Londonderry/Derry, 30 januari. û De para’s kwamen achter de barricades vandaan en openden het vuur. Een half uur later waren dertien mensen dood, een veertiende stierf enkele uren later. Het jongste slachtoffer was 17, het oudste 59 jaar. Bloody Sunday was het bloedige begin van het bloedigste jaar uit de Noord-Ierse geschiedenis.
De dag was nochtans vreedzaam begonnen. Het was stralend weer. Tienduizend betogers hielden een protestmars tegen de internering van verdachten. Dat was een maatregel waarmee de Noord-Ierse regering – met alle steun overigens van de conservatieve regering van Edward Heath – probeerde de katholieken in toom te houden. Die waren al vier jaar aan het betogen voor werk, huisvesting en rechten.
De schietpartij kwam onverwachts, ook al had de regering alle betogingen verboden en was een deel van Londonderry – Derry voor de katholieken – afgezet door het leger. De katholieke ordedienst was ervaren: er zou een andere weg worden gekozen en de IRA had beloofd zich niet te bemoeien. Om 14.50 uur ging de betoging van start, voorop een kleine vrachtauto met open laadbak.
Een paar jongeren gooiden stenen naar de soldaten achter de barricade. De rest van de betogers stapte voort, weg van de legerbarricade. Dan brak de hel los. De beelden van priester – later bisschop – Edward Daly die zwaaiend met een bebloede zakdoek probeerde de gewonden te evacueren, gingen de wereld rond.
Het officiële onderzoek schoof alle schuld op de betogers: die hadden eerst geschoten. De soldaten hadden misschien wat overdreven veel geschoten, maar hadden zich enkel verdedigd. Kolonel Derek Wilford die de operatie had geleid, werd zelfs gedecoreerd.
Bloody Sunday was een kantelmoment voor Noord-Ierland. De IRA – tot dan spottend Ira ran away genaamd – kreeg er vijftigduizend rekruten bij. Twee maanden later schafte Londen de Noord-Ierse regering af en ging zelf regeren. Premier Heath overwoog zelfs om honderdduizenden katholieken naar de Ierse Republiek te doen verhuizen.
Pas in 1998 opende de socialistische premier Tony Blair een nieuw onderzoek, een stap naar vrede in Noord-Ierland. Dat onderzoek loopt nog en krijgt dit keer het vertrouwen van de katholieke bevolking.
In Noord-Ierland duurt het geweld voort. De Noord-Ierse katholiek-protestantse regering die in 2000 aantrad, is in oktober 2002 afgetreden. Het wantrouwen was te groot. Maar Londonderry heet nu Derry.
Misjoe Verleyen
