In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy De Clercq over de oorlog in Irak, de spanning rond Noord-Korea, de aflossing van de wacht in China, de nieuwe regering in Israël, de impasse in Noord-Ierland, en de gaullist Chirac.
nMijnheer De Clercq, de Amerikaanse president George W. Bush laat er geen twijfel over bestaan: ook zonder mandaat van de Verenigde Naties vallen de Verenigde Staten Irak aan.
WILLY DE CLERCQ: Saddam Hoessein is erin geslaagd Europa te verdelen, de Verenigde Naties te verdelen, de Arabische wereld te verdelen, en de zowel voor Europa, de VS, als de wereld zo belangrijke transatlantische relaties ernstig te verstoren. Dat kan tellen. Ik denk dat hij in zijn paleis in Bagdad vergenoegd zit toe te kijken op wat hij allemaal bewerkstelligd heeft. Hoewel de oorlog zijn persoonlijke ondergang kan betekenen, moet Saddam in afwachting daarvan toch beschouwd worden als een van de grote ‘winnaars’ in dit conflict. Samen met de haviken rond Bush en vooral de Russische president Vladimir Poetin. Want die wordt op een ongelooflijke manier opgevrijd door alle mogelijke partijen die hem alles schijnen te vergeven wat in Tsjetsjenië en andere opstandige gebieden is aangericht. Het is geen mooi tableau dat ik schilder, maar het is niet anders.
De hele kwestie Irak toont de schizo- frenie van de internationale politiek aan: we zijn tegen de oorlog, maar we zijn ook tegen dictatoriale regimes als in Irak. Die twee stellingen zijn niet altijd te rijmen. Om een regime als dat van Saddam weg te krijgen, kan je niet buiten militair geweld. Het ontwapeningsprogramma dat de VN aan Irak hebben opgelegd, en waarvoor ook al eerst een oorlog nodig was, loopt al meer dan tien jaar en is nog altijd niet uitgevoerd. Elke oorlog is de bekentenis van een mislukking en mag alleen als uiterste middel worden aangewend, maar ‘vrede’ is iets anders dan ‘geen oorlog’. Wie zelf zwak staat, zoals de Europeanen, heeft er alle belang bij om tegen de oorlog te prediken, maar daarmee realiseer je nog geen vrede. Vrede is geen gave, maar een opgave. Je zou met een boutade kunnen stellen dat vrede, helaas, een uitzonderingstoestand is die we telkens opnieuw moeten verwerven. Wie vrede wil, moet bereid zijn de prijs ervan te betalen. Bij de Romeinen luidde het: si vis pacem, para bellum.
Als de VS tegen de wil van de Veiligheidsraad en tegen het veto van een of meer permanente leden in toch een oorlog beginnen, betekent dat dan het einde van de VN?
DE CLERCQ: Zo een vaart zal het hopelijk niet lopen. Je mag de vele realisaties van de VN niet wegvegen onder een paar spectaculaire mislukkingen. Maar we beleven in elk geval een zware crisis die de credibiliteit van de VN ernstige schade heeft toegebracht. De internationale gemeenschap bewijst dat ze onbekwaam is de vrede te waarborgen. Ik denk dat oliebelangen voor de VS maar een bijkomende overweging zijn. Zij willen in de eerste plaats de elementen uitschakelen die in hun ogen een gevaar zijn voor de veiligheid en het evenwicht in de wereld. Veel Amerikanen zijn er echt van overtuigd dat ze de ‘as van het kwaad’ moeten uitroeien, ook zonder toestemming van de VN.
Moeten de VN dan geen sancties tegen de VS nemen?
DE CLERCQ: Daartegen zouden de Amerikanen uiteraard hun vetorecht gebruiken. De Irak-crisis leidt tot meer dan één patsituatie. Het is ook merkwaardig welke bondgenootschappen er plotseling tot stand komen. Zoals tussen Rusland, Frankrijk en Duitsland, wat toch een beetje het verbond van de zwakken is. En in de regio rond Irak zelf moet je al goed op de hoogte blijven van wie op welk moment wie steunt of naar het leven staat, want dat wil wel eens wisselen. Het is niet zo lang geleden dat Washington de bondgenoot van Bagdad was, om maar het opvallendste voorbeeld te geven.
In Engeland moet premier Tony Blair zich in alle bochten wringen om de houding van de Britse regering te verdedigen.
DE CLERCQ: Hij is ver gegaan in zijn steun aan zijn Amerikaanse vrienden en krijgt daar nu de weerslag van, in zijn eigen partij en in de openbare opinie. Het is niet zo moeilijk om die laatste tegen een oorlog te mobiliseren, ze voor de vrede mobiliseren is heel wat moeilijker. Hoeveel schade de Europese Unie oploopt door de interne verdeeldheid, die door Blair op de spits is gedreven, is nog niet in te schatten. En hoe zullen de nieuwe leden reageren? We zijn met de liberale fractie van het Europees parlement pas op bezoek geweest in Boedapest en hebben daar lange gesprekken gevoerd met Hongaarse politici, onder wie de eerste minister. Je merkt dat ze in Oost-Europa met een dubbel gevoel zitten. Ze willen bij de EU horen, maar ze beseffen dat ze voor hun veiligheid enkel heil te verwachten hebben van de Amerikanen. Economisch kiezen ze voor de EU, militair voor de VS. En ze zijn zeker niet opgezet met de manier waarop Jacques Chirac hen een paar weken geleden de mond heeft willen snoeren.
Het Turkse parlement heeft geen toestemming gegeven om Amerikaanse soldaten in Turkije te stationeren. Zal het Turkse leger of de Turkse regering daartegen ingrijpen?
DE CLERCQ: Ik denk niet dat het leger rechtstreeks tussenbeide zal komen, ook in Turkije moeten ze spaarzaam met dat middel omspringen, maar ik verwacht wel een nieuwe stemming in het parlement. De regering kwam maar een paar stemmen te kort, dat kan een volgende keer heel anders uitdraaien nadat dit weekend ook AKP-leider Tayyip Erdogan tot parlementslid is verkozen en mogelijk premier wordt. Er staat voor de Turkse regering te veel op het spel. Het zou me verbazen mochten de Amerikanen níét vanuit Turkije kunnen opereren.
Vorige week is in Sharm-el-sheik de Arabische Liga bijeen geweest. Daarin wordt nog meer geruzied dan in de EU.
DE CLERCQ: De Arabische wereld is net als Europa nooit een voorbeeld van eenheid geweest. Eindeloos bekvechten is hun grootste kenmerk. Vraag dat maar aan de arme Palestijnen. Want behalve wat mondelinge steun heeft de Liga nooit veel voor hen gedaan.
Noord-Korea en de VS hadden vorige week een incident in het luchtruim. Zal de spanning ook daar tot een echte oorlog leiden?
DE CLERCQ: Ik zie niet in wie daar belang bij heeft. Noord-Korea hoopt misschien op meer dan verbale steun van de Chinezen, maar die gaan zich daaraan niet verbranden. En alleen kan Noord-Korea, waarvan de bevolking ongeveer uitgehongerd is, niets beginnen. Pyongyang daagt wat uit en de VS treden niet met- een op omdat ze niet alles tezelfdertijd kunnen of willen doen, maar een gevaar voor een wereldconflict is Noord-Korea voorlopig niet.
Het Volkscongres in Peking heeft de aflossing van de politieke wacht bevestigd: Hu Jintao is de nieuwe president, Wen Jiabao de nieuwe premier. Verwacht u een meer assertieve internationale politiek van China?
DE CLERCQ: China zal zich langzamerhand positioneren als een echte wereldmacht. Dat is het nu nog niet, maar het zal het zeker worden, met zijn meer dan 1 miljard inwoners en met zijn economie die verstevigt ondanks tal van problemen en groeipijnen. Hopelijk gebeurt dat in een goede verstandhouding met de VS. Voor de stabiliteit in de wereld is het een goede zaak als er twee of drie grote machtsblokken zijn die elkaar in evenwicht houden. Dat ontbreekt op dit moment, maar daar hebben de Europeanen zelf schuld aan.
De grote twee communistische blokken van weleer, de Sovjet-Unie en China, zijn op een totaal andere manier geëvolueerd. In de voormalige Sovjet-Unie heeft men de politiek geliberaliseerd, maar is men economisch blijven haperen, de Chinezen hebben het andersom gedaan. Zij hebben een kapitalistische markteconomie ingevoerd, al noemen ze het zelf liever socialistisch kapitalisme, maar op politiek gebied is de greep van de almachtige Communistische Partij allerminst gelost. Dat heeft te maken met de obsessie van de Chinese leiders om hun onmetelijke imperium in stand te houden. De manier waarop de Sovjet-Unie uiteengebrokkeld is, heeft hen gesterkt in die overtuiging.
In Israël heeft premier Ariel Sharon met Shinui en de Nationale Religieuze Partij (NRP) een rechtse regering gevormd. En meteen beginnen de zelfmoordaanslagen weer, voorafgegaan of gevolgd door raids van het Israëlische leger in de Palestijnse gebieden.
DE CLERCQ: Een straatje zonder einde. Het Israëlisch-Palestijnse conflict kan alleen diplomatiek en politiek worden opgelost, niet door geweld. Maar dan moet de druk van de internationale gemeenschap veel groter worden. De voormalige minister van Buitenlandse Zaken Shimon Peres heeft er in een vrije tribune nog eens op gewezen dat een van de grote hinderpalen voor vrede het ontbreken van een sterk Palestijns bestuur is, dat controle houdt over de terreurbewegingen. Zolang de aanslagen niet ophouden, zal Israël niet stoppen met zijn huidige politiek. Het valt te hopen dat de regeringsverantwoordelijkheid de scherpe hoeken bij de NRP wat zal afronden. In de toestand waarin Israël zich bevindt, is er maar één goede coalitie: die van nationale eenheid tussen Likoed en Labour zoals in de vorige regering. Sharon heeft geprobeerd die coalitie voort te zetten, maar is er niet in geslaagd. En ik herhaal dat de Arabische landen niet alleen weinig moeite doen om hun Palestijnse broeders te steunen, maar ook niets om hen te stimuleren tot het vinden van een vreedzame oplossing.
Ook in Noord-Ierland lijkt er maar geen oplossing te komen. De verkiezingen zijn een maand uitgesteld en Londen probeert voorlopig zonder veel succes tot een vergelijk te komen tussen unionisten en republikeinen.
DE CLERCQ: Het bewijst eens te meer dat godsdiensten, die allemaal verkondigen dat ze harmonie en vrede in de wereld nastreven, in veel gevallen de belangrijkste bron van tweespalt en oorlog zijn. De hele geschiedenis van de mensheid toont dat aan. Het is onbegrijpelijk dat zoiets zich ook nog voordoet in de 21e eeuw in een beschaafd land op een beschaafd continent. We zijn ver weg van de letter en de geest van het Goede-Vrijdagakkoord. Ik verwacht wel dat de huidige besprekingen tot een compromis zullen leiden, maar een waarborg voor de vrede hoeven we niet te verwachten. Daarvoor is het wederzijdse onbegrip en wantrouwen te groot.
Jacques Chirac heeft een glorieus bezoek gebracht aan Algerije. Het eerste van een Franse president sinds de Algerijnse onafhankelijkheid. Zijn populariteit stijgt, terwijl hij zijn herverkiezing in grote mate dankt aan een strategische flater van de linkerzijde.
DE CLERCQ: Dat zijn de karpersprongen van de politiek. Dat hij als een held ontvangen is in Algerije heeft hem waarschijnlijk aangenaam verrast, al zou de Franse diplomatie die reis nooit hebben georganiseerd als ze niet zeker was geweest van het succes. Je merkt wel meer dat er een haat-liefdeverhouding blijft bestaan tussen gewezen Franse kolonies in Noord-Afrika en Frankrijk. Dat leidt op tijd en stond tot een opwelling van zowel de liefde als de haat. Met zijn pro-Arabische houding in de Irak-crisis heeft Chirac goede punten gescoord in de islamlanden. Veel reële macht oefent Frankrijk niet meer uit, geen enkel Europees land trouwens, maar in de babbeldiplomatie staat het nog altijd zijn man. De houding van Chi- rac krikt intern ook het nationale gevoel van de Fransen op, ook van de velen die hem liever niet meer aan de macht zagen. Chirac treedt met zichtbaar genoegen in de voetsporen van zijn grote voorbeeld Charles de Gaulle. Een opstoot van anti-Amerikanisme is daar de ideale voedingsbodem voor.
Koen Meulenaere
willy de clercq: ‘saddam heeft de vn, de eu, de arabische liga en de relatie vs-eu verstoord. dat kan tellen.’
