‘Iemand moet mij toch eens uitleggen wat dat precies betekent, sanering’, zegt een van de bewoners van de Lommelse wijk ‘Glasfabriek’ die dicht moet omwille van een cadmiumsanering. Een dag met de bewoners van de wijk. ‘Ik ben een oude mens. Mij kunnen ze alleen maar blijer maken. Niet meer bang.’

‘Kijk’, zegt Guido. ‘Ieder huis heeft hier dezelfde nissen.’ Hij wijst met een breed gebaar naar de twee nissen in het dak van een verlaten tweewoonst. Twaalf zwarte kraaien vliegen over het rode dak. ‘Als het vandaag slecht afloopt, dan trek ik met twee gasbussen naar de zolder van het huis naast dat van onze Vic en mij. Om één bus reserve te hebben. En ik sluit mij op. En ik roep door die nis dat ze mij maar moeten komen halen. “Kom mij maar halen als ge durft”, zal ik roepen. En ik draai het gas open. En ik steek er een vlam aan die hun gezichten zal verschroeien. En ik laat de boel ontploffen.

‘Of waar ik ook al aan gedacht heb: ik bind me vast aan een hoge boom die ik op ons huis laat vallen. BWAF. Alles kapot… Ik lig er ’s nachts dikwijls over te piekeren. Plannen genoeg. Ik zal zelf mijn huis vernietigen als het ooit zover moet komen. Maar het is zover nog niet. We zullen eerst nog maar eens afwachten wat ze deze avond zullen zeggen.’

Bij Jules Mispellier staat een autoband vooraan in de tuin. ‘4 BMW-banden te koop’, staat er op een wit papier rond de autoband geschreven. ‘Een miskoop’, zegt hij. ‘De banden passen niet, maar je weet nooit met al dat volk dat hier passeert, de wielertoeristen of de arbeiders die naar de zinkfabriek fietsen, dat er daar niet een tussenzit die denkt: Dat is juist wat ik zoek.’ Bij Pierre Scheelen staat een brievenbus voor het huis in de vorm van een vogelkastje op een afgezaagde tak. Aan de rotonde hangt een groot wit doek waarop geschreven staat: ‘Krakers gezocht’.

Aan het eind van de Paulusstraat is Moeder Maria uit haar kapel verdwenen. De nis is leeg. Het onkruid groeit tussen de stenen. De devotie maakt plaats voor het desolate. ‘Ons Lieve Vrouwke is meegegaan met de pastoor toen die hier vertrok.’ Het beeld staat nu in Brugge.

‘En dan te bedenken dat het hier ooit drie dagen Vlaamse Kermis is geweest om met de opbrengst de kapel te kunnen zetten.’

GRATIS HUIS

De laatste zestien bewoners van de wijk ‘Glasfabriek’ geven de strijd niet op. De wijk, genoemd naar een vroegere glasfabriek die al snel werd afgebroken ten gunste van andere industrie, telde begin jaren vijftig 40 blokken, goed voor 80 woningen. Alle woningen werden bewoond door arbeiders van de fabriek die vroeger nog Vieille Montagne heette. Later Umicore en nu Nyrstar. ‘Iedereen die hier bij Vieille Montagne werkte, kon een huis aanvragen en kreeg het gratis ter beschikking. Dat duurde tot en met de dag waarop je stierf.’ Guido woont al meer dan 57 jaar in de wijk. ‘Ik heb hier in de loop der tijd al drie kerken zien verdwijnen en twee scholen. En nooit is er hier ruzie tussen de huishoudens geweest. Toen wij onlangs naar de vrederechter moesten, waren er voor ons twee koppels die een rechtszaak tegen elkaar hadden aangespannen wegens overhangende klimop. Dat is niet te verstaan. Hier heeft iedereen elkaar altijd geholpen.’

De beslissing van de vrederechter over hun zaak, op 12 augustus, heeft hen zorgen gebaard. Nyrstar had de bewoners gedagvaard omdat ze hun woning weigerden te verlaten voor een grondsanering. Die sanering moest er komen in het kader van het Vlaamse actieplan tegen zware metalen. ‘De bewoners moeten binnen de maand hun woning verlaten’, zo oordeelde de vrederechter. De maand is bijna om.

Danny Blommé, Freddy Blommé, Jules Mispellier, Guido van Grieken en Vic Van Grieken zijn de straat op geslenterd. Afspraak bij het bed van Pierre Scheelen: ‘Die kan niet meer bewegen sinds hij met de motor een ongeluk heeft gehad.’ Naast het bed van Pierre Scheelen wordt de zaak verder bediscussieerd. ‘Toen wij met brugpensioen werden gestuurd, heeft niemand ons gezegd dat we uit ons huis moesten. Anders waren wij niet met brugpensioen gegaan.’

De wijk Glasfabriek is eigendom van Nyrstar en op het gewestplan ingekleurd als industriezone. Pierre: ‘Maar in elke industriezone wonen mensen. Nu krijg je een gsm of een wagen van het bedrijf. Vroeger een huis.’ Guido: ‘Nooit is er hier iemand geweest om ons te controleren op zware metalen. In 1971 hebben ze op de fabriek ooit eens bloed van mij getrokken en ik heb daar nooit resultaten van gezien. Het is hier smerig en ongezond, zeggen ze. Ik heb hier altijd tomaten uit mijnen hof gegeten. Ik heb altijd gegeten wat hier uit de grond komt en ik rijd nog met de fiets van hier tot in Blankenberge zonder blozen.

‘Saneren, iemand moet mij eens uitleggen wat saneren is. De grond afschrapen, is dat saneren? Hier zitten kelders vol met afval. Historische verontreiniging, zeggen ze. Maar als wij met een stuk kobalt dat we langs de weg vinden naar de officiële instanties gaan, trekken ze wel bleek weg.

‘In Lommel lopen ze zo hoog op met ‘de Lommelse Sahara’, die hebben ze te danken aan de fabrieken. De grootste zandbak van Limburg, zeggen ze. Wel, de Sahara, dat is voor mij een giffabriek, daar groeit niks. En daar lokken ze de mensen dan naartoe?’

Om vier uur wordt het even heel stil naast het bed van Pierre Scheelen. Een nieuwsflits: ‘Het project van de IJzeren Rijn wordt mogelijk uitgesteld tot 2025.’ Pierre zegt: ‘Dan kunnen we misschien langer blijven. Want de spoorweg, die loopt hier achter. En ze willen hier een rangeerstation bouwen om grotere industrie aan te trekken. De grond is hier natuurlijk niets waard zolang het hier woonzone is.’

DE BURGEMEESTER

Om twintig over vijf staan ze voor het moderne gemeentehuis van Lommel dat er ‘huis van de stad’ heet. Op het plein staan luxeappartementen te koop. Guido: ‘Ik heb eens vier maanden met een meisje samengewoond in het centrum van Lommel. Op een appartement. Ik ben naar beneden willen springen. Ik heb dan toch maar de trap genomen en ben terug naar de wijk gekomen.’

Ze nemen de lift naar boven. Burgemeester Peter Vanvelthoven ontvangt de buurtbewoners aan een lange, ovalen tafel. Straks zal Walter Cremers nog komen, die als waarnemend burgemeester tijdens het ministerschap van Vanvelthoven de zaak heeft gevolgd.

Met z’n elven zitten ze nu rond de ovalen vergadertafel.

Door de deuropening naar de gang zijn woorden op een groene muur te lezen: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid… en behoren zich jegens elkander….

‘Wilt er iemand een kop koffie?’ vraagt Vanvelthoven.

‘Als de burgemeester thuis is, is er koffie op de pot’, zegt Guido.

‘Ik denk dat wij allemaal koffie willen’, zegt de vrouw van Jules.

Sharif komt binnen met zijn dochter.

‘Voor onze pa geen koffie,’ zegt ze, ‘die is aan het vasten.’

‘Ramadan.’

‘Hij mag niet eten of drinken tot het donker is.’

‘Zeg Sharif, als wij nu eens de gordijnen dicht doen en het licht uit, dan kun je meedoen met de rest’, zegt Danny. Sharif zwijgt met de gelatenheid van een wijze.

Dan neemt de burgemeester het woord. ‘We zijn nu voor de tweede keer samen. Na het vonnis hebben we elkaar al een keer gezien. Jullie waren ongerust. Onze huisvestingsambtenaar Reinhilde is bij iedereen langsgekomen…’

‘Buiten bij Danny.’

‘Omdat je er officieel niet woont’, zegt Reinhilde.

‘Klopt’, zegt Danny.

Burgemeester Vanvelthoven: ‘We hebben Nyrstar gecontacteerd. We zijn nu een oplossing aan het zoeken waar de twee partijen zich goed bij voelen. Goed, jullie voelen je niet goed bij het vonnis, maar het vonnis is er. Zoals jullie wel hebben gemerkt, hebben jullie nog niets in de bus gekregen. Het vonnis is nog niet betekend, dat is het gevolg van ons bezoek aan de directie. Als burgemeester wil ik de twee kanten horen en helpen waar het kan. Maar als we voelen dat het water tussen de twee kanten te diep is, is het moeilijk een oplossing te vinden.’

‘Er bestaat bij ons al een plas waarin we verzuipen’, zegt de vrouw van Jules.

‘Dat is van de wegenwerken. Dat is iets anders.’

Op de vergadering wordt afgesproken dat de bewoners nog wat uitstel krijgen om naar een oplossing te zoeken. De huisvestingsambtenaar zal mee zoeken. De druk is even van de ketel. ‘De burgemeester geeft ons tijd’, zegt Guido. ‘Dat is iets waar je veel mee kunt doen.’

DOOR ANNA LUYTEN/FOTO’S FRANKY VERDICKT

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content