenementen: pas dan zal Israël voelen dat de bezetting van Palestina een prijs heeft. ‘Zolang Israël profiteert van de bezetting, zal de bevolking in haar waan van morele superioriteit blijven hangen.’

Ze is de enige Joods-Israëlische verslaggeefster die in de Palestijnse gebieden woont. Drie jaar leefde Amira Hass (58) in Gaza, daarna vertrok ze naar Ramallah, waar ze sinds 1997 verblijft. Haar ouders overleefden de Holocaust. Moeder Hanna kwam uit Sarajevo en werd uitgeleverd aan de nazi’s, waarna ze negen maanden in Bergen-Belsen zat. Haar vader was van Roemeense afkomst, en zat vier jaar in een getto in Transnistrië. Na de oorlog trokken Amira’s ouders naar Israël, waar ze een huis aangeboden kregen. Ze weigerden, omdat het eigendom was van andere vluchtelingen. Amira groeide niet op met wrok om het onrecht dat haar ouders was aangedaan. Ze kreeg van haar ouders humanistische en sociale waarden mee die haar inspireerden in haar journalistieke carrière, zegt ze. In 1989 begon ze als journaliste bij de krant Haaretz. Al snel viel ze op, omdat ze over thema’s schreef waar niemand anders over berichtte. Door haar columns en haar scherpe kritiek op het Israëlische beleid tegenover Palestina kreeg ze de afgelopen jaren karrenvrachten haatmail. Maar ze blijft schrijven, uit verontwaardiging.

Wanneer we haar in Tel Aviv spreken, vertelt ze hoe graag ze in Gaza had willen zijn. ‘Bang om iets te missen, inderdaad’, zegt ze. ‘Maar ik bel alle dagen met mijn vrienden daar, ik volg het op de voet. Heel jammer dat ik er niet bij kon zijn toen de Gazanen het einde van de oorlog vierden. En nu is het afwachten of dat bestand houdt.’

Premier Benjamin Netanyahu gewaagde van een grote militaire en politieke overwinning van Israël op het Palestijnse Hamas. Maar tegelijk riep Hamas in Gaza ook de zege uit. Is er eigenlijk een winnaar uit deze oorlog gekomen?

AMIRAHASS: Israël wil vooral de status-quo bewaren, en aangezien er aan een minimum van het eisenpakket van Hamas werd voldaan, verandert er niet veel. Voor Hamas is de winst een stuk minder, het heeft niet gekregen wat het wilde. Toch kon het niet anders dan ook de overwinning uitroepen: de bevolking was moegestreden. Ik vind de term ‘winnaar’ trouwens erg macho – typisch mannelijk. Na zo veel doden, gewonden en de massale vernieling spreken ze nog van een zege…

Maar goed, deze oorlog heeft de Palestijnen toch een paar verbeteringen gebracht, waarvan een aantal onbewust. Een van de belangrijkste doelen van Israël was het dwarsbomen van de nieuwe eenheidsregering (die begin juni van start ging, nvdr.). Die moest de hereniging bevorderen tussen Gaza, waar Hamas aan de macht is, en de Westelijke Jordaanoever, die bestuurd wordt door Fatah. De verzoening tussen Fatah en Hamas bleek in de praktijk dode letter: de eenheidsregering func-tioneerde niet, in Gaza was ze tijdens de oorlog niet eens aanwezig. Hamas en Fatah hadden evenveel kritiek op elkaar als voorheen.

Maar de heropbouw van Gaza die nu moet gebeuren, kan en zal alleen gebeuren onder leiding van de nieuwe regering. Dat kan Israël niet voorkomen, op dat vlak heeft het gefaald en kun je spreken van een voordeel voor de Palestijnen.

Hamas stemde maar met lange tanden in met een samenwerking met Fatah. Hoe moet het nu verder met de nieuwe regering?

HASS: Hamas heeft ingestemd met Mahmoud Abbas om zich aan te sluiten bij het Internationaal Strafhof. Op dat vlak is er in elk geval iets van een ‘gezamenlijke strategie’ ontstaan. Dat volstaat natuurlijk niet. Elke volgende stap in de samenwerking zal moeten vertrekken vanuit de Oslo-akkoorden. Die liggen in het verlengde van wat Hamas wil. Tegelijk zal Hamas moeten aanvaarden dat het niet meer zomaar een militaire confrontatie kan afdwingen wanneer het dat wil. Dat moet vanaf nu gebeuren in overleg met de eenheidsregering. Maar of die regering erin zal slagen om een collectieve strategie uit te werken, moet nog blijken. Als Israël straks de demilitarisering van de Gazastrook eist, houdt dat in dat de militante verzetsgroepen zich moeten schikken naar de veiligheidstroepen van de Palestijnse Autoriteit. We zullen zien of ze daartoe bereid zijn. Hoe dan ook is de Palestijnse politiek aan het veranderen, al gaat het langzaam.

Veel Gazanen steunden Hamas in het verzet tijdens de oorlog. Hoe is dat nu, na de openbare executies van collaborateurs?

HASS: Ik geloof niet dat het werkelijk serieuze colla-borateurs waren. Daarvoor ging het allemaal te snel en te exhibitionistisch. Als het echte collaborateurs waren, dan neem je die gevangen en verhoor je ze grondig om zo veel mogelijk informatie te krijgen. Dat gebeurde niet, ze moesten meteen dood. Hamas executeerde ze als waarschuwing, om de bevolking en iedereen met een kritische stem te intimideren. Na de executies praatte ik met een paar vrienden, en ik merkte dat ze veel terughoudender waren in hun uitspraken over Hamas. Dat zegt veel.

Nu, Hamas is geen terroristische organisatie. Het is een politieke beweging die terroristische middelen gebruikt. Omdat het een politieke beweging is, moet het luisteren naar de bevolking. Dat doet het dus wel, op een aantal vlakken. Mede daarom stemde het in met het bestand. De mensen in Gaza waren na 50 dagen oorlog compleet op, ze zaten op hun tandvlees. Dat zag Hamas ook in.

Netanyahu kreeg in eigen land veel kritiek op de manier waarop hij de oorlog beëindigde. Te soft voor Hamas, heette het.

HASS: De meerderheid van de Israëlische bevolking weigert het conflict met Gaza te beschouwen als een politieke zaak. Ze zien het als de strijd van hun arme land tegen een vreselijke, terroris-tische organisatie. ‘Wat hebben we hun ooit misdaan? En kijk eens wat zij ons nu aandoen’, dat is de teneur. Het punt is dat het niet alleen om Hamas gaat. De Israëli’s reageren hetzelfde op Fatah op de Westelijke Jordaanoever. Maar de afgelopen oorlog heeft de bubbel waarin de Israëli’s leven flink dooreengeschud. Dat vinden ze heel vervelend. Want ze leven al jaren in een valse realiteit: een bezettende macht die weigert om zichzelf als bezetter te zien maar intussen wel van die onderdrukking profiteert. Volgens de Israëli’s is Gaza simpelweg niet bezet. Ze weigeren ook in te zien dat er een verband is tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever, en dat Israël die connectie al jaren dwarsboomt. Israëli’s zijn meesters in de ontkenning. Zolang ze profiteren van de bezetting zullen ze niet uit hun bubbel komen. Ook de mensen in het zuiden niet, al leven die in een heel andere realiteit dan degenen in Tel Aviv.

Hoe schud je die ontkennende meerderheid dan wakker?

HASS: Het is geen kwestie van rede, van Joodse ethiek of geschiedenis. Dat werkt niet, het is al zo vaak geprobeerd door schrijvers, journalisten en linke activisten. De Palestijnen zelf zullen de Israëli’s uit hun bubbel moeten trekken. Via een compleet ander Palestijns beleid, waardoor de handelswijze van Europa verandert. Wat dan weer invloed heeft op het beleid van Israël.

Helaas is Europa te bang om Israël een politieke oplossing op te leggen, al 24 jaar. Europa zou best een aantal stappen kunnen zetten. Het kan het visumsysteem voor Israëli’s veranderen, zodat ze niet meer zomaar kunnen gaan en staan waar ze willen. Zoals de Palestijnen dat al jaren ondervinden: afwijzing van een visum, lange tijd in de rij staan om er één aan te vragen, of een visum krijgen dat maar twee weken geldig is in plaats van drie maanden. Of sluit Israël uit van sportevenementen in Europa. Dan begrijpt het land eindelijk dat de bezetting van Palestina een prijs heeft.

Komt er iets terecht van Abbas’ plannen om Israël op 15 september via de VN-Veiligheidsraad te dwingen om zich terug te trekken van de Westelijke Jordaanoever?

HASS: De Amerikanen zullen hun veto uitspreken, dat is duidelijk. Het Internationaal Strafhof is trouwens ook niet de grote redder. Het zou alleen een verandering teweeg kunnen brengen in combinatie met een nieuw Palestijns beleid, zoals ik zei. Een aanpak van ongewapend volksverzet op lange termijn. Maar momenteel hebben de Palestijnen niet veel vertrouwen in hun leiders, en dat is een eerste vereiste voor een andere, nieuwe aanpak.

Intussen gaat het geweld van Joodse kolonisten op Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever gewoon door. Het leger hield de kolonisten deze zomer weliswaar in de gaten, om te voorkomen dat de situatie ook op de Jordaanoever zou escaleren, maar dat heeft geen invloed op de dagelijkse realiteit van geweld en van pogingen om nieuwe nederzettingen te bouwen. Ook de verrechtsing van de samenleving is een ernstig probleem. We zitten met een rechtse regering die de kracht van de Joodse natie, het Joodse bloed, aanwakkert. Niet-Joden worden zwaar gediscrimineerd, en dat lijkt alleen maar erger te worden.

Twintig jaar geleden voelde je onder Israëli’s nog een zekere schaamte over de bezetting. Die is totaal verdwenen. De nieuwe generaties zijn opgegroeid met de bezetting, ze hebben er geen idee van hoe het dertig of veertig jaar geleden was. Ze zijn eraan gewend, ze worden niet meer geschokt door het geweld. Dat is erg. (stilte) Ik ben óók deel van de Israëlische maatschappij, ik wil ook dat we vooruitgaan. En toch klink ik meestal alsof ik tegen mijn eigen mensen ben.

Ook aan Palestijnse kant groeien de nieuwe generaties op met geweld. De kinderen van de Eerste Intifada zijn degenen die nu tegen Israël vechten.

HASS: Sommigen kiezen ervoor te vechten, anderen willen een normaal leven en vertrekken het liefst uit Gaza. De kinderen van nu zijn getraumatiseerd door de laatste drie oorlogen, maar ze hebben hun eigen manier om dat te verwerken. Kinderen, en dat geldt in het algemeen, hebben sowieso het vermogen om zich in alle omstandigheden aan te passen en verder te leven. Vooral in Gaza, dat is de kracht van de Palestijnen. Er is een nieuw bestand, niemand weet of en wanneer er een nieuwe oorlog komt. Maar de Gazanen beginnen opnieuw, telkens weer. Ze kunnen ook niet anders, natuurlijk. Maar die veerkracht houdt hen wel overeind, generatie na gene- ratie.

U werkt ruim twintig jaar in de Bezette Gebieden. Waarom blijft u schrijven?

HASS: Omdat ik hier leef, en deel ben van de twee werelden in dit land. Al ben ik het niet eens met de bezetting, ook ik pluk er de vruchten van, als Is-raëlische journalist en burger. Maar ik probeer wel iets aan die bezetting te doen, op mijn manier. Door in Ramallah te wonen en van daaruit te schrijven. Ik blijf verontwaardigd.

U bent 58. Zult u een blijvende oplossing voor het conflict nog meemaken?

HASS: Eerlijk: ik denk het niet. Ik zie voorlopig geen één- of tweestatenplan als oplossing. De discussie wie nu het meeste recht heeft op dit land omdat hij er eerder was dan de ander, zal nooit ophouden. Er kan alleen vooruitgang geboekt worden als Israël en Palestina op gelijke voet staan, als ze elkaar werkelijk erkennen. Pas dan kunnen ze over een blijvend vreedzame oplossing praten. Misschien moet er eerst één staat komen, om daarna op een regeling van twee staten over te gaan.

Ik kan de toekomst op twee manieren bekijken: als linksdenkende, en als waarnemer. De laatste is heel cynisch: als waarnemer vind ik dat Israël suïcidaal bezig is. Op deze manier kunnen we niet verder, als arrogante minderheid die “fuck off” zegt tegen de hele wereld, in de waan van morele en militaire superioriteit. Dat brengt ons alleen maar dichter bij de afgrond. Maar als linksdenkende geloof ik nog altijd in verandering, en in het verzet van de bevolking om tot iets beters te komen. Soms kan het heel snel gaan. Dáárom blijf ik schrijven. Uit hoop.

DOOR JOANIE DE RIJKE IN TEL AVIV

‘Israëli’s zijn meesters in de ontkenning. Volgens hen is Gaza simpelweg niet bezet.’

‘We zitten met een rechtse regering die de kracht van het Joodse bloed aanwakkert. Niet-Joden worden zwaar gediscrimineerd.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content