Pascal Vrebos (journalist RTL) Een historisch compromis sluiten
Ik weet wat Bart De Wever moet doen om de Franstaligen te overtuigen: eindelijk ingaan op de uitnodiging voor mijn interviewprogramma L’invité. (lacht) In de beginperiode van N-VA, vóór het grote electorale succes, kwam hij een paar keer naar onze studio’s, maar nu negeert hij elke vraag. Dat is moeilijk werken voor de Franstalige media.
In België is alles mogelijk, ook al is het al onwaarschijnlijk surrealistisch dat iemand met de ideeën van Bart De Wever door de koning wordt aangeduid als informateur. Hij hoeft natuurlijk zelf geen formateur of premier te worden; hij kan die functies ook overlaten aan CD&V of een Franstalige partij. Om te slagen in zijn missie zou het een voordeel kunnen zijn dat De Wever zijn naam wil beitelen in de geschiedschrijving. Hij is doordrongen van de klassieke cultuur en de rol die de Romeinse keizers hebben gespeeld. De vraag is alleen of hij de geschiedenis wil ingaan als de N-VA-leider die een historisch Belgisch compromis wist af te sluiten, of wacht om het einde van België te bezegelen.
Alain Berenboom (schrijver) Afzien van extreem egoïstisch sociaal-economisch discours
Waarom zou N-VA niet kunnen deelnemen aan een federale regering? Ik deel hun ideeën niet, maar ze blijven wel electoraal scoren. In een democratie moeten ze kunnen meeregeren. Ik zal ze met plezier bekritiseren. De Franstalige opinie over N-VA is erg geëvolueerd sinds de vorige crisis. We weten nu dat N-VA geen eendagsvlieg is, en dat de Vlamingen ook om andere redenen dan het separatisme voor die partij stemmen. Nu de zesde staatshervorming achter de rug is, hebben de Franstaligen ook minder redenen om zich tegen N-VA te blijven verzetten. De Wever wil geen nieuwe institutionele worstelpartij, maar een herstelregering. Van mij mag hij intussen blijven dromen over zijn onafhankelijk Vlaanderen. Dromen is niet verboden. Om echt ons vertrouwen te winnen, zal N-VA echter moeten afzien van haar extreem egoïstische sociaal-economische discours. Als federaal minister kun je niet blijven zeggen: ‘Wij zijn rijk, jullie arm, en we willen niet solidair zijn.’
Pierre Kroll (cartoonist) Geen premier worden
Als karikaturist vond ik hem veel sympathieker vóór zijn drastische vermageringskuur. (lacht) De Wever heeft in Wallonië een barslecht imago. Komt ervan als je voortdurend op de Walen zit in te hakken. Persoonlijk kan ik zijn grofkorrelige humor wel smaken, hij brengt leven in de brouwerij, maar ik heb een gloeiende hekel aan het soort nationalisme waarvoor hij staat: terugplooien op de eigen, superieur gewaande identiteit. Zijn lezing van de Belgische geschiedenis getuigt dan weer van intellectuele oneerlijkheid. Volgens De Wever werden de arme Vlamingen honderd jaar lang uitgebuit door dé Walen. Onzin, Waalse en Vlaamse proletariërs werden in gelijke mate uitgebuit door dezelfde bourgeoisie. Een centrumlinkse regering voor Wallonië, een centrumrechtse voor Vlaanderen en federaal België? Mij best, het weerspiegelt de verkiezingsuitslag. Maar De Wever als premier? Totaal ongeloofwaardig. Alsof je een bondscoach benoemt die stiekem hoopt dat de Rode Duivels er op het WK uitgaan in de eerste ronde.
Pascal Delwit (politicoloog ULB) Socialisten uit regering houden
Ik acht een centrumrechtse regering niet onmogelijk, maar De Wever zal de Franstalige partijen nooit gemakkelijk kunnen overtuigen. Zelfs al doet N-VA grote toegevingen en stelt ze geen of zeer weinig communautaire eisen, dan nog valt af te wachten of haar sociaal-economische programma niet te hard zal zijn voor CDH. Hoe dan ook zou een federale regeringsdeelname van N-VA aan Franstalige kant veel negatieve reacties uitlokken. De Wever heeft Wallonië de afgelopen jaren ook hard aangepakt. Ik denk wel dat het De Wever menens is om met deze gesprekspartners een regering te vormen. Een oppositiekuur, voor het eerst vijf jaar lang, ligt voor elke partij bijzonder moeilijk. Wellicht zou De Wever het aan zijn achterban verkocht krijgen dat hij geen grote communautaire slag kan slaan. Zolang hij er maar in slaagt om de socialisten uit de regering te houden.
Philippe Godfroid (voorzitter Union des Classes Moyennes) Separatisme uit partijstatuten schrappen
De Wever is intelligent en getalenteerd, dat bewijst hij ook als informateur. Hij heeft een sterk signaal gegeven door het accent te leggen op sociaal-economische thema’s. Prima, de volgende regering moet al haar energie in het herstel van onze economie steken. Maar De Wever als premier? Dat zie ik niet zitten. In Wallonië blijft hij toch de man die België wil splitsen. Als hij echt wil uitgroeien tot een staatsman, moet hij het separatisme uit zijn partijstatuten schrappen.
MR en CDH spelen hoog spel door N-VA eerst te verketteren en er daarna mee in zee te gaan. Toch hoeft het niet slecht af te lopen. Als de volgende regering erin slaagt de werkloosheid terug te dringen, de overheidsschuld af te bouwen en de competitiviteit van onze bedrijven te herstellen, zal ze als een succes worden beschouwd. Op korte termijn zie ik wel een groot probleem voor CDH. Een links regeerakkoord ondertekenen in Namen, een rechts in Brussel, hoe gaan ze dat straks uitleggen?
Véronique Lamquin (politiek commentator Le Soir) Tijd maken voor persoonlijk gesprek met Benoît Lutgen
Aanvankelijk werd in Franstalig België wat sceptisch naar Bart De Wever en zijn plannen gekeken, maar de afgelopen weken bleek toch dat hij zijn taak au sérieux neemt. Ook zijn discrete aanpak, zonder al te veel commentaar, is een pluspunt. Het vertrouwen groeit mondjesmaat: misschien wil hij België toch niet gewoon afbreken, maar echt bouwen aan een project. Al zal hij in de eerste plaats het vertrouwen van de Franstalige partijen moeten winnen, want zij hebben de sleutel in handen. Als De Wever tijdens de campagne al eens (discreet) had gepraat met CDH-voorzitter Benoît Lutgen, zou hij nu al meer kans maken. Mocht ik hem zijn, dan zou ik dringend tijd maken voor zo’n persoonlijk gesprek, onder vier ogen. Heel eerlijk en discreet, zonder lekken. Dat lijkt me zinvoller dan CDH proberen te lokken via CD&V.
Vincent Reuter (gedelegeerd bestuurder UWE) Gesprekspartners niet langer op de kast jagen
Ik verwerp zijn institutionele visie, maar met het sociaal-economische project van N-VA heb ik geen moeite. Ruimte voor ondernemen zonder al te veel overheidsbetutteling, dat is uiteindelijk ook wat Waalse bedrijfsleiders willen. Natuurlijk zijn de Walen zijn stunt in Strépy-Thieu niet vergeten. Door bankbiljetten bij de scheepslift uit te strooien, heeft hij ons publiekelijk voor schut gezet. Intussen heeft hij zijn toon gemilderd, hij snapt dat je geen resultaten bereikt als je je gesprekspartners voortdurend op de kast jaagt. N-VA in de regering? Geen probleem, redeneren vele Walen, want als regeringspartij zal N-VA zich vanzelf koest houden.
Bernard Claes (ondervoorzitter Rassemblement Wallonie-France) Kiezen voor beschaafde boedelscheiding
Voor Bart De Wever hoeven we niet bang te zijn: hij verdedigt de belangen van de Vlamingen en dat is zijn goed recht. Waarvoor Wallonië wel bang moet zijn, is het confederalisme dat N-VA sinds kort naar voren schuift. Ik ben het wat dit betreft eens met grondwetspecialist en CDH-politicus Francis Delpérée: confederalisme is federalisme pour les cons, federalisme voor idioten. In dat geval wordt België een lege schelp en dat is slecht voor de Walen, die de minderheid vormen in dit land.
Vlamingen en Walen hebben geen overeenkomsten meer: we wonen weliswaar in dezelfde staat, maar we vormen geen natie. Laten we dus kiezen voor een beschaafde, onderhandelde boedelscheiding. Rattachistische republikeinen zoals ikzelf en de N-VA zijn in die zin objectieve bondgenoten. Liever goed nabuurschap en vrijwillige samenwerking dan verder blijven aanmodderen. Ik hoop dan ook dat De Wever vasthoudt aan zijn institutionele programma en geen dubieuze compromissen gaat sluiten om aan de macht te komen, zoals de Volksunie in het verleden zo vaak heeft gedaan.
Philippe Geluck (striptekenaar, komiek, acteur) Corridor tussen Brussel en Wallonië afstaan
Typisch Belgisch is dat we de zaken nodeloos ingewikkeld maken en de burgers in dit land niets te zeggen hebben. Kijk naar Wallonië en Brussel waar PS en CDH, de verliezers van de verkiezingen, samen regeringen maken. Als N-VA nu aan de macht zou komen, zou je kunnen zeggen dat er voor het eerst wél met de kiezer rekening wordt gehouden. Bart De Wever is de grote overwinnaar, dat hij zich nu maar bewijst, maar ik vrees dat we opnieuw afstevenen op een impasse. Daarom pleit ik voor een referendum, zodat alle burgers in dit land, dus niet alleen in Vlaanderen, zich voor één keer kunnen uitspreken over de vraag of we al dan niet moeten doorgaan met het verbrokkelen van België.
Als de separatisten het halen, zullen wij ons daarbij neerleggen. Maar in dat geval zal Vlaanderen wel een aantal zware toegevingen moeten doen, zoals het afstaan van een territoriale link tussen Brussel en Wallonië. Dat mag best een bosweg zijn in het Zoniënwoud. Misschien ligt dat voor de Vlamingen minder gevoelig, want daar wonen alleen konijnen en herten, en die spreken een universele taal.
Joachim Lafosse (regisseur) Sociale bescherming niet in de vuilnisbak gooien
Ik focus me niet op de persoon Bart De Wever, want een politicus is slechts een afspiegeling van zijn kiezers, en die zijn in het geval van De Wever met velen. Maar ze moeten beseffen dat je niet kunt evolueren als je mensen tegen elkaar opzet. De mogelijkheid dat N-VA in de federale regering kan inbreken, maakt me bang. Dan zullen bepaalde mensen worden uitgesloten en zullen er moeilijke tijden aanbreken voor minderheden, sociale huurders en zeker ook voor de culturele wereld. Ik ben iemand die zowel bij links als bij rechts goede ideeën ziet, maar de tabula rasa die N-VA voorstaat, is geen goed idee. Je kunt niet hervormen door alles weg te gooien. Er zijn ook dingen in onze maatschappij die goed werken. Zoals de sociale bescherming. Laten we die niet in de vuilnisbak gooien.
Johanne Montay (chef politiek RTBF) Communautaire wapenstilstand afkondigen
Het is niet aan de Franstaligen om te zeggen wat Bart De Wever moet doen. Maar als u mij vraagt wat hij zou kunnen doen om ons vertrouwen te winnen, zie ik twee dingen. Op korte termijn zou N-VA de Franstalige partijen duidelijk kunnen maken welke programmapunten bij de formatie te nemen of te laten zijn, en waar er dus nog ruimte is voor onderhandelingen. Een concreet menu dus, want daarop hebben de Franstaligen vooralsnog geen zicht.
Meer algemeen zou het N-VA erg helpen mocht de partij het streven naar Vlaamse onafhankelijkheid officieel afzweren. Maar dat veronderstelt een interne revolutie. Op zijn minst zou N-VA een communautaire wapenstilstand van vijf jaar kunnen afkondigen: de belofte dat er geen nieuwe institutionele eisen op tafel komen en dat de financiering van de sociale zekerheid gehandhaafd blijft. De Wever heeft het dubbel moeilijk: zijn potentiële regeringspartners aan Franstalige kant vertrouwen elkaar niet, en hijzelf kan niet geloofwaardig optreden als bemiddelaar. Want hem vertrouwen ze al helemaal niet.
Bruno Colmant (professor economie) Respect tonen voor alle gemeenschappen
Bart De Wever is nu meer aanvaardbaar, omdat de boodschap van N-VA helemaal anders is. Belangrijk is dat hij zich inschrijft in het federale systeem. Hij is informateur geworden en erkent ook de rol van de koning. Daardoor is de grote angst voor N-VA die je bij de vorige formatie zag, weg. Ook omdat er veel meer aandacht is voor de sociaal-economische thema’s, en veel minder voor de communautaire. De Franstalige partijen die met N-VA zouden regeren, zouden daarvoor dus niet worden afgestraft. Het kan wel lastig worden als ze proberen om het zonder de PS te rooien. Om aanvaardbaar te worden bij het Franstalige publiek, moet De Wever expliciet erkennen dat we samenleven in één land en dat hij voor alle gemeenschappen evenveel respect heeft. Wat hij vooral niet moet doen, is blijven herhalen dat er twee aparte democratieën zijn.
Christophe Deborsu (journalist Woestijnvis) Kans grijpen om regering zonder PS te forceren
Bart De Wever heeft alles in huis om charismatisch over te komen bij de Franstaligen – een aardig woordje Frans, fijne humor – en hij wordt steeds meer beschouwd als een ‘normale’ politicus. Hij loopt in het gareel, blijft discreet, wuift beleefd naar de koning. Ik praat in Wallonië geregeld met ‘de man in de straat’ en merk toch dat die iets positiever wordt: ‘Misschien wordt het toch tijd om hem eens een kans te geven.’ Zo’n uitspraak was enkele maanden geleden ondenkbaar in Namen of Luik.
Ook het feit dat twee grote partijen misschien met hem willen praten, wekt een positieve indruk. Maar of hij uiteindelijk ook in de regering zal stappen? Tja, één week in de politiek is als een eeuw in heel wat andere sectoren. Een maand geleden hoorden we bij MR en CDH nog dat N-VA een racistische partij zou zijn, nu wordt niets meer uitgesloten. De Franstaligen willen absoluut vermijden dat zij een federale regering onmogelijk maken. Dat zou het voortbestaan van dit broze land op de helling zetten. En vergeet niet: voor CDH zou een centrumrechtse coalitie een buitenkans kunnen zijn. Dan zouden ze eindelijk eens kunnen bewijzen dat ze het ook zonder de PS kunnen.
Dominique Cabiaux (ondervoorzitter CSC-services publiques) Stop stigmatisering sociaal zwakkere
Ik wil de Vlamingen de les niet spellen. Dat zou bijzonder arrogant zijn. Ik wil ook niet meedoen aan het demoniseren van De Wever. Maar ik maak me wel zorgen over het sociaal-economische programma van N-VA. Niet de overheidsschuld, niet het Belgische voetbalelftal, niet het koningshuis, maar de sociale zekerheid is de echte bindende kracht van dit land. Die moeten we dus behouden. Maar N-VA stigmatiseert de werkzoekenden, de mensen die van een uitkering leven, de zwakkeren in onze samenleving. Gelijkheid en herverdeling zijn toch geen scheldwoorden?
N-VA verdedigt een maatschappijmodel dat zich laat samenvatten als the winner takes it all. Ik heb het moeilijk met die kritiekloze lofzang op ondernemers. Ik geloof sterk in het sociaal overleg, niet in regeringen die per volmacht regeren en met de harde hand maatregelen opleggen. Echte hervormingen zijn breed gedragen, ze komen tot stand in samenspraak met de sociale partners.
Eric Mestdagh (ceo warenhuisketen Mestdagh) De vakbonden niet aanvallen
Ik heb Bart De Wever nog nooit persoonlijk ontmoet, maar in Wallonië heeft de man een barslecht imago. Zijn institutionele discours is veel te radicaal: in de ogen van de Walen is hij de man die de sociale zekerheid en op termijn het hele land wil splitsen. De laatste weken slaat hij een mildere toon aan, maar het wantrouwen blijft. Wat als hij aan de macht komt? Is hij een wolf in schaapskleren?
Als ondernemer kan ik zijn sociaal-economische programma wel pruimen, al is het een tikje doctrinair. Als De Wever zijn federale plannen wil uitvoeren, moet hij wel begrijpen dat Wallonië een andere economische en industriële geschiedenis heeft dan Vlaanderen. Je moet de vakbonden niet aanvallen, je hebt ze nodig om zaken te veranderen. Zoals alle ondernemers hoop ik dat hij erin slaagt een regering met een sociaal-economische agenda te vormen. Met een consensusfiguur als premier. Niet Bart De Wever dus.
Marcel Sel (schrijver en blogger) Vertrouwen Franstaligen winnen
Als De Wever in een federale regering stapt, heeft hij een immens probleem met zijn achterban. Want de Franstalige partijen zullen ervoor zorgen dat De Wever nooit té ver kan gaan. Ik zou er trouwens bij willen zijn, de dag dat Benoît Lutgen Elio Di Rupo gaat vertellen: ‘Ik stap zonder de PS in een federale regering.’ Hij liever dan ik. (lacht)
MR als enige Franstalige partij in een centrumrechtse federale regering is levensgevaarlijk. De Franstalige liberalen hebben maar 20 van de 85 Franstalige Kamerzetels. MR zal iets voor de Walen moeten binnenhalen, wil ze haar toetreding tot zo’n regering rechtvaardigen. Maar wat heeft De Wever te bieden? (lacht) De Waalse onafhankelijkheid misschien?
De Wever moet dringend ook een tandje bijsteken om het vertrouwen van de Franstalige publieke opinie te winnen. Hij komt over als iemand die de Franstaligen een kat in een zak probeert te verkopen, en die kat blijkt dan ook nog eens een tijger. Je hoort Franstaligen vaak zeggen: ‘Il fait peur.‘
Christian Behrendt (grondwetspecialist ULG) Geen nieuwe communautaire eisen
De zesde staatshervorming moet eerst bezinken voor er sprake kan zijn van een nieuwe communautaire ronde. De deelparlementen zullen de volgende vijf jaar de handen vol hebben met de uitvoering van die staatshervorming. Voeg daarbij dat het federale niveau voor een enorme budgettaire opgave staat. Dat is geen anti-N-VA-standpunt, maar gewoon een kwestie van gezond verstand. We hebben geen tijd om te praten over nieuwe bevoegdheidsoverdrachten.
De nieuwe communautaire eisen van N-VA betreffen vooral de sociale zekerheid. Maar daarmee raken we aan de kern van België. De solidariteit tussen de Belgen is de essentie, de rechtvaardiging zelfs van het bestaan van de Belgische staat. Zonder die solidariteit heeft België geen zin meer. Als we niets meer samen doen, waarom dan nog samenblijven? Samen de hoogspanningskabels en de kerncentrales beheren, is geen voldragen maatschappijproject, maar eerder een uitbolproject.
Christian Laporte (politiek journalist La Libre Belgique) Focussen op het sociaal-economische
Eén hardnekkig probleem blijft: in Franstalig België wordt enorm gefocust op de statuten van N-VA, met het separatisme op kop. Als we ons toespitsen op het sociaal-economische programma, zou Bart De Wever wel eens gelijkgezinden kunnen vinden aan de andere kant van de taalgrens. Er zijn wel wat Franstaligen die beseffen dat er verandering moet komen, zonder te vervallen in teaparty-scenario’s.
Pas op: ik zal N-VA nooit volledig volgen in haar analyses van Wallonië, maar tot op zekere hoogte heeft ze wel gelijk over het cliëntelisme in bepaalde delen van Wallonië. Sommige industriële bakens, zoals Henegouwen en Luik, maken echt deel uit van de PS-staat. Steeds meer Franstaligen vinden dat de ideeën van Bart De Wever en zijn partij op zijn minst bestudeerd moeten worden, om aan een ander Wallonië en Brussel te bouwen. Vooral bij MR, maar ook bij CDH zijn zulke stemmen te horen. Al moet Bart De Wever focussen op het sociaal-economische beleid. Als hij over een nieuwe staatshervorming begint, belanden we weer bij de tripartite.
Isabella Lenarduzzi (managing director Jump) Niet meer beschuldigen en verdelen
Ik wil niet dat N-VA aan de macht komt. Ik ben het niet eens met het idee van een gesplitst België met op zichzelf teruggeplooide regio’s. N-VA benadrukt de verschillen, terwijl we net de gemeenschappelijke verwezenlijkingen in de verf moeten zetten. Als Brusselse begrijp ik ook niet dat ze de specifieke identiteit van de Brusselaars niet respecteren en ons willen doen kiezen tussen een van beide gemeenschappen. Om het vertrouwen van de Franstaligen te winnen, zou dat gedrag van beschuldigen en verdelen moeten veranderen. Ik heb er weinig vertrouwen in dat zoiets zal gebeuren. Het einde van België blijft het doel voor N-VA. Toch vind ik het spijtig dat de Franstalige politici al voor de verkiezingen aankondigden dat ze niet met N-VA wilden praten. Dat is weinig democratisch. Een ander discours kan ook interessant zijn. Zo apprecieer ik wel dat N-VA werk, inspanning en verantwoordelijkheid weer centraal wil zetten in de samenleving.
François Brabant (politiek redacteur Le Vif/L’Express) Afzweren wat wezenlijk is voor N-VA
In de leraarskamer van de school waar mijn vriendin werkt in Ciney, niet meteen een links arbeidersmilieu, werd De Wever vorige week nog vergeleken met Adolf Hitler. Het wantrouwen van de Walen tegenover De Wever is immens. Tegelijk is er een significante minderheid die De Wever ziet als een middel om Wallonië eindelijk te verlossen van de heerschappij van de PS.
Maar om zich aanvaardbaar te maken voor grote groepen Walen zal De Wever alles wat wezenlijk is voor zijn partij moeten afzweren. Kan hij dat? Het streven naar Vlaamse onafhankelijkheid blijft toch de bestaansreden van N-VA. Ook op sociaal-economisch vlak gaapt er een kloof: N-VA is veel rechtser dan MR, die geldt als de meest rechtse Franstalige partij, de kleine Parti Populaire buiten beschouwing gelaten.
