De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Muys, de hulpactie voor Kosovo op VTM en VRT heeft meer dan 720 miljoen frank opgeleverd.
Paul Muys: Het is bon-ton om dat meteen te relativeren en te vergelijken met de prijs van één kruisraket. Maar laten we het vooral belichten als een bewijs van de goede wil en inzet van vele gewone mensen. Helaas is de nood van de Kosovaren daarmee niet gelenigd en een tweede dergelijke actie krijgt te kampen met donor-moeheid. Het lijkt me ook meer een gebaar van liefdadigheid dan van solidariteit. Het getal van 1200 vluchtelingen die onze regering wil opnemen, is veelzeggend. Men wil zo kort voor de verkiezingen niet het risico lopen dat deze kwestie gevoegd wordt bij het dossier van de sans papiers en van de hier illegaal verblijvende vreemdelingen. De regering durft het niet aan om bijvoorbeeld tienduizend Kosovaren onderdak te geven. Terwijl we daar natuurlijk wel de mogelijkheden toe hebben.
Intussen wordt Joegoslavië bedolven onder de bommen. Van dat land blijft geen spaander heel.
Muys: Wie nu bombardeert, zal binnenkort zelf met een herstelplan moeten komen, eventueel een Marshall-plan voor de hele Balkan. Het is voor niemand goed als er midden in het welvarende Europa een verpauperde en kapotgeschoten enclave ligt. We krijgen slechts fragmentarische beelden van de schade in Servië, maar die moet gigantisch zijn. En al kan de Servische bevolking door de schuld van Milosevic op weinig sympathie rekenen, het blijft een schrijnende vaststelling dat al die vernielingen geen zichtbaar voordeel opleveren voor de Kosovaren. Volgens de officiële versie is het om hen te helpen dat we bombarderen, maar dat heeft de etnische zuivering enkel verergerd. Als je kijkt naar het aantal bommen en raketten die ongehinderd boven Joegoslavië worden gedropt of afgevuurd, dan besef je dat de wederopbouw vele jaren zal duren. De economie zat al tien jaar in het slop, dat kan alleen verergeren. Alle vitale knooppunten zijn met grote precisie stukgegooid. Wegen, bruggen, communicatielijnen, brandstofdepots, de enige autofabriek… alles ligt in puin. De Donau is niet meer bevaarbaar. Dat alles betekent: geen export meer, verlies aan inkomen, en massale werkloosheid. Al die elementen zullen het extremisme en de haat tegen het Westen hoger opdrijven.
Zal dat leiden tot Servisch terrorisme? Of zijn de Serviërs in het buitenland veeleer tegenstanders van Milosevic ?
Muys: Ik hoor geen dissidente Servische stemmen die kritiek geven op Milosevic. Intern is er de afwijkende mening van Vuk Draskovic, maar diens kritiek is ook niet fundamenteel. Hij is zes maanden geleden in de regering gestapt, zo oneens met Milosevic is hij het dus niet. Ik weet niet of er al terreuraanslagen gepleegd zijn door Serviërs. De moord op de Britse televisiepresentatrice Jill Dando misschien, maar dat is voorlopig niet meer dan een van de vele hypothesen. Nu goed, het gevaar bestaat. Tenslotte is de Eerste Wereldoorlog ook begonnen met een Servische aanslag.
Is het ontslag van Draskovic een versterking of een verzwakking voor Milosevic ?
Muys: Moeilijk te zeggen. Ook als iedereen zich rond Milosevic schaart, zijn er andere factoren die de positie van de regering onhoudbaar maken. De bevolking kan niet lijdzaam blijven toezien hoe ze aan een onzichtbare vijand wordt overgeleverd. Zeker nu de Navo meer en meer burgerdoelwitten viseert of raakt. En het geduchte Joegoslavische leger ziet zijn hele infrastructuur aan diggelen gaan. Ook al hebben ze ongetwijfeld voorraden ingegraven en vliegtuigen verstopt, ze zullen geen brandstof en geen startbanen meer hebben. De Joegoslavische militairen kunnen niet opgetogen zijn over de gang van zaken. Hun trouw aan Milosevic is niet onvoorwaardelijk. Misschien kan Viktor Tsjernomyrdin, die meer afstand neemt van Milosevic dan andere Russische politici, daar gebruik van maken. Het vrijlaten van de drie krijgsgevangen Amerikanen is een eerste voorzichtige wending in het diplomatieke overleg.
Intussen vernemen we weinig of niets uit Kroatië. Zal president Tudjman profijt proberen te trekken uit de verzwakking van de vijand?
Muys: Hij is er gewetenloos genoeg voor, maar voorlopig houdt Kroatië zich gedeisd. Er is bijna een heropflakkering van het Servisch-Kroatische conflict geweest aan de Boka Kotorska, die prachtige fjord op de grens van Zuid-Kroatië en Montenegro. Dat was uiteindelijk een storm in een glas water, maar het toont wel aan hoe weinig er nodig is om heel ex-Joegoslavië weer in brand te zetten. Veel hangt af van wat er met Servië gebeurt. Dat het totaal verzwakt uit deze oorlog komt, staat vast. Een van de doelstellingen van de Navo is om Milosevic weg te krijgen. De vraag is wie er in de plaats komt. Ik vrees dat figuren als Draskovic en Seselj de situatie zullen verergeren. En hoe dan ook: de Servische bevolking moet uitmaken wie haar politieke leiders zijn. We kunnen dat gebied niet onder curatele stellen, zoals al is geopperd. Daarvoor bestaan in Europa geen bruikbare precedenten. Ook niet het Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog en het Verdrag van Versailles.
De Palestijnse Raad stelt zoals verwacht de uitroeping van de Palestijnse staat uit, omdat er over veertien dagen verkiezingen zijn in Israël.
Muys: Tegelijkertijd gaan kolonisten, met nauwelijks verholen steun van de aftredende regering, rustig verder met de bouw van nederzettingen, al gaat het dan om “steunnederzettingen” op een kilometer afstand van de andere. Dat alles met de duidelijke bedoeling om het gebied te bezetten, en iedereen voor voldongen feiten te plaatsen. De arme zieke Arafat wil de Israëlische extremisten geen extra argumenten aanreiken in de verkiezingsstrijd, maar is dat wel de juiste tactiek? Hij moet ook denken aan zijn eigen rabiate fracties, die niet in de Palestijnse Raad zitten. Zij kunnen dit uitstel gebruiken om hun eigen positie te versterken, en die van Arafat aan te tasten. Men heeft de situatie zo lang laten aanslepen, dat de hoop die ontstaan was na Oslo bijna weer verdwenen is.
De Palestijnse beslissing komt er onder druk van de Verenigde Staten. Laten de Palestijnen zich met een kluitje in het riet sturen?
Muys: Het zou niet de eerste keer zijn. De Amerikanen zijn niet gelukkig met de uitbreiding van de nederzettingen, maar wat dat betreft, zijn de Israëliërs niet gewend om te luisteren. Ik vrees dat we weer terug naar af zijn, met een verzwakte PLO en een verzwakte Palestijnse regering, die enkel in leven blijft dankzij het geld dat West-Europa haar toestopt.
Netanyahu kan deze toegeving als een pluim op zijn hoed gebruiken in de verkiezingsstrijd.
Muys: Indien de Palestijnse staat wel was uitgeroepen, had hij dat ook kunnen gebruiken. De uitslag van de verkiezingen is niet te voorspellen. De vorige keer kwam het op enkele duizenden stemmen aan. Ik weet niet of Labour klaar is voor de overname van de macht. Haar leider Ehud Barak is hier niet bekend, maar dat kan snel veranderen. Shimon Peres genoot wel internationaal prestige, maar bleek een vrij zwakke figuur. En vergeet niet dat de grote doorbraak in het vredesproces er gekomen is met een Likoed-premier, Menachem Begin, wat die voor de rest ook allemaal mag hebben mispeuterd. Het is niet de Mapai-partij die de vrede met Egypte en Jordanië geforceerd heeft. Maar de politici uit het Likoedblok staan veel meer dan vroeger onder druk van de extreem-rechtse partijtjes, die in en uit de coalitie stappen zoals het hen op dat moment het best uitkomt. Het is moeilijk om in dat land te regeren. Eén ding staat vast: als de uitroeping van het Palestijnse ministaatje op 4 mei onaanvaardbaar was voor Israël, dan zal het dat ook zijn in juni. En een verdeling van Jeruzalem zeker.
In India is de Congrespartij er niet in geslaagd een nieuwe meerderheid op de been te brengen. En dus moeten ook de Indiërs naar de stembus, voor de derde keer in drie jaar.
Muys: Ook in India doen allerlei kleinere partijen de regering vallen zonder zich af te vragen of de alternatieven beter zijn. Men zou al die splintergroeperingen kunnen uitschakelen met een kiesdrempel, maar dan loop je het gevaar dat bepaalde deelstaten in New Dehli niet meer aan hun trekken komen, wat afscheidingsgedachten kan doen ontstaan. Omdat men er sinds enkele jaren niet meer in slaagt een coherente regering op de been te brengen, worden de noodzakelijke hervormingsprogramma’s niet gerealiseerd. De economie stagneert of boert achteruit, terwijl de bevolking sneller toeneemt dan in China en over een twintigtal jaren deze in aantal zal overtreffen.
Het is een verworvenheid voor een land met zoveel inwoners dat niemand van zijn bed kan worden gelicht en zonder vorm van proces kan verdwijnen. En dat er een open en vrij kritische pers bestaat. Er broeien onderhuids wel een paar etnische en religieuze tegenstellingen, maar men heeft die tot nu toe redelijk onder controle. Sporadisch verschijnt in onze kranten wel een berichtje over tweehonderd doden bij een religieus conflict in Bombay, maar naar de plaatselijke normen is dat niet meer dan een Man-bijt-hond-bericht. In talloze steden leven hindoes en moslims vreedzaam met elkaar samen, wat ook geen geringe prestatie is. Het is door collega-Kroonraadleden al onderstreept dat in het hindoeïstische India meer moslims wonen dan in welk ander land ter wereld ook. Maar de spanningen blijven beperkt tot enkele plaatsen, en zware uitbarstingen als enkele jaren geleden in Ayodhia, zijn zeldzaam.
India blijft dus de grootste democratie ter wereld, maar je moet die democratie ook waard zijn. De huidige politieke klasse is dat steeds minder. Ook de Congrespartij niet. Wat is dat voor een partij die sinds de onafhankelijkheid vijftig jaar lang bijna onafgebroken de macht heeft gehad, en geen beter boegbeeld naar voren kan schuiven dan de Italiaanse weduwe van een telg uit de Indira Gandhi-clan. Zo iemand heeft niet het mobiliserend vermogen van Indira Gandhi zelf, of van haar vader pandit Nehru. De gewone Indiër aanvaardt die buitenstaander niet. Je kan geen hindoe worden, zoals je bij ons katholiek of mohammedaan wordt.
Onder het bewind van de hindoepartij BJP is de spanning met Pakistan gestegen.
Muys: Die was er voordien ook, het atoomprogramma van beide landen is al vele jaren in voorbereiding. Maar ze wordt inderdaad verhoogd door het propageren van India als een hindoestaat. De escalatie in het atoomproject van beide landen is oncontroleerbaar. Eerst nucleaire proeven, dan langeafstandsraketten. En wat de een doet, doet de ander twee weken later. Er zit weer weinig anders op dan dat de Amerikanen de nodige druk uitoefenen. Alleen hebben ze op dit moment andere dingen aan hun hoofd.
Ook in Indonesië blijft het zeer woelig.
Muys: Daar ligt de economie volledig in puin. Indonesië is het zwaarst getroffen door de Aziatische crisis van vorig jaar. En het politieke systeem van Suharto is in elkaar geklapt. Op dat regime was veel aan te merken, maar er is niets voor in de plaats gekomen, waardoor men bijna slechter af is dan voordien. Dat is uiteraard de schuld van Suharto zelf. Een dictatoriaal regime is enkel bekommerd om zijn eigen overleven, niet om de continuïteit van de staat. Zolang er in Indonesië geen hoop is op economisch herstel, zal men zondebokken zoeken. Dat zijn dan de christenen, of de Chinezen. Er hoeven niet eens etnische tegenstellingen te spelen. Op Sumatra zijn er rellen tussen autochtonen en geïmigreerde Javanen, die de exponenten zijn van het transmigratiebeleid dat al dateert uit de tijd van Sukarno. Maar ook hier hetzelfde gegeven: de politiek in Indonesië weerspiegelt degeografie, een eindeloze versnippering.
PAUL MUYS
Koen Meulenaere
