De regionalisering is ‘een vliegwiel dat niemand kan stilleggen’. Dat zegt de nieuwe voorzitter van het Vlaams Parlement, Jan Peumans. ‘Als we nu nog uitsluitend in de Belgische context zouden werken, was dat een ramp voor Vlaanderen.’

De regering-Peeters II heeft deze week in het Vlaams Parlement van de meerderheidspartijen CD&V, SP.A en N-VA het vertrouwen gekregen voor haar regeerprogramma over ‘Een daadkrachtig Vlaanderen in beslissende tijden’.

Met N-VA’er Jan Peumans heeft dat Vlaams Parlement ook een nieuwe voorzitter. Samen met partijvoorzitter Bart De Wever onderhandelde hij over het Vlaamse regeerakkoord en werd hij regelmatig genoemd als toekomstig minister. Maar De Wever schudde de kaarten anders. Voor de twee zware ministersposten van de N-VA verkoos hij de ervaring van Geert Bour-geois en haalde hij Philippe Muyters weg bij de werkgeversorganisatie VOKA. In het profiel van Muyters wogen twee elementen door: hij komt uit de kieskring Antwerpen, waar de N-VA op 7 juni zes van haar zestien zetels in het Vlaams Parlement veroverde, en hij is een bruggenhoofd naar Vlaamse ondernemers, die traditioneel meer voor Open VLD stemmen.

Het mandaat van Vlaams Parlementsvoorzitter, dat ook naar de N-VA is gegaan, viel zodoende Jan Peumans in de schoot. Hij geeft toe dat hij liever minister was geworden, maar hij heeft de knop snel omgedraaid. ‘Dertig jaar geleden was Maurits Coppieters voorzitter van de Raad van de Nederlandstalige Cultuurgemeenschap, de voorloper van het Vlaams Parlement. Ik heb steeds veel respect voor hem gehad. Na Coppieters ben ik de tweede democratische, humanitaire en progressieve Vlaamse natio-nalist die zo’n functie mag bekleden.’

U was in de voorbije vijf jaar een geëngageerd Vlaams Parlementslid dat zich vastbeet in dossiers en graag debatten voerde. Nu moet u meer afstand houden. Is dat niet strijdig met uw politieke karakter?

JAN PEUMANS: Ja, ik zal me moeten aanpassen. Maar niet in alles: naar recepties op het koninklijk paleis zal ik niet gaan en de ambassadeur van China zal ik niet ontvangen zolang de schendingen van de mensenrechten in zijn land en in Tibet voortduren. Maar ik zal evenmin nalaten om op te komen voor het Vlaams Parlement als controlerende macht.

Met Peumans als voorzitter wordt het Vlaams Parlement veel pittiger?

PEUMANS: Dat hangt ook van de parlementsleden zelf af. Het vorige Vlaams Parlement heeft zijn werking vergeleken met andere parlementen in Europa. Dat heeft interessante aanbevelingen opgeleverd voor een meer offensieve opstelling. Ik heb zelf ook een aantal ideeën. Zo moet het Vlaams Parlement meer greep krijgen op de beheersovereenkomsten die de Vlaamse regering sluit met een waaier van agentschappen en publieke bedrijven, zoals De Lijn en de VRT. De rapporten en adviezen van het Rekenhof over de besteding van de Vlaamse middelen dienen ook verplicht op de agenda te komen. De kostenramingen die de Vlaamse regering voor grote projecten opgeeft, zijn nu vaak niet ernstig. Dat moet veel nauwkeuriger.

Wat de interne staatshervorming voor een betere bestuurlijke organisatie in Vlaanderen betreft, kan het Vlaams Parlement het voortouw nemen en zelf een kader vastleggen. Een ander interessant idee zijn de brieven die Nederlandse ministers daar naar het parlement sturen om de stand van zaken in een dossier toe te lichten. En wat het Europees beleid betreft, kunnen we met het Vlaams Parlement zowel bij de voorbereiding als bij de opvolging van Europese ministerraden een grotere inbreng hebben.

In het nieuwe Vlaamse regeerakkoord wordt herhaaldelijk gezegd dat een plan of een project van de vorige Vlaamse regering wordt voortgezet. Is er, op de drastische beperking van de jobkorting na, wel een verschil?

PEUMANS: Waarom moeten er altijd zoveel nieuwe punten in een regeerakkoord zitten? Consolideren kan ook goed zijn. Waarom nieuwe wegen plannen, als de uitvoering van sommige dossiers al twintig jaar aansleept? Of waarom denken aan een nieuw kanaal als het Albertkanaal de drukst bevaren waterweg in Vlaanderen is en een groter rendement van de binnenvaart mogelijk is door de bruggen over dat kanaal te verhogen? Met die laatste werken zijn we bezig sinds 1964 en ze zijn nog altijd niet klaar.

Peeters II wordt voorgesteld als een besparings- én investeringsregering. Sinds wanneer zijn die twee te combineren?

PEUMANS: We besparen eerst om daarna te kunnen investeren. Maar ook dan zal de nieuwe Vlaamse regering voortdurend met de handrem op moeten werken. Peeters I stond er financieel beter voor. Bovenop een reeks bekritiseerbare vormen van publieke-private samenwerking (pps), kon ze 2 tot 3 miljard euro per jaar investeren.

Die regering heeft volgens de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) fors meer uitgegeven dan haar inkomsten toelieten. Dat ‘corrigeert de opvatting dat de Vlaamse openbare financiën structureel gezond zijn’, aldus de SERV.

PEUMANS: Door de crisis zijn de ontvangsten gedaald, maar een budgetcontrole voor de verkiezingen van 7 juni was natuurlijk niet sympathiek. En iets uit-delen, zoals die 710 miljoen euro voor een jobkorting, is altijd makkelijker dan besparen.

De nieuwe regering zoekt in 2010 al 600 miljoen besparingen bij de eigen overheidsdiensten en de agentschappen. Stevent ze zo niet af op een confrontatie met de ambtenaren?

PEUMANS: In een bedrijf dat door de crisis getroffen wordt, moet het personeel inleveren en worden mensen ontslagen. In het regeerakkoord is van beide opties geen sprake. Wel vragen we van de diensten en agentschappen meer efficiëntie door zuiniger en doelgerichter met de middelen om te springen en door niet alle ambtenaren die met pensioen gaan te vervangen. Zo zal het moeten gebeuren, want er is geen andere weg.

In 2011 moet de Vlaamse begroting weer in evenwicht zijn. Daarna is er meer geld voor nieuw beleid, maar alleen als de economie snel aantrekt.

PEUMANS: Dat is logisch. Daarom wordt de budgettaire situatie in 2011 opnieuw bekeken en zijn er ook twee scenario’s voor de beleidsruimte in 2014 opgenomen – met een minimum van 1 miljard en een maximum van 1,4 miljard euro.

Wat met de kritiek van Europa en het In-stituut voor Nationale Rekeningen over de regeling om ruim 4 miljard euro aan investeringen in de Oosterweelverbinding, zeesluizen en scholenbouw via pps-constructies buiten de begroting te houden? Dat voorbehoud hangt als een donkere schaduw over de Vlaamse financiën.

PEUMANS: Dat is juist. Voorlopig is daar geen oplossing voor. Misschien is dit wel een opportuniteit om dergelijke investeringen op een heel andere manier aan te pakken.

Als parlementslid hebt u naam gemaakt met uw kritiek op de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel en haar masterplan, met onder meer de omstreden Oosterweelverbinding. Maar in het regeerakkoord staat in één zinnetje dat de regering dat plan verder uitvoert.

PEUMANS: Dat is een diplomatische zin zonder veel inhoud. Heel anders was het geweest als er had gestaan dat het masterplan ‘een en ondeelbaar en integraal’ moet worden uitgevoerd. Quod non. Diverse onderdelen van dat plan, zoals de aanleg van nieuwe tramlijnen in Antwerpen, zijn er al uit gehaald. En de voorziene tolinkomsten kunnen ook alleen dienen voor de financiering van infrastructuur die voor tolheffing in aanmerking komt. Maar minstens even erg vind ik dat er bergen geld naar ontwerpen en plannen zijn gegaan en dat de vorige regering tot vorig jaar één lijn in dat dossier volgde, tot de SP.A in de aanloop naar de verkiezingen het geweer van schouder veranderde. Dat is niet ernstig.

Van de N-VA is niet bekend welke houding ze aanneemt in het dossier van de Lange Wapperbrug.

PEUMANS: Dat is niet juist. We hebben gezegd dat we zouden wachten op de studie van het bureau Arup/Sum over een vierde tracé en op de uitkomst van een referendum in Antwerpen. De studie is er inmiddels, de volksraadpleging vindt plaats in oktober. Tot zolang zijn grote woorden of een agressieve verdediging van een verbinding met brug, zoals de potentiële privépartner Noriant recent heeft gedaan, compleet nutteloos.

Aan het hoofdstuk over de staatshervorming – toch heel belangrijk voor de N-VA – worden in het regeerakkoord niet veel woorden vuilgemaakt.

PEUMANS: Niet akkoord. In de voorbije twee jaar waren de Vlamingen altijd vragende partij en zeiden de Frantaligen ‘ non’. Die rollen keren we om, zonder ons referentiekader voor een nieuwe staatshervorming op te geven. Daarom is op verzoek van de N-VA de Octopusnota van Kris Peeters bij het regeerakkoord gevoegd. Als intussen een andere overheid een beslissing neemt die de belangen van Vlaanderen schaadt, zullen we het instrument van het belangenconflict gebruiken. En verder zullen we op een assertieve manier onze huidige bevoegdheden uitoefenen.

Zo komt er een decreet over een Vlaamse sociale bescherming, met onder meer een Vlaamse kinderbijslag en een Vlaamse hospitalisatieverzekering.

PEUMANS: De eerste afwijzende reacties van de Franstaligen bewijzen dat we op het juiste spoor zitten. Het zal de aanzet zijn tot een Vlaamse sociale zekerheid, omdat ik ervan overtuigd ben dat het zal werken als een vliegwiel. Hospitalisatieverzekeringen bijvoorbeeld zijn nu ook voor Vlamingen heel duur omdat in de ziekenhuizen in Wallonië en Brussel onbegrijpelijk hoge supplementen op de honoraria worden gevraagd. Als we daar een eigen Vlaamse invulling aan kunnen geven, zullen de mensen ervaren dat ze beter bediend worden dan in het Belgische kader.

Werkgeversorganisaties en vakbonden vinden dat de Vlaamse regering haar beperkte middelen beter voor andere dossiers kan gebruiken.

PEUMANS: Iedereen heeft het recht om commentaar te leveren. Maar we zetten door.

Federaal premier Herman Van Rompuy (CD&V) weet intussen dat hij bij de Vlaamse regering geen extra’s kan rapen om het gigantische begrotingstekort van alle overheden samen weg te werken.

PEUMANS: Onze boodschap over de Vlaamse begroting is glashelder: vanaf 2011 geen tekorten en geen overschotten. In Wallonië willen ze dat pas in 2015 realiseren en in Brussel zelfs pas in 2019. Dat bewijst hoe krap bij kas die twee regio’s zijn en hoe groot ook de nood aan nieuwe middelen in het Franstalige onderwijs is. De Franstaligen zullen met andere woorden wel móéten komen aankloppen.

Verwacht u dat ze dat nog doen voor de federale verkiezingen van juni 2011?

PEUMANS: Indien niet, is het ook goed. Wij besturen Vlaanderen gewoon verder. Daarom is het zo belangrijk dat al veel bevoegdheden geregionaliseerd zijn. Als we nu nog uitsluitend in een Belgische context moesten werken, zou dat een ramp voor Vlaanderen zijn. De regionalisering, die in 1970 begon met cultuur en taal, werkt als een vliegwiel. Niemand kan ze nog stilleggen.

Een interne staatshervorming moet de ‘bestuurlijke drukte’ in Vlaanderen verminderen. Het aantal provincieraadsleden terugschroeven naar maximaal 72 of 63 naargelang van het aantal inwoners, zal weinig zoden aan de dijk zetten.

PEUMANS: Dat deel van het regeerakkoord bevat veel meer. De provincies worden feitelijk ontmanteld. Ze krijgen nog enkel grondgebonden bevoegdheden en per beleidssector willen we maximaal twee bestuurslagen. Het ligt voor de hand dat de provinciale laag verdwijnt als de Vlaamse overheid en een stads- of gemeentebestuur betrokken zijn.

Nog een speerpunt van de N-VA is een Vlaams energiebedrijf. Maar heeft dat iets te betekenen op een markt die overheerst wordt door Franse energiebedrijven? En wat als de federale regering straks beslist om de kernuitstap terug te dringen?

PEUMANS: Het centraliseren van Vlaamse initiatieven voor een groenestroombeleid kan bijdragen tot het halen van de Europese klimaatdoelstellingen. Maar ik geef toe dat de pretenties van een Vlaams energiebedrijf niet overdreven moeten worden.

Tijdens de regeringsonderhandelingen was er sprake van ‘chemie’ tussen N-VA en SP.A, terwijl ideologisch en inhoudelijk de afstand tussen beide partijen groot is.

PEUMANS: Voor mythen en sagen moet je altijd opletten. Tegenstanders hangen een beeld van ons op met begrippen als rechts, nationalistisch en alleen voor het eigen volk. Wie de geschiedenis en het programma van eerst de VU en nu de N-VA kent, weet dat we altijd een partij met ook een sociale en ecologische inslag geweest zijn.

Over de onderhandelingen is lange tijd niets uitgelekt, behalve dan dat het met Frank Vandenbroucke (SP.A) niet van een leien dak liep.

PEUMANS: Die lekken hebben de socialisten zelf georganiseerd en niemand anders. Slechts helemaal op het einde hebben we even laten merken dat we genoeg hadden van het gebrek aan samenhang in de onderhandelingsdelegatie van de SP.A, en van het feit dat die partij op 7 juni verloren had maar zich aan tafel toch graag als winnaar gedroeg.

SP.A en N-VA maken deel uit van de nieuwe Vlaamse meerderheid en zitten federaal in de oppositie. Hebben jullie samen de CD&V in de tang?

PEUMANS: De N-VA is geen machtspartij. Voor ons volstaat dat de opstelling van de Vlaamse regering budgettair en communautair duidelijk is. Met wat ‘oom Herman’ in de federale regering uitricht, hebben we niets uit te staan.

DOOR PATRICK MARTENS

‘We zullen op een assertieve manier onze huidige bevoegdheden uitoefenen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content