Wat mag de Europese Unie van een nieuw samenwerkingsakkoord met Rusland verwachten?
Alvast in één opzicht lijkt de Europese Unie zeer op het land waar haar instellingen gevestigd zijn. Zoals België is ze recent vooral met haar eigen overleven bezig. De conservatieve Amerikaanse waarnemer en schrijver Robert Kagan, die al jaren in Brussel woont en werkt, heeft de indruk dat de Unie geen leidende rol in de wereld wíl spelen. Iedere keer als ze een stap vooruit lijkt te zetten, volgt er een terugslag. Zoals nu met het Ierse ‘nee’ tegen het Verdrag van Lissabon.
Vorige week streek de top van de Unie in Rusland de plooien glad met de leiders in het Kremlin. Nog deze week beginnen gesprekken over een nieuw samenwerkingsakkoord. Dat had twee jaar geleden al moeten gebeuren, maar eerst lag Polen dwars en vervolgens Litouwen. President Dmitri Medvedev inviteerde de Europeanen voor de gelegenheid in de boomende West-Siberische stad Khanti-Mansiysk, in een regio die bijna zestig procent van de Russische olie levert. Dat was meer dan symbolisch. De Unie betrekt een kwart van zijn olie en gas uit Rusland en wil garanties dat de kraan niet onverwachts wordt dichtgedraaid.
Op de foto’s van de top staan alleen lachende gezichten. Maar de Unie hoeft zich geen illusies te maken. Als om te bewijzen dat er in Rusland sinds de verkiezingen niets is veranderd, werd uitgerekend vorige week bekend dat eerste vicepremier Viktor Zoebkov voorzitter wordt van de energiereus Gazprom, die door de overheid wordt gecontroleerd. Daarmee is de cirkel rond. Vladimir Poetin is nu premier. De voormalige premier Zoebkov werd eerste vicepremier en voorzitter van Gazprom. Terwijl de voormalige eerste vicepremier en voorzitter van Gazprom, Dmitri Medvedev, nu president is van het land. De poppetjes dragen alleen een andere pet.
Maar het is de EU dus vooral om de energie te doen. De Russen van hun kant kunnen hun olie en gas desnoods ook aan de Chinezen kwijt. Of ze maken afspraakjes met de Europese landen afzonderlijk – wat ze nu ook de hele tijd doen. Daar valt weinig op af te dingen. De Amerikanen doen hetzelfde, en bovendien moet de Unie zich maar niet zo gemakkelijk uit elkaar laten spelen.
Om de risico’s te beperken, willen de Europeanen graag dat westerse bedrijven in het Russische netwerk van pijpleidingen kunnen participeren. De Russen vinden het van hun kant gek dat de EU er bezwaar tegen heeft dat Russische bedrijven een poot aan de grond krijgen in het Europese distributiesysteem van olie en gas. De Europeanen werpen mensenrechten en corruptie op. De Russen willen het in de loop van de gesprekken ook hebben over Kosovo en de Europese bemoeienis met Oekraïne en Georgië. En over het nieuwe Amerikaanse rakettenschild, dat met de hulp van Polen en Tsjechië tot stand komt. Medvedev wil zelfs over een nieuw veiligheidsverdrag voor Europa praten.
Zoals Vladimir Poetin vóór hem laat ook Dmitri Medvedev zich als kersvers president van zijn meest aimabele kant zien. In de politiek betekent dat weinig. Politiek is een spel om macht. Het vorige akkoord tussen Rusland en de Europese Unie werd in 1997 afgesloten. Toen Rusland zwak stond en de EU eisen kon stellen. Vandaag zijn de rollen omgekeerd. De Europese Unie maakt in Moskou nog weinig indruk. Maar dat heeft ze toch ook voor een deel aan zichzelf te danken.
door Hubert van Humbeeck
