In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Willy Kuijpers over de VN en Irak, de agenda van Turkije, de diplomatie van het Vaticaan, tegenwind voor Blair, de houding van Poetin, de hereniging van Cyprus, en de nieuwe kieswet.
n Mijnheer Kuijpers, eind deze week brengt Hans Blix opnieuw rapport uit over de wapeninspecties in Irak. De VS lijken ook zonder VN-mandaat te zullen aanvallen.
WILLY KUIJPERS: De Volkerenbond is ter ziele gegaan door de Tweede Wereldoorlog, het zou vreselijk zijn mochten de Verenigde Naties, die een soort wereldparlement zijn, als gevolg van de kwestie Irak dezelfde weg opgaan. De VN en de VN-Veiligheidsraad zijn twee instellingen die, zo ze niet zouden bestaan, door iedereen gewenst zouden worden. Nu we ze hebben, moeten we ze meer koesteren. Het is een schande dat twee vooraanstaande leden, die de vrede voortdurend in de mond hebben en God steeds weer melken, beweren over bepaalde bewijzen te beschikken, maar weigeren om die ter beschikking te stellen. Dat zou bij resolutie moeten worden verplicht.
Wat me ook stoort, is dat de tweede agenda niet naar boven komt. Daarin speelt Turkije een belangrijke rol. Men verliest uit het oog dat de Turken met vijftien Altaïsche staten een gemenebest vormen dat al jaren een in Europa weinig bekende politiek voert van economisch en cultuurimperialisme. Dat zijn vijftien gebieden in het Midden- en Verre Oosten die aan elkaar vasthangen en dromen van een mini-Ottomaans Rijk. Daarom willen ze maar al te graag opstappen in het zog van de Amerikanen die daarvoor nog betalen ook.
Het Turkse parlement ligt dwars door geen toelating te geven voor de stationering van Amerikaanse militairen.
KUIJPERS: Dat was verrassend en opnieuw een klap voor Bush. Het is een opstoot van het islamelement in de Turkse politiek waarmee we best rekening houden. Ik ben benieuwd of de regering en het leger die beslissing zullen respecteren. Ze zouden 30 miljard dollar aan hun neus zien voorbijgaan en hun eigen plannen voor Noord-Irak, zijnde Zuid-Koerdistan, moeten bijstellen. Daar wilden ze, gebruik makend van het Amerikaanse offensief, drie zaken realiseren: de Tigris en verderop ook de Eufraat controleren ten voordele van hun Anatolische projecten, zowel de PUK van Jalal Talabani als de KDP van Masoud Barzani uitschakelen, en hun klauw leggen op de enorme olierijkdommen van Iraaks Koerdistan. Het fameuze Brandend Braambos bevindt zich in de streek van Kirkuk. Het is ook daar, en niet in Saudi-Arabië, dat British Petrol zijn eerste grote oliewinning aanboorde in 1929. De Koerden hebben net de zoveelste verzoening tussen Talabani en Barzani achter de rug, en hebben nu al een paar jaren een zelfstandig parlement in Irbil. Ze zien met lede ogen hoe bij de Turken de droom van een bezetting tot in Mosul de kop weer opsteekt.
Opmerkelijk is ook de intense diplomatie van het Vaticaan. De grote bronnen van het christendom liggen nu eenmaal in die regio. Turkije was voor meer dan dertig procent christelijk, Tweestromenland Mesopotamië was christelijk, de patriarch zit nog altijd in Mosul, en Chaldese en Assyrische christenen leven ongehinderd in Irak, waar veel meer godsdienstvrijheid heerst dan bijvoorbeeld in Turkije. Dat wordt wel eens vergeten. Tariq Aziz is een christen. In Bagdad houden trouwens ook twee Vlaamse redemptoristen hun kerk open. De jezuïeten zijn wél het land uitgezet.
Clemens XIV heeft met hetzelfde idee minder succes gekend.
KUIJPERS: Zo zie je maar. Niet dat ik veel goede woorden heb voor Saddam Hoessein, maar ik wil er toch aan herinneren dat het Westen de verspreiding van het Baath-socialisme in Syrië, Jordanië en Irak altijd heeft toegejuicht. Ik heb met eigen ogen kunnen vaststellen hoe op de lijn Mosul-Bagdad-Basra om de zoveel kilometer een westerse fabriek werd neergepoot. Alles wat daar staat, is met leningen uit de Verenigde Staten en West-Europa betaald. Als we al die bouwplannen aan Hans Blix bezorgen, zal hij een beter ontwapeningsplan kunnen opstellen dan nu. Maar misschien is dat niet de bedoeling, het kat-en-muisspel rond de wapeninspecties is niet méér dan een alibi om in Irak gewapenderhand een marionettenregime aan de macht te brengen. Dat is dan één probleem opgelost, in afwachting van een veel groter dat zich in Saudi-Arabië zou kunnen stellen. Want de verdeeldheid in de koninklijke familie in Riyad houdt de VS meer bezig dan Saddam Hoessein. Als de ‘verkeerde’ tak van de familie het haalt, zouden de Amerikanen wel eens snel de vriendschap van Saudi-Arabië kunnen verliezen, wat voor hen in alle opzichten een ramp zou zijn.
In de EU blijft de verdeeldheid groot, onder meer door de houding van Tony Blair. Maar die krijgt in het Lagerhuis forse tegenwind, ook van een deel van zijn eigen Labourfractie.
KUIJPERS: Het Verenigd Koninkrijk heeft twee wereldoorlogen overleefd en kan zijn vele koloniale oorlogen niet meer tellen, maar zijn voorlopig laatste eigen grote wapenfeit was de oorlog om de Falklands. Een verrassingsact van Margaret Thatcher, gesteund door de gemiddelde Britse patriot die zich in zijn nationalistische ziel geraakt voelde. Maar Irak ligt veel gevoeliger. Er wordt te weinig aan herinnerd dat Irak een voormalige Britse kolonie is. Voor veel Engelse conservatieven, die daar landgoederen hadden, blijft er een band met Irak zoals die ook blijft bestaan met India. De anglicaanse kerk had een grote invloed op de Iraakse elite en er was een grote uitwisseling van Britse en Iraakse studenten. Blair heeft de fout begaan die gevoeligheden te schenden. En dus heeft hij niet alleen problemen met zijn eigen linkervleugel in Labour, maar ook met een deel van de conservatieven die lang niet allemaal de Amerikaanse pletwals wensen te volgen als die hun voormalige mandaatgebied platwalst. In dat kluwen dreigt Tony Blair kopje-onder te gaan. Het zou ook een rol kunnen spelen in het Europees parlement, waarin de Britse Conservatieven aanleunen bij de christen-democraten.
De Russen dreigen met een veto tegen een nieuwe VN-resolutie. Of wil Vladimir Poetin een koopje sluiten met de Amerikanen?
KUIJPERS: Voor de Russen is dit een speciale situatie. Zowel binnen de Russische Federatie als binnen het GOS dreigt een botsing tussen moslims en christelijk-orthodoxen. Dat probleem zit nog niet in de map van de internationale diplomatie. Zolang de Sovjet-Unie bestond, was Rusland een speler in de afdreiging, in de vrede is het geen speler meer. Dat is voor de Russen psychologisch zwaar om dragen, er is een patriottisch vacüum ontstaan. De Russen zijn verdreven uit heel wat voormalige sovjetgebieden waar ze vroeger de elite uitmaakten. De intelligentsia, de economische krachten en de maffia spoelen allemaal aan in Moskou, en Poetin heeft de grootste moeite om al die bewegingen onder controle te houden. Vandaar dat hij zich laat uitkopen door alles en iedereen, maar de vraag is hoe lang zoiets kan blijven duren. Europa zou beter zijn buitenlands- en handelsbeleid wat meer richten naar Kirgizië, Kazachstan en Oezbekistan. Het IJzeren Gordijn is al een poosje neergehaald, het wordt tijd dat de Germaanse en Romaanse culturen nauwer contact hebben met de Slavische. Dat zou mislukkingen als die in de Balkan kunnen helpen voorkomen.
De Verenigde Staten kopen bondgenoten en besteden een fortuin aan deze oorlog. Kunnen ze dat financieel dragen?
KUIJPERS: Als de doorsnee Amerikaan van heel deze episode niet beter wordt, betekent dat het electorale einde van Bush. In de dollarzone zouden ze maar beter de lessen van de geschiedenis in gedachten houden, meer bepaald van de Duitse. Trouwens, als ik de kleine Bush zie opmarcheren naar weer een microfoon om weer een tribune vol applaudisserende mariniers of bedrijfsleiders toe te spreken, komen mij automatisch beelden voor de geest van de partijdagen in Nürnberg. Duitsland is financieel twee keer failliet gegaan aan de oorlog. De vreselijke bommentapijten op Dresden waren uit militair oogpunt niet eens nodig om de Duitsers op de knieën te krijgen, het waren niet meer dan tests van de geallieerden.
Het Amerikaans militair-economisch-wetenschappelijk complex heeft ongetwijfeld berekend wat de kosten van de Irak-operatie zijn, en wat de na-oorlog moet opbrengen. Maar de vraag is of ze kunnen berekenen wat de reactie van de Arabische wereld zal zijn op het nieuwe kolonialisme dat hen bedreigt. Hoe reageren Saudi-Arabië, Syrië, Turkije en vooral Iran? Volgens mij kan niemand dat voorspellen en storten de Amerikanen zich in een avontuur waarvan ze de gevolgen niet overzien en zeker niet beheersen.
In Cyprus is nog geen akkoord over het vredesplan van Kofi Annan.
KUIJPERS: Toch maakt de hereniging van Cyprus meer kans dan voordien. Turkije weet dat de poort naar de EU dicht blijft als er geen vergelijk komt op Cyprus en dat de EU geld op tafel wil leggen, wat in het verarmde noorden meer dan welkom is. Na de overwinning van Tassos Papadopoulos in hun presidentsverkiezingen stellen de Grieks-Cyprioten plots meer eisen, maar de belangen van Griekenland op Cyprus zijn zo groot geworden, vooral in de toeristische sector, dat ze in Athene al blij zijn met de status-quo die in het plan-Annan vervat ligt. Het probleem van de terugkeer van Noord-Cypriotische vluchtelingen naar hun vroegere bezittingen zal niet makkelijk op te lossen zijn, maar dat heeft zich ook elders in Europa gesteld. Ik denk aan Sudetenland, Litouwen, Palestina, en zelfs aan Noord-Griekenland waar de Slavische en Albanese bevolking is uitgedreven. Zolang er geen duidelijke regeling voor het ius soli wordt uitgewerkt en er geen uniforme uitkoopregeling tot stand komt, zal dat probleem waar dan ook pas na een paar generaties uitdoven.
In eigen land heeft het Arbitragehof de regeling voor Vlaams-Brabant uit de nieuwe kieswet ongrondwettelijk verklaard.
KUIJPERS: In de nieuwe kieswetten zitten een paar goede elementen, zoals de afschaffing van de apparentering. Maar over heel wat andere punten ben ik minder opgetogen. De rechtstreekse verkiezing van de burgemeester, waarover het Vlaams parlement later dit jaar zal debatteren, is in mijn ogen funest. En de provinciale kiesindelingen zijn te groot. Daardoor wordt optreden in de massamedia nog belangrijker dan direct contact met de kiezer, en wordt impliciet de particratie versterkt. Ik heb ook bezwaar tegen de kiesdrempel van vijf procent, al weet ik wel dat die de facto al in veel arrondissementen bestond. Maar dit officieel inbouwen betekent dat opkomende tendensen worden uitgesloten, terwijl het veel gezonder is om die in het parlement aan bod te laten komen.
De federale regering heeft het niet aangedurfd om orde op zaken te stellen in Brabant. Brussel-negentien is wat het is, de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde is de logische en noodzakelijke afronding van de vijfde fase in de staatshervorming. Het was dan ook misplaatst om, zoals een vermoeide premier Verhofstadt, voor de camera’s victorie te kraaien omdat het Arbitragehof alleen maar de regeling voor Vlaams-Brabant heeft vernietigd. Ik stel vast dat het gelijkheidsbeginsel, dat het Arbitragehof bij zijn beslissing inspireerde, onmiddellijk opnieuw is geschonden. In Vlaams-Brabant mogen ze arrondissementeel kiezen, elders niet. In Vlaams-Brabant geldt geen kiesdrempel, elders wel. Dat kan toch niet, zoiets. Als het Arbitragehof dat opnieuw afkeurt, vraag ik me af of de verkiezingen wel kunnen doorgaan op 18 mei.
Koen Meulenaere
willy kuijpers: ‘mochten DE vn en de vn-veiligheidsraad niet bestaan, dan zou iedereen ze wensen.’
