Moet het vredesproces uitgesteld worden, of is het daar intussen ook alweer te laat voor ?
Zelden heeft het een zo duidelijk het andere met zich meegebracht. De Palestijnse aanvoerder Yasser Arafat die niet wou instemmen met het akkoord over Hebron, hoewel de terugtrekking van de Israëlische troepen daar tot in de infiemste details geregeld was, tot de Israëlische premier Benyamin Netanyahu zich schriftelijk verbonden had tot een tijdschema voor de drie volgende terugtrekkingen van zijn leger en dus de teruggave van stukken Palestina aan de Palestijnen. Bibi Netanyahu die daardoor iets goed te maken had bij zijn rechtervleugel, en dus maar besloot met Har Homa van start te gaan, een project dat daar al jaren lag, maar die eerst nog, om even te laten voelen wie dan toch de sterkste bleef, die eerste herschikking van zijn troepen uit Palestina tot een zo klein minimum beperkt hield dat de Palestijnen aanvankelijk dachten dat het een grapje was.
In Har Homa hetzelfde. Het volbouwen van een heuveltop in de buurt van Jeruzalem met huizen voor een joodse inplanting is, de experts zijn het er over eens, niet illegaal en niet in tegenspraak met de bepalingen van Oslo II. Maar iemand die vrede wou met de Palestijnen zou dit niet doen. Voor de verstandhouding met de Palestijnen heeft de bouw op Har Homa een dubbele betekenis. Enerzijds is het de concrete uitvoering van een dreigement van de regering : dat de kolonisatiebeweging op de Westbank en in Jeruzalem nieuwe regeringsgelden en een nieuwe impuls zouden krijgen. Anderzijds is, voor de strategen, Har Homa de laatste schakel die ontbrak aan een gordel van joodse inplantingen om Jeruzalem vormen : is Har Homa gebouwd, dan is ook de laatste geografische verbinding tussen Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever van de Palestijnen afgesneden. Het spreekt vanzelf dat dit, met het oog op de Palestijnse ambitie om van Jeruzalem de hoofdstad van hun staat te maken, niet zonder betekenis is. Tegen de geest van Oslo is dit, zeggen de Palestijnen, omdat het de situatie van Jeruzalem verandert, en dat eerst zou mogen na de derde ronde van onderhandelingen, die over de eindbestemming van de Gebieden, die dezer dagen had moeten bezig zijn.
WOEDE EN SPIJT
Woedend had Arafat geantwoord op de te geringe terugtrekking uit de Westbank. Daarmee had de regering gelachen : Arafat had zich daar misschien veel van voorgesteld, zei men daar, maar dit was wat het was.
In wanhoop hadden de Palestijnen van Jeruzalem, en Faiçal Hoesseini met hen, tenten opgeslagen om Har Homa te bezetten, en waren honderden betogers naar de kale heuvel getrokken. Met aandrang had Arafat gevraagd de beslissing te vernietigen, of toch de uitvoering ervan uit te stellen, omdat hij anders niet meer kon instaan voor zijn mensen. Daarop had de regering gezegd dat dit dreigen met geweld was, en dreigementen met geweld, daar ging ze niet op in.
Ten einde raad had koning Hoessein van Jordanië, niet Arafats beste vriend, maar aan die kant van de wereld Israëls beste bondgenoot, een woedende brief geschreven aan Netanyahu, dat hij zich beledigd voelde door diens gedrag, en dat hij niet zag hoe het voort moest met de vrede als Netanyahu erop stond de Palestijnen naar een onvermijdelijke gewapende weerstand te dringen. Enzovoort. Maar premier Netanyahu besloot deze missive niet te nemen voor wat ze was, een ernstige waarschuwing, en schreef een agressieve brief terug met, opnieuw, het argument dat dreigen met geweld niet ontvankelijk was.
Het eerste feit, dat zich voordeed terwijl dit treffen dreigde een rel te worden, was dat van de idiote Jordaanse soldaat die zijn geweer leegschoot op een bus Israëlische schoolkinderen op bezoek in Jordanië. Zeven dode schoolmeisjes brachten de koning op rouwbeklag in Israël, een geste die veel goede wil had kunnen opleveren voor het vredesproces. Maar zijn stem kon hij niet meer verheffen tegen Bibi. En de bulldozers trokken naar Har Homa tegen alle waarschuwingen in de Amerikaanse, Europese en Egyptische inbegrepen. Arafat overwoog, naar verluidt, Gaza te verlaten en naar Egypte te verhuizen.
Eind vorige week was het bouwen begonnen. De betogers bij Har Homa waren afgeschrikt door een massale troepenconcentratie in oorlogsuitrusting. In Hebron begonnen kinderen het protest over te nemen, op de bekende Intifada-manier, met stenen tegen traangasgranaten, en daarna rubberkogels. Premier Netanyahu beschuldigde Arafat ervan de terreurorganisatie Hamas groen licht te hebben gegeven voor nieuwe aanslagen in Israël. Palestijnse dreigingen met geweld figureerden in alle toespraken van officiële Israëli’s. De bouw ging door.
Vrijdagochtend ontplofte de bom op het terras van café Apropo in Tel Aviv. De Hamas-zelfmoordenaar (de terreurdaad werd dezelfde dag nog opgeëist door Hamas) en zijn bom veroorzaakten drie doden en tientallen veelal zwaargewonden. Volgens alle berekeningen had het vredesproces nu een afgesloten hoofdstuk moeten zijn.
DE DIASPORA VOOR VREDE
De vorige dag, donderdag 20 maart, had in Brussel een conferentie plaats, georganiseerd door Simone en David Susskind, van in het begin onvermoeibare voorvechters van het vredesproces nog voor het er was, onder het motto : ?Het joodse volk steunt het vredesproces in het Midden-Oosten.? De meest uiteenlopende Israëliërs en vertegenwoordigers uit de vooral Europese diaspora voerden daar het woord, en wilden zij het niet allemaal evenveel of even gauw, vrede was uiteindelijk het woord waar ze het over eens konden worden. En er vielen harde woorden. Likoed- en Labour-leden zaten daar samen te luisteren naar rabbijnen van ultrareligieuze groepen, van Shass en van Gush Emunim.
Op de slotzitting vroeg professor Eli Barnavi van de universiteit van Tel Aviv de aandacht voor een vlijmscherpe tekening van het vredesproces zoals het er voorstond. ?De generaals hadden in Oslo wel een vrede gesloten, maar ze hadden verzuimd hun troepen daarvan op de hoogte te brengen.? Zodat die vrolijk verder huishielden in de nog altijd bezette gebieden, verder grond confisqueerden in gebieden die teruggegeven moesten worden, en de mensen op straat tegenhielden voor controles en pesterijen op de grofst mogelijke manier. En zodat er ?oefeningen? gehouden werden door elite-eenheden, tegen ?infiltraties? bijvoorbeeld, een post ingenomen op het dak van een huis in een Palestijns dorp in Palestijns gebied, die natuurlijk ontdekt werden want zo goed zijn ook die elite-eenheden niet, misschien moeten ze nog wat oefenen, waarna ze zich te verweren hadden tegen de bevolking van het vlekje, eerst met traangas en dan met kogels, en na afloop lag er weer één Palestijn dood op straat. Geweld ? Het misprijzen, zei Eli Barnavi, de minachting van deze mensen voor de anderen, die hun partners zouden moeten zijn. De arrogantie waarmee de Israëlische staat de Palestijnen, met wie ze in dat vredesproces zitten, zijn eigen termen oplegt, die ze niet eens te nemen of te laten, maar alleen maar te nemen hebben, want die voortvloeit uit het onwaarschijnlijke onevenwicht in de krachtsverhoudingen tussen de twee kampen.
En de volgende dag, die bom in Tel Aviv. Men dient goed te verstaan dat Yasser Arafat en de Hamas geen gelijklopende doeleinden hebben, al probeert men dat gemakshalve wel eens zo voor te stellen. Arafat is de noodzakelijke partner van Israël in het vredesproces. Hamas probeert dat vredesproces de vergetelheid in te bombarderen. Maar men dient ook te onthouden, bij het veroordelen van Hamas, dat het grootste geweld niet van die kant komt. Het grote geweld, het openlijke geweld, dat in uniform loopt en van pantserwagens gebruik maakt, en dat aangewend wordt om zekere gebieden bezet te houden, is dat van het Israëlische leger, dat ingezet wordt tegen protesterende Palestijnen die door Israëli’s opgelegde regels overtreden. Elke gewelddadige actie van het Israëlische leger tegen Palestijnen vergroot de hoeveelheid woede en haat, die moeten opgekropt worden, en roepen dus tegengeweld op. Met een zelfmoordbom vrouwen en kinderen mee de dood in nemen is laf en hatelijk. Hamas is laf en hatelijk, en moet gedwongen worden die praktijken op te geven en aan politiek te gaan doen. Maar het is niet het geweld van het Israëlische leger dat Hamas zijn politiek zal aanleren.
Dat kan alleen de politiek zelf. Arafat probeert het al een tijd, en met tot vorige week een redelijk succes. Hoe waar dit is, meet men aan het verbalisme van Bibi Netanyahu, die Arafat persoonlijk zij het indirect verantwoordelijk stelde voor de bom in Tel Aviv, maar tegelijk verklaarde dat de samenwerking tussen Israëlische en Palestijnse veiligheidsdiensten opgevoerd moest worden. Dat inderdaad is de enige uitweg, een toegenomen samenwerking tussen de twee, niet alleen op het gebied van de veiligheidsdiensten, maar ook op het gebied van het vredesproces. Er is opnieuw sprake van een regering van nationale eenheid in Israël. Men zou niet meer inzien hoe Bibi anders nog uit het slop kan geholpen worden.
Sus van Elzen
Geweld en tegengeweld op Har Homa.
Rabbi Menachem Frohman : een eenvoudige oplossing zoeken.
