In zijn voorlopig nog ongepubliceerde memoires vertelt Honoré Paelinck, ooit zeven maanden lang gedelegeerd bestuurder van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen, over het rapport dat hij, bij zijn aantreden in oktober 1986, liet maken door consultants van Coopers & Lybrant over de gang van zaken bij het overheidsbedrijf.

Na aflevering van het 50 bladzijden tellende rapport opende Paelinck de daaropvolgende vergadering van de raad van bestuur van de NMBS met de mededeling: ‘Indien ik dit rapport in detail uitleg, zal mijn exposé ongeveer drie uur in beslag nemen en u zult er wellicht niet veel van begrepen hebben. Maar ik kan het ook vertalen in één zin. Ware dit een rapport over een privébedrijf, dan is de kans groot dat de hele raad van bestuur in de gevangenis belandt.’

Zeven maanden hield Honoré Paelinck het vol bij de NMBS. Tot zijn plan om de juiste mensen op de juiste plaats te benoemen door de toenmalige voogdijminister werd afgeschoten. De minister had namelijk een aantal andere, verdienstelijke en bovendien politiek gelieerde promotiekandidaten op zijn lijstje, en rondde zijn argumentatie af met: ‘Uiteindelijk ben ik toch de baas’.

Waarop Paelinck repliceerde met het bij de NMBS zelden gehoorde: ‘Dan moet u het maar zelf doen, mijnheer de minister. Ik neem ontslag.’

Die toenmalige minister van Verkeerswezen, Herman De Croo, vraagt vandaag een parlementair onderzoek naar het beheer en de uiteindelijke verkoop van ABX, de pakjesdienst van de NMBS, aan de Britse investeringsgroep 3i .

Open VLD’er De Croo was tot voor kort voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en is een Kamerlid van de meerderheid. Dat geeft zijn eis een groter gewicht dan die van Jean-Marie Dedecker. Die diende eerder al een gelijksoortige eis in, net als De Croo gebelgd door de bekendwording van de manier waarop ABX eind 2006 aan 3i werd verkocht.

Al is het woord ‘verkocht’ hier niet echt op zijn plaats, want 3i kreeg ABX gratis. Wat de aankondiging van 3i dat de waarde van ABX Logistics nog geen twee jaar later op 600 miljoen euro wordt geschat en tegen die prijs in de vitrine wordt gezet, bijzonder pijnlijk maakt voor de toenmalige politieke voogdij.

3i was overigens niet de enige investeerder die in de gulheid van de NMBS mocht delen. Eerder al was de Franse poot van ABX, na een welgekomen kapitaalinjectie van om en bij 50 miljoen euro (2 miljard Belgische frank) voor 1 symbolisch euro weggeschonken aan het Franse management.

Het toenmalige management van de NMBS en de politieke voogdij, bij monde van gewezen vicepremier en SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte (eind 2007 opgenomen in het Vlaamse zakenleven en daartoe uitgerust met een eigen, handzame commanditaire vennootschap), schuilen achter de zogenaamde Europese verplichting om ABX van de hand te doen. Europa zou ook de transactie met 3i hebben onderzocht en ze uiteindelijk met haar goedkeuring hebben bestempeld.

De waarheid is dat Europa een lidstaat niet kan dwingen overheidsbedrijven voor niets weg te geven. Bovendien heeft Europa in de verkoop van ABX aan 3i niet één concrete onderzoeksdaad gesteld. De doortastendheid van de Europese onderzoeken wordt jaarlijks geïllustreerd met de publicatie van de almaar stijgende Europese fraudecijfers. Vorig jaar stond de teller al op 353 miljoen euro.

Net als Sabena werd de NMBS altijd al op een sovjetachtige manier beheerd door de politieke overheid. Sabena is daar finaal aan kapotgegaan, na een nachtelijke onderhandeling in het Brusselse Astoriahotel waarvan de daar opgestelde overeenkomst tussen de regeringsvertegenwoordigers en Swissair nog altijd geheim wordt gehouden.

Sale-and-lease-backoperaties met spoorstellen werden door de NMBS opgezet om de federale begroting op te smukken. Voor politici was het spoor, net als Sabena, een middel om via dienstbetoon hun politieke klanten aan een baan of aan een beheersfunctie te helpen.

Het getuigt van politieke moed maar ook van een zekere roekeloosheid dat Herman De Croo vandaag de oprichting eist van een parlementaire onderzoekscommissie naar de ABX-avonturen. Maar geleerd door zijn jarenlange politieke ervaring weet De Croo wellicht nu al dat die onderzoekscommissie er nooit komt. Zoals hij nu al weet dat de drie traditionele politieke families verantwoordelijk zijn voor het beheer van de NMBS en de verbijsterende afwikkeling van de ABX-kwestie.

Zo’n onderzoekscommissie is wel het laatste wat de wankele regering van Yves Leterme nodig heeft. Bovendien wenst geen van de drie grote partijen in volle onderzoekscommissie door de waarheid te worden overvallen.

door Rik Van Cauwelaert

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content