Op maandag 23 januari berichten Het Nieuwsblad en Het Volk op grond van hun ‘Grote Geloofsenquête’ uitgevoerd door iVOX dat nog maar 3,7 procent van de Vlamingen wekelijks naar de kerk gaat. Dit wordt door andere media overgenomen, ook door het VRT-avondnieuws. Wél vermeldt Het Nieuwsblad terloops dat de KU Leuven hogere cijfers heeft. Wandelgangen van Radio 1 vermoedt dat er iets niet klopt en vraagt om duiding. De Morgen confronteert dit lage cijfer met de tweejaarlijkse onderzoeken van het European Social Survey want die geven andere cijfers. Voor Vlaanderen zien we in toevalsteekproeven van minstens 1030 ondervraagden een wekelijkse kerkpraktijk van 12 procent op het einde van 2002, en 10 procent op het einde van 2004. Deze cijfers komen overeen met de bevindingen uit het verkiezingsonderzoek ( ISPO) en met de jaarlijkse peilingen van de Administratie Statistiek en Planning ( APS).
Vanwaar dit verschil tussen ESS, ISPO en APS enerzijds en iVOX anderzijds? Wie moet men geloven? De geloofwaardigheid moet blijken uit de methodologie en uit de reputatie bij experts. Het ESS- onderzoeksteam is onlangs met de Europese Descartesprijs bekroond voor wetenschappelijke excellentie. Het uitwerken van ‘nieuwe standaarden om sociale verandering te meten’ wordt geprezen. ISPO en APS hanteren soortgelijke standaarden. Het gaat om toevalsteekproeven uit de totale Vlaamse bevolking van 15 jaar en ouder. Er is een voldoende hoge respons (62 procent tot 70 procent) bij persoonlijke interviews aan huis met een grote aandacht voor de uitval. De hele methodologie is openbaar via het web en in rapporten.
De respons bij iVOX bedraagt 1000 personen uit een testpanel van 3000, dat is één op de drie op een steekproef uit een nog grotere database. Het bureau gebruikt naar eigen zeggen ‘nieuwe wetenschappelijke inzichten om tot snelle en representatieve studies te komen’. Dat er vlug veel antwoorden komen betekent echter nog niet dat een peiling betrouwbaar is, dat staat in elk inleidend handboek over statistiek. Het bureau werkt via het internet. Het gaat om een zogenaamd ‘ online panel‘. Zulke methode is misschien betrouwbaar om op een vlugge wijze mediaconsumptie en dergelijke vast te stellen, maar ze is ongeschikt om te peilen naar de religieuze beleving in de bevolking, onder meer omdat een groot deel van de (oudere) populatie niet bereikt wordt. Er is hier een grove systematische vertekening die zelfs met de nieuwste snufjes niet ongedaan gemaakt kan worden. Volgend minder sensationeel bericht past dus beter: ‘ slechts 3,7 procent van de Vlaamse internetgebruikers gaat nog wekelijks naar de kerk’.
Och, zo’n belang heeft dat allemaal niet, ware het niet dat Eén zonder enige kritische beschouwing dergelijke cijfers in het avondnieuws brengt en zo legitimeert als ‘nieuws’. Niet de eerste keer trouwens. Dit baart ons grote zorgen want indien onze openbare televisie zonder het kaf van het koren te scheiden meedeelt wat dé Vlaming denkt en doet, wat kan men dan nog geloven? Nu lijkt dat tamelijk onschuldig, maar wat zal er dan nog allemaal in ons hoofd terechtkomen?
Jaak Billiet
