19 maart 2008. De lente stond voor de deur. En er kwam een minister van Migratie- en Asielbeleid. Geen staatssecretaris, maar een volwaardige minister, zoals de mensen zonder papieren gevraagd hadden. De minister was bovendien een vrouw, die haar eerste politieke stappen had gezet binnen de progressieve vleugel van de CVP.

Haar profiel – jong, vrouw en ACW – had Annemie Turtelboom in 1999 een verkiesbare plaats opgeleverd op de CVP-Senaatslijst. Heel Vlaanderen had toen te doen met de beloftevolle econome uit Puurs die door het spel van de lijststemmen ondanks een behoorlijke persoonlijke score niet in het rode pluche raakte. Op een moment dat velen dachten dat de vrije val van CD&V ook in de daaropvolgende jaren niet tot een einde zou komen, verkaste Turtelboom voor de verkiezingen van 2003 naar de Open VLD. Vanaf de eerste opvolgersplaats kwam ze in de Kamer terecht. Vriend en vijand erkenden haar grote werkkracht en dossierkennis, maar vorig jaar bleek dat opnieuw niet voldoende om op eigen houtje een Senaatszetel te versieren. De gemeenteraadsverkiezingen in 2006 waren helemaal om te huilen. De Open VLD verloor in Puurs een van haar vijf zetels en Turtelboom zag haar oude vrienden van CD&V/N-VA gestaag verder groeien naar 57 procent.

Haar uitstekende rapport was voor de Open VLD-top echter voldoende om haar een regeringspost te gunnen, zij het dan op Asiel en Migratie, een bevoegdheid die vicepremier Patrick Dewael erg graag binnen zijn partij wou houden, maar liever niet in de eigen portefeuille. De ‘moeilijke, maar boeiende bevoegdheid’ zoals Turtelboom ze in maart nog bestempelde, is een half jaar later uitgegroeid tot de twistappel par excellence van deze regering. Turtelboom en haar collega van Werk Joëlle Milquet (CDH) rolden de voorbije maanden vechtend over straat. Enkele weken geleden stapte ook minister van Maatschappelijke Integratie Marie Arena (PS) in de ring. De vernieuwing van de asiel- en migratiewetgeving zit al maanden geblokkeerd. Open VLD maakt er steeds minder een geheim van dat er wat hen betreft niets hoeft te veranderen.

Ondertussen moet Turtelboom vooral overeind blijven en communiceren. De specialisten van het kabinet-Dewael hebben andere oorden opgezocht en zijn niet mee verhuisd naar dat van Turtelboom. De discussies liggen zogoed als stil. Toen Milquet onlangs een kleine toegeving deed over de criteria voor regularisatie, eiste Open VLD per kerende dat ze haar bevoegdheden over het activeringsbeleid van werklozen zou afstaan aan de regio’s. De sector besluit daaruit, mede door het gebrek aan voorstellen uit liberale hoek, dat Turtelboom die lijn zal aanhouden tot de volgende verkiezingen. ‘De slogan van Dewael geldt nog steeds’, zegt een stafmedewerker uit de integratiesector. ‘Illegaal verblijf mag niet beloond worden.’ Daarnaast hamert Turtelboom bijna uitsluitend op economische migratie, maar dramatisch genoeg is dat ongeveer het enige binnen Asiel en Migratie waar ze zelf niet voor bevoegd is. De uitreiking van arbeidskaarten gebeurt door de gewestelijke ministers van Werk en de federale wetgeving is het domein van Milquet.

Het enige verschil met de stilstand uit de vorige regeerperiode is dat er deze keer in het regeerakkoord wel criteria staan voor regularisatie van mensen zonder papieren. ‘Maar dat betekent nog niet dat Turtelboom in haar opdracht gefaald zal hebben alser niets veranderd wordt aan het migratiebeleid zoals het nu bestaat’, zegt Karel De Gucht (Open VLD). ‘Onze lezing van het regeerakkoord komt namelijk niet overeen met die van CDHen PS.’

Moet de premier de vechtende kampen dan niet tot een compromis dwingen? Yves Leterme (CD&V) weet dat er binnen zijn eigen partij evenmin eensgezindheid is over dit dossier. Turtelboom en Open VLD voelen zich aan Vlaamse zijde dus allerminst opgejaagd. Het recente rapport waarin de federale ombudsman oordeelt dat er de afgelopen maanden ‘duidelijk sprake was van ongelijke behandeling van de hongerstakers’ en waarin hij de minister aanmaant om werk te maken van haar rondzendbrief, raakt Turtelbooms koude kleren niet. Ze liet meteen weten dat het verslag niets zal veranderen aan haar houding.

Hannes Cattebeke