Antwerpenaars zijn minder tevreden, staan wantrouwiger tegenover hun stadsbestuur en voelen zich onveiliger dan Gentenaars of Bruggelingen. Maar een goed bestuur kan wonderen doen.

‘Het gaat goed in Gent, maar dat mag geen reden zijn voor zelfgenoegzaamheid’, zegt de Gentse burgemeester Frank Beke (SP.A). ‘Dat is de stomste houding die een stadsbestuur zou kunnen aannemen. Opnieuw blijkt dat je kunt scoren bij de burger door een goed beleid te voeren.’ Die conclusie baseert Beke op de studie Burgers in Vlaamse grootsteden van Carl Devos, Herwig Reynaert en Dries Verlet, van de vakgroep Politieke Wetenschappen aan de Universiteit Gent. In het voorjaar van 2003 ondervroegen zij 1874 kiesgerechtigden verdeeld over de grootste drie Vlaamse steden Antwerpen, Gent en Brugge over hun vertrouwen in het stadsbestuur, tevredenheid over het beleid, veiligheidsgevoel en participatie. Hoewel de resultaten – tot spijt van wie het benijdt – meer dan één vooroordeel bevestigen, vallen er voor de betrokken steden ook dure lessen uit te trekken.

Om te beginnen blijkt dat bewoners van de drie steden het meest tevreden zijn over de plaatselijke bibliotheken, de brandweer en het toeristische beleid. In Antwerpen en Gent willen de mensen graag meer aandacht voor een goede organisatie van de openbare werken, een beter verkeersbeleid en meer veiligheid. De openbare werken zijn ook de Bruggelingen een doorn in het oog, maar zij willen vooral een beter economisch beleid. Meer veiligheid hoeft voor hen dan weer niet, want ze voelen zich in hun stad veel veiliger dan de Antwerpenaars. Dat is niet zomaar een vaststelling: uit het onderzoek blijkt dat veiligheidsgevoel een belangrijk criterium is voor het rapportcijfer dat men zijn stadsbestuur geeft. ‘Hoe veiliger iemand zich in zijn stad voelt, hoe meer tevreden hij is over de meest uiteenlopende aspecten van het lokale beleid’, zegt Herwig Reynaert. En inderdaad: de ondervraagde Bruggelingen geven de lokale overheid een goede score, terwijl de Antwerpenaars minder blij zijn met het beleid.

Brugge raakt zijn pole position wel kwijt als het vertrouwen in de burgemeester wordt gemeten. De Gentse Frank Beke is de populairste burgemeester, gevolgd door Patrick Moenaert (CD&V) van Brugge en uiteindelijk Leona Detiège (SP.A), die in Antwerpen intussen door Patrick Janssens is vervangen. Veel zou te maken hebben met Bekes toegankelijkheid. ‘Ik probeer zo dicht mogelijk bij de gewone Gentenaars te staan’, aldus Beke, die volgens de geruchtenmolen volgend jaar voor een derde ambtstermijn gaat om de fakkel halverwege de bestuursperiode door te geven. ‘Zo ben ik al in alle straten van mijn stad geweest. In Antwerpen staan de burgemeester en het stadsbestuur toch een beetje verder van de mensen.’ Bij elke deur aanbellen is in een stad als Antwerpen, die dubbel zo groot is als Gent, ook amper haalbaar voor één man. Reynaert: ‘Ik begrijp dat Patrick Janssens onmogelijk in zijn eentje alle straten kan afdweilen. Daarom wil ik hem aanraden om zijn hele partij in Antwerpen daarvoor te mobiliseren. Een van de sterktes van het Vlaams Belang is immers net dat de mandatarissen overal in de wijken aanwezig zijn.’

Veilig buiten

De aanpak van het Vlaams Belang werpt blijkbaar in de drie steden vruchten af: zijn kiezers hebben zowel in Antwerpen als in Brugge en Gent het minst vertrouwen in hun stadsbestuur – waar tot nader order nog geen Belanger zitting in heeft – en zijn het minst tevreden over het beleid. Politieke voorkeur blijkt trouwens over het algemeen een belangrijke rol te spelen bij de beoordeling van het stadsbestuur. ‘Wie op een oppositiepartij heeft gestemd is over het algemeen veel minder tevreden dan iemand die voor een meerderheidspartij heeft gekozen’, aldus Reynaert. ‘We weten niet in welke richting dat werkt: vind je het beleid goed omdat het nu eenmaal door de partij van jouw keuze wordt uitgevoerd of stem je net op die partij omdat je het beleid goed vindt?’

Verrassend heeft de ‘politieke participatie’ van de ondervraagden weinig of geen invloed op hun vertrouwen en tevredenheid. Reynaert: ‘Wel blijkt dat iemand die buitenkomt zich veiliger voelt dan iemand die de hele dag in zijn luie stoel zit. Aan de andere kant voelen mensen die proberen invloed te hebben op het bestuur van hun stad zich vaak gefrustreerd. Iemand die in een adviesorgaan zit, is bijvoorbeeld snel teleurgesteld in het stadsbestuur als hij merkt dat zijn inbreng wordt genegeerd.’

Terwijl Gent en Brugge over de onderzoekscategorieën heen de eerste plek afwisselen, bengelt Antwerpen haast over de hele lijn achteraan. ‘Tuurlijk!’, zal elke rechtgeaarde Antwerpenaar roepen. ‘De interviews zijn in volle Visa-crisis afgenomen.’ Dat is ook zo: het gros van de ondervraagden werd geconsulteerd toen het Antwerpse stadsbestuur, de stadsdiensten én de politie zwaar onder vuur lagen. ‘Vreemd genoeg had die affaire amper invloed op het vertrouwen van de inwoners’, zegt Reynaert. ‘Dat blijkt uit een vergelijking met de interviews die al vóór het losbarsten van de crisis waren afgenomen.’ Zelf zien de Antwerpenaars er blijkbaar geen graten in. De Gazet van Antwerpen concludeerde vorige week uit het onderzoek dat Antwerpenaars minder chauvinistisch zijn dan Gentenaars. Voor het feit dat zij ook het minst tevreden zijn over hun stadsbestuur had de krant een creatieve verklaring klaar: ‘Antwerpenaars staan al eeuwen bekend als kritische geesten, die niet snel content zijn over de hoge dames en heren op het Schoon Verdiep. Bovendien is het nogal artificieel om twee veel kleinere steden te willen vergelijken met Antwerpen.’

Ann Peuteman

Men is vooral tevreden over bibliotheken, brandweer en toeristisch beleid, maar veel minder over openbare werken en verkeersbeleid.