Dominique Soenens
Dominique Soenens Freelancejournalist

Gunter Neefs zingt op tv een duet met zijn overleden vader en Tom Hanks schudt in de bioscoop apetrots de hand van John F. Kennedy. De nieuwste digitaliseringstechnieken bieden grenzeloze mogelijkheden om oude beelden, geluidsopnames en archieven nieuw leven in te blazen.

In ijltempo zijn digitale gegevensdragers de jongste jaren ingeburgerd geraakt. Grammofoonplaten zijn alleen nog maar in gespecialiseerde winkels te krijgen, voor papieren archieven moet je naar oude afleveringen van De Collega’s kijken en digitale foto- en videocamera’s verdringen de klassieke filmcamera’s. Samengevat: de toekomst is digitaal. Vooral oude foto’s, dia’s, grammofoonplaten, videobeelden, film- en televisieopnames hebben hun beste tijd gehad.

Krassen en geruis die de muziek op een oude, unieke grammofoonplaat of op cassettes overstemmen, dat is natuurlijk zonde. En flikkerende beelden en vlekken op oude filmopnames en super-8-film kunnen oude herinneringen verknoeien, net als vergane kleuren en vlekken op foto’s van lang geleden. Door digitalisering kunnen die tekortkomingen – charmes, volgens sommigen – van de traditionele media opgevangen en goedgemaakt worden. Met de huidige digitale technieken is het immers mogelijk om materiaal dat door de tand des tijds is aangetast zo goed als nieuw te maken.

Bij geluidsopnames zijn ruis en krassen de meest voorkomende beschadigingen. Na omzetting van analoog naar digitaal zijn die mits de nodige software makkelijk opnieuw helder te krijgen. Er is ook geduld voor nodig, want wie zelf de handen uit de mouwen wil steken, is al snel anderhalf uur bezig met het verwijderen van de krassen op één track. Bij video- en filmopnames kunnen er verschillende soorten mankementen zijn: flikkerende beelden, geruis, vlekken, onscherp beeld, enzovoort. Al die onregelmatigheden worden na digitalisering makkelijk weggewerkt. Oude zwart-witfilms met hun typische ruis en krassen, kunnen grotendeels naar hedendaagse kwaliteitsnormen omgezet worden. Het verwijderen van die onregelmatigheden kan manueel gebeuren, wat tijdrovend en duur is: elk frame moet apart bewerkt worden, en in een film zijn er 24 frames per seconde. Iets vlugger gaat automatische restauratie, maar die correctie is niet ideaal, omdat daarbij met vaste algoritmes gewerkt wordt.

FOTO’S KLONEN

Om film, video, dia en foto digitaal om te zetten, is er telkens een scanner nodig die het basismateriaal in digitale signalen omzet. Naast de scanners voor de gewone consument zijn er professionele high end-scanners. Afhankelijk van de doelstelling en het basismateriaal kies je vlakbedscanners, kleinbeeldfilmscanners of filmscanners. Bij de meeste scanners zit ook een OCR-programma, dat gebruikt wordt om teksten in te scannen. OCR staat voor Optical Character Recognizition en zorgt ervoor dat een ingescande tekst omgezet wordt in een document dat ‘bereikbaar’ is voor een tekstverwerkingsprogramma. Meer informatie en tips vind je op de volgende, al dan niet gesponsorde sites: www.linocolor.com, www.scansoft.com en www.scantips.com.

Digitale restauratietechnieken zijn natuurlijk zeer indrukwekkend, maar spreken toch iets minder tot de verbeelding dan de creatieve mogelijkheden die geluid-, foto-, film- en video-editing bieden. De huidige beeldmanipulatiesoftware laat namelijk toe om op oneindig veel manieren met (gedigitaliseerde) beelden en visuele effecten te spelen. Met de meeste beeldmanipulatiesoftware kun je onder meer helderheid, contrast, kleurenbalans en resolutie van het beeld aanpassen, maar bij sommige software is er nog veel meer nodig. Delen van een foto kunnen bijvoorbeeld weggelaten worden, de achtergrond kan veranderd worden, een onderdeel kan van kleur veranderen: de mogelijkheden zijn onbeperkt. Op een familiekiekje kun je iemand weglaten of andere personen toevoegen, de lucht van grijs naar blauw veranderen, het beruchte rode-ogeneffect wegwerken, gelaatsuitdrukkingen wijzigen, rimpels weglaten, delen van de foto vergroten of verkleinen, enzovoort.

Om een deel van een foto weg te laten, worden andere stukken van het beeld ‘gekloond’: verschillende beelden worden op elkaar geplaatst. De geloofwaardigheid van het resultaat is uiteraard afhankelijkheid van de kwaliteit: de kleur, de textuur en vooral het licht van de verschillende foto’s moeten met elkaar in overeenstemming gebracht worden, wat een heel moeilijke en tijdrovende klus is. Het is werk voor professionele studio’s, hoewel er ook interessante softwarepakketten voor de gewone consument op de markt zijn.

Hetzelfde geldt voor videobeeldsoftware waarmee iedereen beelden kan knippen, titels toevoegen, inzoomen, vertragen, imperfecties en ruis verwijderen, kleur corrigeren, beeld scherper maken, vervormde randen in het beeldscherm wegsnijden, geluid mixen en kalibreren (kleuren aanpassen). Een doodgewone vakantievideo kan zo met het nodige digitale knip- en plakwerk helemaal naar je hand gezet worden en een onverwacht boeiend geheel worden.

DE DODE PRESIDENT

Echt verbluffende ingrepen zijn natuurlijk in het professionele milieu te vinden. In films, reclame- en muziekclips en televisie wordt gretig van de digitale technologie gebruikgemaakt. Een veelgebruikte techniek is het vermengen van beelden van vroeger en nu: Tom Hanks die in Forrest Gump de hand van president Kennedy schudt, is wellicht het bekendste voorbeeld. Dichter bij huis zong Gunter Neefs een tijd geleden op tv een duet met zijn overleden vader Louis. De techniek die daarbij dikwijls wordt gebruikt, heet in film- en tv-jargon blue key. Zo wordt ook het weerbericht gemaakt: in werkelijkheid staat een weerman gebaren te maken tegen een blauwe achtergrond. Op die achtergrond worden verschillende weerkaarten geprojecteerd, die alleen voor de kijker zichtbaar zijn. Voor Forrest Gump deed Tom Hanks iets soortgelijks (handen schudden met iemand die er niet was), waarna de technici aan de slag konden om Hanks en de achtergrond helemaal in overeenstemming te brengen. Dat gebeurde in de eerste plaats door kleine aanpassingen in de handen en het gezicht van de president aan te brengen.

Hetzelfde is mogelijk voor beelden die niet met een blue key opgenomen zijn. Er bestaat immers software die op basis van bewegingsdetectie figuren uit een beeld isoleert, ze naar een ander beeld overbrengt en automatisch de instellingen aan het nieuwe beeld aanpast.

Een ander spectaculair effect was onlangs te zien in een reeks over de Tweede Wereldoorlog, waarbij originele vergane kleurbeelden bijgekleurd waren. Ook oude zwart-witfilms kunnen ingekleurd worden, maar dat moet frame per frame gebeuren en duurt dus erg lang (net als bij het verwijderen van krassen). Met de digitale technieken kunnen verschillende beelden gecombineerd worden om nieuwe locaties te creëren, zoals onder meer in de tv-serie Terug naar Oosterdonk gebeurde. Daarnaast kunnen volledig met de computer gegenereerde figuren, dieren (dinosaurussen bijvoorbeeld) of steden met beelden uit het verleden vermengd worden. Met driedimensionale computervisualisaties kunnen waarheidsgetrouwe dingen zelfs zonder bestaand beeldmateriaal aan beelden uit het verleden toegevoegd worden. Terwijl de kijker in de waan verkeert dat het om een oorspronkelijk beeld gaat.

Minstens even indrukwekkende effecten kun je met geluidsopnames bereiken. Opnames van overleden artiesten die met opnames van hedendaagse zangers of muzikanten gemengd worden, zijn al lang geen uitzondering meer: samplen is wijd verspreid. Voor liefhebbers van muziek die thuis wat willen knutselen, is er heel wat interessante software voorhanden. Galm toevoegen, ruis weghalen of toevoegen, klanken en stemmen op een andere toonhoogte laten klinken, een huidige opname laten klinken alsof het uit de jaren dertig komt, instrumenten uit verschillende muziekstukken afzonderen en er zelf een nieuw muziekstuk mee maken, in- en uitfaden, een vibrato op een oude operastem steken, een bestaande stem gebruiken om een nieuwe melodie te zingen. Het kan allemaal, en zelfs met eenvoudige, relatief goedkope software om geluid te bewerken.

Dominique Soenens

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content