De moord op André Cools heeft de miljardenfraude van topman Léon Lewalle bij de openbare verzekeraar Omob aan het licht gebracht. De man staat nu voor de correctionele rechtbank.

Het duurt natuurlijk ellendig lang. De feiten kwamen al begin de jaren negentig naar boven en pas nu verschijnt de voormalige baas van de verzekeringsgroep Omob Léon Lewalle (68) voor de strafrechtbank in Luik. In eerste aanleg dan nog maar… en hij heeft de gewoonte de lange weg naar het hof van cassatie te gaan. De voormalige verzekeringsbaas wordt beschuldigd van fraude, voor het ongelooflijke bedrag van 58 miljoen euro. Dat is ruim 2,3 miljard oude Belgische frank.

Halfweg de jaren tachtig komt Léon Lewalle als directeur-generaal aan het hoofd van de Onderlinge Maatschappij der Openbare Besturen, de op twee na grootste verzekeringsgroep van het land. Het is geen gewone maatschappij, maar een onderlinge verzekering waarmee de overheid haar eigen risico’s dekt. Omob-klanten zijn de openbare besturen, de gemeenten en honderdduizenden ambtenaren. Consumentenverenigingen catalogiseren de maatschappij als een betrouwbare en goedkope verzekeraar.

Grand patron Lewalle leeft en werkt dag en nacht voor de onderneming. Hij is een absoluut heerser, autoritair en door zijn medewerkers gevreesd. Zijn macht is quasi onbeperkt. De onderlinge verzekeringsmaatschappij heeft geen maatschappelijk kapitaal en haar topman wordt bijgevolg niet gehinderd door lastige aandeelhouders die hem op de vingers kijken.

Het zegt veel over de politieke invloed van de semi-openbare maatschappij dat haar zetel in het vurige rode Luik is gevestigd en dat ze later haar hoofdkwartier voor Vlaanderen in het Hasselt van Willy Claes bouwt. Een financiële manager in een overheidsvijver beschikt over een vanzelfsprekende politieke invloed. Lewalle is zowat het alter ego van François Narmon van het Gemeentekrediet (nu Dexia), destijds de bank van de lokale besturen. Maar hij mist de charme en het charisma van de huidige voorzitter van het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité (BOIC), zodat hij in het openbaar een stuk minder opvalt dan Narmon. Het is hem geen zorg.

Eén nachtmerrie heeft de directeur-generaal van Omob. Zoals gebruikelijk zit een politicus de verzekeringsgroep voor, een honoraire functie die royaal zakgeld opbrengt. Lewalles voorzitter is evenwel André Cools, de onberekenbare socialistische peetvader van Luik en omliggende. Cools is een heel actieve voorzitter. Via dochtermaatschappijen zoals Neos wordt Omob de financieel-economische uitvalsbasis voor de socialistische topman. Hij vindt er – via een onoverzichtelijk net van intercommunales – het geld voor zijn investeringen in de economische ontwikkeling van de Luikse regio.

EEN ANONIEME BRIEF

Léon Lewalle zou eervol met pensioen zijn gegaan, ware er niet de link geweest met de moord op voorzitter André Cools, die door de spectaculaire onderzoeksrechter Véronique Ancia werd onderzocht. Een anonieme schrijver – Lewalle had vele vijanden – tipte de cel-Cools dat Lewalle geld van zijn verzekeringsmaatschappij verduisterde en dat Cools daar in Zwitserland op uitgekomen was. Cools zou de frauderende directeur-generaal hebben willen wegsturen en de voorzitter had inderdaad op 18 juli 1991, samen met Willy Claes, ’s avonds een afspraak met Lewalle in het Omob-gebouw in Hasselt. Dat ging niet door – ’s ochtends was Cools in Luik voor zijn appartement neergeschoten. Veronderstellen dat de verzekeraar zijn gevaarlijke voorzitter mogelijk had laten opruimen, was in de toenmalige context maar een kleine stap. Het bevreemdde de speurders bijvoorbeeld dat de directeur-generaal van Omob al een hele tijd het doen en laten van zijn voorzitter door privédetectives liet volgen.

Onderzoeksrechter Ancia zette, in het zog van de moord op de peetvader, het onderzoek naar de fraude bij Omob voort, net zoals zij ook de omkoopaffaire Agusta/Dassault bovenspitte. Léon Lewalle, ontredderd en verward, zat een maand of vijf in de cel. Daarna werden ook zijn voorganger Joseph Haverland, de Zwitserse directeur van herverzekeringsmaatschappij Schweiz Versicherungen Léon Genoud en diens landgenoot de wisselagent Claude Laurent gearresteerd.

De vier complotteerden in de miljardenaffaire. Lewalle verbeterde het fraudesysteem dat zijn voorganger Haverland had opgezet. Dat ging zo: Omob herverzekerde zich royaal bij de Zwitserse specialist Schweiz Versicherungen, en – uitzonderlijk in de verzekeringswereld – alléén maar bij Schweiz. De Belgische verzekeringsmaatschappij kreeg daardoor het recht op commissielonen en winstdeelnemingen. Maar dat geld kwam nooit bij Omob, het bleef op Zwitserse privérekeningen van de topmanager. Geen boekhouder in Luik die daarover viel, het was ze immers geraden in geef-acht-houding voor het bureau van de baas enkel en alleen zijn vragen te beantwoorden. Volgens justitie werd aldus een bedrag van 58 miljoen euro omgeleid.

VOOR DE POLITIEKE VRIENDEN

Maar volgens Lewalle was daar niks stiekems en frauduleus aan. Hij deed het, naar eigen zeggen, alleen om de toekomst van de verzekeringsmaatschappij veilig te stellen en om onvoorziene tegenslagen vlot op te vangen. Het ging als het ware om een innovatieve wijze van verzekeren, die ongetwijfeld door de legendarische traagheid van de wetgever nog niet in de boekhoudwetgeving was verwerkt.

De persoonlijke commissie op de herverzekeringsovereenkomsten – Lewalle nam vierzevende en gunde zijn voorganger Haverland driezevende – diende volgens hem uitsluitend voor de financiering van diverse politici uit even diverse politieke partijen. Het verhaal stortte ineen toen Schweiz Versicherungen in de financiële problemen raakte en het moederconcern de Zwitserse directeur Genoud ontsloeg. Vreemde rekeningen kwamen aan het licht en het Zwitserse gerecht startte destijds zelfs een onderzoek.

Lewalle en zijn kompanen hebben inmiddels het grootste deel van het Zwitserse geld aan Omob terugbetaald. Maar anderhalf miljoen euro blijft zoek. Volgens de voormalige directeur-generaal is dat in de zakken van politici terechtgekomen. Na de politiek-juridische verwikkelingen van de voorbije jaren heeft vandaag niemand nog zin om die eventueel onwettige partijfinanciering na te pluizen.

Het hof van cassatie had geen zin mee te spelen in de procedureslag die Léon Lewalle opzette, zodat hij nu effectief voor de correctionele rechtbank staat. Op de inleidende zitting van het dossier besliste de rechtbank de zaak einde maart ten gronde te behandelen. Zijn advocaat eist ‘de vrijspraak, maar niet de heiligverklaring’ van zijn cliënt. Léon Lewalle zelf bekent dat hij fouten heeft gemaakt aan het hoofd van Omob, maar ontkent de fraude. Hij vindt dat zijn vroegere werkgever hem zeer onheus heeft behandeld door hem ‘onwettelijk’ om dringende redenen te ontslaan. Op zijn minst wil hij zijn pensioen terug. Dat is heel wat bescheidener dan zijn vroegere eis van 200 miljoen frank schadevergoeding wegens onrechtmatig ontslag.

Met het vertrek van Léon Lewalle liep voor Omob een tijdperk ten einde. De Onderlinge Maatschappij der Openbare Besturen kwam in de nieuwe turbulentie van de financiële sector terecht. De verzekeringsmaatschappij begon een onstuimige verloving met Dexia Bank, het vroegere Gemeentekrediet. Maar het halve huwelijk werd snel weer ontbonden. Omob is nu een frisse, bedachtzaam groeiende algemene verzekeringsmaatschappij, die zich voorzichtig ook aan het bankieren gaat wagen.

Guido Despiegelaere

André Cools KWAM niet op zijn afspraak met Lewalle. Hij werd die ochtend doodgeschoten.