De Sacharovs, Mandela’s en Havels van de jaren negentig zijn vrouwen: Rigoberta Menchu in Guatemala, Aung San Suu Kyi in Myanmar, en duizenden onbekende vrouwen in Bosnië, Rwanda en Algerije.

Andrei Sacharov (Sovjet-Unie), Nelson Mandela (Zuid-Afrika) en Vaclav Havel (Tsjechië) waren in de jaren zeventig en tachtig de wereldwijde symbolen van politieke gevangenschap. Niet toevallig drie mannen. De meeste slachtoffers van repressie kwamen op voor hun idealen en moesten hun inzet betalen met vele jaren opsluiting.

Laten we duidelijk zijn: de afgelopen vijftig jaar werden tienduizenden vrouwen en kinderen gefolterd of opgesloten, ze kregen de doodstraf of ze “verdwenen” gewoon. Mannelijke slachtoffers waren echter steeds in de meerderheid. Dikwijls kwamen vrouwen pas in beeld, nadat hun mannen, zonen, vaders of broers waren opgesloten of “verdwenen”.

De laatste jaren zijn nieuwe tendensen merkbaar in het wereldwijde repressiepatroon. Het aantal “traditionele” gewetensgevangenen vermindert. Maar het aantal “verdwijningen” neemt toe. De “legale” doodstraf wordt minder toegepast. Mensen worden nu gewoon thuis of op straat neergeschoten zonder enige vorm van proces. Dat soort buitengerechtelijke executies neemt spectaculair toe. Op Braziliaanse straatkinderen wordt eerst geschoten, daarna worden ze ondervraagd.

Vergeten gewaande demonen duiken weer op: genocide in Rwanda, etnische zuivering in ex-Joegoslavië, slachtpartijen, ontvoeringen en massale verkrachting in Algerije, verdubbeling van het aantal vluchtelingen in Afrika en Azië. Slachtoffers zijn terug te vinden in de zwakste bevolkingsgroepen. Het zijn in de eerste plaats vrouwen en kinderen.

Het stijgend aantal gewapende conflicten in de wereld – meestal gaat het om interne conflicten – is de belangrijkste oorzaak van deze verschuivingen. Staten als Liberia, Sierra Leone en Afghanistan vallen uit elkaar. In Algerije en in landen van de Kaukasus verliest het staatsapparaat zijn greep op de gebeurtenissen. De meeste slachtoffers zijn dan niet de mannen die de gewapende strijd voeren, maar vrouwen en kinderen.

DE WERELD WEET HET

De wereld weet wat er aan de hand is, maar zwijgt en kijkt de andere kant uit om haar machteloosheid of onverschilligheid te verbergen. In de jaren dertig en veertig van deze eeuw kon men nog met enige geloofwaardigheid zeggen “wir haben es nicht gewußt”. Vandaag worden kinderen die van honger sterven in Sudan of vluchtelingen die dolen over de Afrikaanse savanne, voor televisiecamera’s gesleept. De man en vrouw die voor het scherm zitten, zappen naar amusantere beelden.

Er is niet alleen kommer en kwel. Overal in de wereld blijven mensen vechten voor hun rechten. Steeds vaker nemen vrouwen en kinderen het voortouw. Jongeren organiseren een mars tegen de kinderarbeid. Algerijnse vrouwen komen in het verweer. Ierse vrouwen spelen en belangrijke rol in het vredesproces. Afrikaanse vrouwen organiseren solidariteit. De Hoge Commissaris voor Mensenrechten – een vrouw – Mary Robinson voert een strijdvaardig beleid. Haar mannelijke voorganger zweeg meestal. De komende jaren zullen we de namen leren kennen van vele Rigoberta Menchu’s en Aung San Suu Kyi’s.

Willy Laes, Amnesty International

“Eenieder heeft recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon.”

Deze reeks is een gemeenschappelijk initiatief van de Liga voor de Rechten van de Mens, Amnesty International Vlaanderen, Artsen zonder Grenzen, Oxfam-Solidariteit en de uitgever van Knack.