Sinds zijn partij op 7 juni een puik verkiezingsresultaat behaalde en bij de regeringsonderhandelingen een meer dan respectabele buit wist binnen te halen, voelt N-VA-voorzitter Bart De Wever zich sterker dan ooit. ‘Ik ben nu al tamelijk gerust in het oordeel dat de kiezer in 2011 zal vellen’, zegt hij op de vooravond van wat een hobbelig parlementair jaar belooft te worden.

DOOR ANN PEUTEMAN/ FOTO’S SIGFRID EGGERS

‘Nu is het tijd voor Vlaamse assertiviteit!’ Dat verkondigde een voor zijn doen bijzonder tevreden Bart De Wever tijdens zijn overwinningsrede op 7 juni. De N-VA had net 13 procent van de Vlaamse stemmen behaald, en dat beschouwde de partijvoorzitter als een onmiskenbaar signaal dat de kiezers vooral meer Vlaanderen willen. Dus stapte de N-VA samen met CD&V en de SP.A in de nieuwe Vlaamse regering. Om te laten zien dat daar wél bestuurd kan worden terwijl het federale niveau totaal verlamd blijft. Om te bewijzen dat Vlaanderen niet langer met zich laat sollen ook, want de tijd dat de Vlaamse regering geld oppotte om de federale begroting te depanneren, lijkt definitief voorbij. Dat blijkt ook uit het Vlaamse regeerakkoord, dat duidelijk aangeeft dat de nieuwe regering haar bevoegdheden zo ruim mogelijk zal benutten. Met andere woorden: vanaf nu gaat de Vlaamse overheid gewoon haar eigen gang, weliswaar binnen de grenzen van haar wettelijke bevoegdheden. Door een eigen Vlaamse kinderbijslag in te voeren bijvoorbeeld, maar ook met een eigen energiebedrijf en een hospitalisatieverzekering. DeN-VA’ers hebben afgelopen zomer dus wel bijzonder goed weten te onderhandelen. Of Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V) wou hen wel erg graag in zijn nieuwe ploeg.

Volgens uw partijgenoot Jan Peumans heeft de N-VA zelfs zo goed onderhandeld dat ze daar zelf het slachtoffer van dreigt te worden.

BART DE WEVER: Daar is misschien wel iets van aan, want onze ministers hebben opvallend dikke portefeuilles gekregen. Maar hoe komt dat? Omdat we genoegen hebben genomen met twee ministers in plaats van drie natuurlijk. Op 7 juni werd de SP.A net iets groter dan de N-VA, en de socialisten vonden het duidelijk erg belangrijk dat die pikorde ook uit de samenstelling van de regering zou blijken. Op zich had ik daar geen problemen mee, alleen ging iedereen er vanaf het begin van uit dat wij net als de SP.A drie ministers zouden leveren. Met andere woorden: als we er maar twee kregen, zou dat in de perceptie een grote toegeving lijken. Dus heb ik als compensatie twee zware portefeuilles gevraagd. En die hebben we ook gekregen: Geert Bourgeois kan als minister van Binnenlands Bestuur en de Vlaamse Rand echt doorwegen op onze specifieke aandachtspunten en Philippe Muyters zal op economisch vlak een grote rol spelen én dus ook een sterk signaal geven aan ondernemend Vlaanderen.

En dat is belangrijk omdat Vlaamse ondernemers een belangrijk deel van uw achterban uitmaken?

DE WEVER: Natuurlijk. Hen willen we duidelijk maken dat we bekommerd zijn om investeringen, om zuurstof voor de economie. Ik heb me enorm gestoord aan sommige reacties op het Vlaamse regeerakkoord van onder meer de werkgeversorganisaties VBO en Voka. Die deden alsof alle Vlaamse middelen naar een sociaal beleid zouden worden gedraineerd. Niets is minder waar. Waarom valt dat sociale beleid zo op? Omdat het om nieuwe initiatieven gaat, natuurlijk. Maar het grootste deel van onze investeringen gaat naar de economie. Onze grootste prioriteit is het aanzwengelen van de economie en het creëren van werkgelegenheid.

En besparen?

DE WEVER: Zeker de eerste twee jaar, ja. Daar moeten we eerlijk in zijn. De Vlaamse regering moet nu eenmaal meer dan 2 miljard euro besparen. De beperking van de jobkorting heeft al 600 miljoen opgeleverd, en dat is in feite een cadeau aan de Vlamingen dat we hen nu weer afpakken. Maar de mensen zijn best bereid om in te leveren. Zolang de ingrepen rechtvaardig zijn tenminste. Met andere woorden: als je inspanningen van de mensen vraagt, moet de overheid ook op zichzelf besparen. Het idee van een afgeslankte overheid is natuurlijk een uitgesproken liberale dada. Maar met de liberalen in de Vlaamse meerderheid is die overheid in de praktijk alleen maar verder uitgedijd. Pas nu de Open VLD er voor het eerst in tien jaar niet bij is, zal de overheid eindelijk écht inkrimpen. Nogal ironisch, hè.

Volgens professor Paul De Grauwe is het onmogelijk om tezelfdertijd de economische crisis het hoofd te bieden en een begroting in evenwicht na te streven.

DE WEVER: Het stomste wat een overheid kan doen, is een evenwicht proberen te bereiken door haar investeringskredieten terug te schroeven. Daar ben ik het mee eens. Maar ik daag professor De Grauwe uit om ook maar één investeringskrediet te vinden dat zal worden beperkt. Dat doen wij niet. Integendeel, we zullen nog 800 miljoen euro lenen om in de economie te investeren: in scholenbouw, in de bouw van rusthuizen en ziekenhuizen, wegeninfrastructuur, het wegwerken van zwarte punten. Ik ben ook niet achterlijk, hè. Denkt u echt dat ik de bevoegdheid begroting zou hebben gevraagd als ik dacht dat het een flop zou worden? Als ik vermoedde dat ik in 2011 aan de kiezer zou moeten uitleggen waarom we toch geen begrotingsevenwicht hebben bereikt?

Uw Vlaamse ministers zullen tegen de federale verkiezingen van 2011 toch nog niet veel realisaties kunnen voorleggen?

DE WEVER: De mensen beseffen echt wel dat er een crisis aan de gang is. Zij weten ook wel dat de tekorten van vandaag de belastingen van morgen zijn. Ik ben er dan ook van overtuigd dat ze zullen waarderen dat er in Vlaanderen een regering aan het werk is die de problemen daadwerkelijk aanpakt. Vooral omdat het contrast met Wallonië, Brussel en het federale niveau zo groot is. Ik weiger te geloven dat je alleen maar electoraal wordt beloond als je cadeautjes uitdeelt. Zo werkt het volgens mij niet. Kijk naar de jobkorting, het paradepaardje van de Open VLD: de liberalen gaven alle Vlamingen een cadeaucheque en hingen daar dan hun verkiezingscampagne aan op. Maar hebben ze op 7 juni gewonnen?

De Open VLD had nog een paar andere probleempjes.

De WEVER: (lacht) Dat kan ik niet ontkennen.

Ondertussen zijn de publieke financiën op federaal niveau nog verder aan het ontsporen. De teller staat nu op 25 miljard euro.

DE WEVER: Hallucinant dat een land met zo’n hoge schuldgraad dat laat gebeuren. En wat zeggen sommige CD&V’ers nu? Dat het nog meevalt! Dat we ons niet al te veel zorgen hoeven te maken! Uitspraken waarvoor ze de Open VLD tijdens de vorige regeerperiode hadden platgebrand. Anno 2009 moet ik de eerste inspanningen nog zien om iets aan de federale overheidsfinanciën te doen, maar ik hoor wel de hele tijd oekazes uit alle mogelijke hoeken. Als de Open VLD bijvoorbeeld beweert dat er serieus moet worden gesaneerd, laat de PS meteen weten dat er niet aan de sociale zekerheid mag worden geraakt. Wat een onzin! Zo’n drie vierde van het budget van de federale overheid zit in de sociale zekerheid. Bij een tekort van 25 miljard euro kún je dus niet van de sociale zekerheid afblijven, want anders moet je de hele begroting schrappen. Absurd gewoon. Als je al die uitspraken en voorspellingen naast elkaar legt, krijg je het beeld van een niveau dat niet langer capabel is om te besturen. Laat staan om een crisis aan te pakken.

En dat komt u bijzonder goed uit?

De WEVER: Het bewijst in elk geval mijn stelling. Ik ben dan ook tamelijk gerust in het oordeel dat de kiezer bij de federale verkiezingen van 2011 zal vellen. Wat denkt u: zal hij bestuurd willen worden door een Vlaamse regering die in moeilijke omstandigheden onmiddellijk optreedt of door een federale regering die al twee jaar lang grote verklaringen aflegt maar de facto totaal geblokkeerd is?

U gaat er al van uit dat de nieuwe Vlaamse regering daadkrachtig zal werken?

DE WEVER: Dat doet ze nu al. Want wat was er gebeurd als ze de budgettaire problemen niet meteen had aangepakt? Dan was het tekort in 2010 tot 10 miljard euro opgelopen. Nu is het tij gekeerd en zou de Vlaamse begroting al in 2011 weer op de sporen moeten staan. En dat terwijl de federale regering nog altijd niets doet om uit de budgettaire impasse te raken. Niets. Nochtans heeft de Open VLD – als ik goed kan tellen – ondertussen al elf keer gedreigd om uit de federale regering te stappen als er niets verandert.

U lijkt echt niet tuk te zijn op de Vlaamse liberalen.

DE WEVER: Zowel CD&V als de Open VLD zijn partijen waarmee perfect te besturen valt. Alleen niet op het federale niveau. Zolang er geen grote staatshervorming wordt doorgevoerd, blijf je daar alleen maar water naar de zee dragen. Nog niet zolang geleden waren we het er dan ook allemaal over eens dat het zo niet verder kon en dat een grote staatshervorming noodzakelijk was. Maar op een gegeven moment zijn wij er uitgestapt, en hebben CD&V en de Open VLD zich bij het status-quo neergelegd. En daar zitten ze nu, met hun minderheidsregering. In tempore non suspecto heeft Herman Van Rompuy nog gezegd dat zo’n minderheidsregering staatsgevaarlijk zou zijn. Nogal ironisch dus dat net hij nu premier is van een regering die aan Vlaamse kant geen meerderheid heeft.

Maar goed, ik blijf erbij dat het niet aan de politici of de partijen ligt, maar wel aan het systeem op het federale niveau. Want als diezelfde partijen in Vlaanderen aan het roer komen te staan, blijkt dat ze wél kunnen besturen. Ik ben er zeker van dat we die stelling tegen de federale verkiezingen van 2011 aan de hand van een hele reeks voorbeelden zullen kunnen bewijzen.

En ondertussen willen jullie de Franstaligen uitroken door te weigeren de federale begroting bij te springen?

DE WEVER: De essentie van het Vlaamse regeerakkoord is dat we stoppen met wat we tot op heden altijd hebben gedaan: streven naar overschotten om het leven van de andere bestuurlijke entiteiten in dit land makkelijker te maken. Want België dient in Europa een geconsolideerde boekhouding van alle regeringen van dit land in. Als Vlaanderen dus overschotten boekt – wat we de afgelopen tien jaar volop hebben gedaan – kunnen andere overheden in het rood gaan. Maar daar zijn we niet langer toe bereid, want we stellen vast dat we de enigen zijn die op dat vlak inspanningen leveren. Als we tegen 2012 weer overschotten hebben, zijn we dan ook niet van plan om die gewoon op te potten. Waarom zouden we dat doen? Om een federale overheid te helpen die zelf haar verantwoordelijkheid niet neemt en ook niet voor de staatshervorming zorgt waar wij al zolang naar vragen?

Dus toch de Franstaligen uitroken?

DE WEVER: Het mooie aan die aanpak is dat je er twee vliegen in één klap mee vangt. In de eerste plaats is het common sense om dat geld te gebruiken voor een beleid dat in onze ogen nuttig en nodig is. Daarnaast is het mooi meegenomen dat we daardoor op communautair vlak druk op de ketel houden. Want de federale regering komt nu alweer voor hulp bij ons aankloppen.

Volgens IJzerwakevoorzitter Wim De Wit kan die strategie niet werken, omdat de Franstaligen hun oplopende begrotingstekort gewoon oplossen door steeds opnieuw leningen aan te gaan.

DE WEVER: Ik heb nooit beweerd dat mijn strategie waterdicht is. Maar de vrienden van de IJzerwake mogen me altijd eens hun alternatief komen uitleggen. Wat zouden zij doen? Brussel zonder enig mandaat van de Vlamingen aan Wallonië geven? Of moeten we ons allemaal terugtrekken in een zelfhulpgroep die zelfs zijn eigen regio niet mee mag besturen en aan de kant moet blijven staan tot de revolutie begint? Ghost dancers zijn dat: indianen die rond het kampvuur dansen in de hoop dat de blanken dan vanzelf zullen verdwijnen. Niet echt mijn manier van werken.

Het gerucht doet de ronde dat de Vlaamse regering van plan is om een belangenconflict in te roepen als de federale regering begrotingsmaatregelen neemt die in het nadeel van Vlaanderen zijn. Klopt dat?

DE WEVER: Daar is tijdens de regeringsonderhandelingen over gepraat naar aanleiding van een concrete casuïstiek, die door Frank Vandenbroucke (SP.A) naar voren werd geschoven: het schrappen van de fiscale voordelen in tewerkstellingsprogramma’s voor 50-plussers. Omdat ouderenwerkloosheid in Vlaanderen een groot probleem is, zou dat echt in ons nadeel zijn. Op basis van zo’n gefundeerd dossier, kun je dan ook aan een belangenconflict denken. Maar we mogen daar geen zottekesspel van maken. Wie stoere oproepen doet om aan de lopende band belangenconflicten in te roepen, zou beter twee keer nadenken. Want wij Vlamingen kunnen maar één belangenconflict indienen en de anderen wel vier of vijf: in de Franstalige Gemeenschap, het Waals Gewest, de Duitstalige Gemeenschap, enzovoort. In 1970 heeft de grondwetgever blijkbaar niet kunnen voorzien dat er een zelfsplitsende amoebe zou ontstaan die aan de lopende band regeringenproduceert. Misschien kunnen we beter hetzelfde doen, en bijvoorbeeld in Brussel een soort Vlaamse subregering in het leven roepen en een markgraafschap in Antwerpen. Dan zouden we ook het ene belangenconflict na het andere kunnen inroepen. (lacht)

Als het aan de premier ligt, wordt de staatshervorming naar het voorjaar doorgeschoven. Hebt u nog hoop op een goede uitkomst?

De WEVER: Zoals de situatie nu is, geloof ik niet dat er vandaag of morgen een positieve beweging mogelijk is. Ik merk bijvoorbeeld dat Joëlle Milquet (CDH) nog altijd dezelfde is. Als je haar laat doen, zou ze een staatshervorming doorvoeren louter om het federale niveau te versterken. De MR is dan weer uit de regionale coalities gejast en lijkt me op dit moment niet in staat om beslissingen te nemen die moeilijk liggen bij de achterban. Bij de MR speelt ook telkens weer het FDF op als het dossier van de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde op tafel komt. In die constellatie zie ik niet in hoe er een degelijke staatshervorming kan worden bereikt.

De splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde valt toch niet veel langer meer uit te stellen?

DE WEVER: Dat dossier is inderdaad een wekker die in het voorjaar onvermijdelijk zal aflopen als de belangenconflicten zijn uitgespeeld. Dan keert het splitsingsvoorstel terug naar het federale parlement en wordt er uiteindelijk in de plenaire vergadering over gestemd.

En trekken de Franstaligen aan de alarmbel.

DE WEVER: Als België daadwerkelijk een democratie is, moet een voorstel in het federale parlement met een gewone meerderheid kunnen worden goedgekeurd. Dan is het tamelijk inciviek om de alarmbel te luiden en de regering te laten vallen, want dan zeg je eigenlijk dat je de democratische meerderheid niet aanvaardt. Als de Franstaligen zich Belgen voelen en daar ook trots op zijn, moeten ze zich dus bij zo’n democratische stemming neerleggen. Doen ze dat niet, dan geven ze een signaal dat de Belgische democratie niet meer bestaat. Heel interessant, want dat zeg ik al jaren. (grinnikt)

De premier heeft niet veel zin in de parlementaire procedure. Hij wil een onderhandelde oplossing voor B-H-V.

DE WEVER: Guy Verhofstadt is daar in 2005 niet in geslaagd, en wij zijn er in 2007 op vastgelopen tijdens de oranje-blauwe regeringsonderhandelingen. Waarom zou Herman Van Rompuy er dan wel in slagen? De omstandigheden zijn slechter dan ooit. Het minimum wat de Franstaligen willen als compensatie voor die splitsing ligt immers drie universa en tweeduizend lichtjaren verwijderd van het maximum dat een normale – niet eens radicale – Vlaming ervoor wil geven. Tja.

Uw partijgenoot Geert Bourgeois staat bekend als een communautaire hardliner en is als Vlaams minister bevoegd voor de Brusselse Rand en de benoeming van de Franstalige burgemeesters van drie faciliteitengemeenten. Dat helpt de zaak wellicht ook niet vooruit.

DE WEVER: Ik denk niet dat ik u een grote scoop geef als ik zeg dat we niet meteen van plan zijn om die burgemeesters te benoemen. Met de N-VA in de Vlaamse regering is het inderdaad moeilijker om Vlaamse toegevingen te doen. Ik heb geen enkele schroom om dat toe te geven. Integendeel. Op ons moeten ze niet rekenen om gemeenten af te geven, faciliteiten uit te delen of mee te gaan in andere toegevingen die het FDF vraagt. Maakt onze aanwezigheid in de Vlaamse regering de miserie van Herman Van Rompuy dan groter? Dat denk ik wel, ja.

De premier wil graag wat communautaire rust als België halfweg volgend jaar het voorzitterschap van de Europese Unie opneemt. Hebt u daar geen begrip voor?

DE WEVER: Waarom moeten wij Vlamingen altijd weer plooien om het belang van België veilig te stellen? De Franstaligen zingen toch zo graag hun vaderlandsliefde uit? Wel, als zij België zo fantastisch vinden, dat ze er dan ook eens een offer voor brengen. Dat zij bijvoorbeeld eens een minderheidsregering aanvaarden. Maar nee, wij moeten zomaar slikken dat de grootste gemeenschap een minderheidspositie toebedeeld krijgt, dat we een non-bestuur krijgen, dat B-H-V niet wordt gesplitst. Want stel je eens voor dat we in een crisis zouden belanden! Waarom zijn het altijd weer de Vlamingen die België moeten redden? Hoe zot kun je eigenlijk zijn?

Wat is het alternatief?

DE WEVER: Een korte, zuiverende crisis misschien. Professor Jef Vuchelen zei een tijd geleden in Knack dat zoiets wellicht beter zou zijn dan een lijdensweg van nog eens twintig jaar. Want de sociaaleconomische prijs zou dan veel hoger zijn dan die van een onmiddellijke, korte crisis. Sinds de gebeurtenissen van 2007 ben ik daar ook van overtuigd geraakt. Het lijkt me beter om maar meteen de confrontatie aan te gaan en duidelijk te maken dat we zo niet meer verder doen. Want wat is het alternatief? Verder wandelen op hetzelfde pad en bij elke deadline zeggen: we zullen maar plooien, want anders knallen we tegen de muur. Wel, misschien is het ondertussen wel tijd voor zo’n knal.

‘Zowel CD&V alsde Open VLD zijn partijen waarmee perfect te besturen valt. Alleen niet op het federale niveau.’

‘Maakt onze aanwezigheid in de Vlaamse regering de miserie van Herman Van Rompuy groter? Dat denk ik wel, ja.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content